Tội cướp giật tài sản theo luật hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN LỘC

TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN

THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN

THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Hình sự và Luật Tố tụng hình sự

Mã số: 60380104

Người hướng dẫn khoa học: TS. Vũ Thị Thúy

Học viên: Nguyễn Văn Lộc

Lớp: Cao học Luật Tiền Giang, Khóa 2

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng luận văn Thạc sĩ Luật học “Tội cướp giật tài sản

theo luật hình sự Việt Nam” là hoàn toàn trung thực và không trùng lặp với các

đề tài khác trong cùng lĩnh vực. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn

đã được ghi rõ nguồn gốc. Luận văn này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi

dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Vũ Thị Thúy.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2018

Người viết

Nguyễn Văn Lộc

CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

BLHS Bộ luật hình sự

CTTP Cấu thành tội phạm

TNHS Trách nhiệm hình sự

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU..................................................................................................1

CHƯƠNG 1. DẤU HIỆU ĐỊNH TỘI CỦA TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN .....7

1.1. Quy định của Bộ luật hình sự về dấu hiệu định tội của tội cướp giật tài

sản ......................................................................................................................7

1.1.1. Khách thể của tội cướp giật tài sản ........................................................7

1.1.2. Mặt khách quan của tội cướp giật tài sản...............................................8

1.1.3. Mặt chủ quan của tội cướp giật tài sản ................................................13

1.1.4. Chủ thể của tội cướp giật tài sản..........................................................13

1.2. Thực tiễn áp dụng một số dấu hiệu định tội của tội cướp giật tài sản.13

1.3. Kiến nghị hướng dẫn áp dụng quy định của BLHS về một số dấu hiệu

định tội của tội cướp giật tài sản....................................................................20

KẾTLUẬN CHƯƠNG 1...................................................................................22

CHƯƠNG 2. MỘT SỐ TÌNH TIẾT ĐỊNH KHUNG HÌNH PHẠT CỦA

TỘI CƯỚP GIẬT TÀI SẢN ............................................................................23

2.1. Quy định của pháp luật và thực tiễn áp dụng một số tình tiết định

khung hình phạt của tội cướp giật tài sản.....................................................23

2.1.1. Quy định của pháp luật và thực tiễn áp dụng tình tiết định khung hình

phạt “hành hung để tẩu thoát”.......................................................................23

2.1.2. Thực tiễn áp dụng tình tiết định khung hình phạt “ làm chết người” quy

định tại khoản 4 Điều 171 BLHS năm 2015 ...................................................30

2.2. Kiến nghị hướng dẫn áp dụng một số tình tiết định khung hình phạt

tăng nặng trong tội cướp giật tài sản.............................................................32

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2..................................................................................35

KẾT LUẬN........................................................................................................36

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1.Tính cấp thiết của đề tài

Đấu tranh, phòng chống tội phạm hình sự nhằm góp phần bảo vệ an ninh

trật tự an toàn xã hội, cuộc sống bình yên hạnh phúc cho nhân dân đây là nhiệm

vụ vô cùng khó khăn phức tạp. Hiện nay đang trong giai đoạn công nghiệp hóa

hiện đại hóa và sự phát triển của nền kinh tế thị trường, bên cạnh mặt tích cực

của xã hội vẫn còn một số đối tượng chai lười lao động, có lối sống ăn chơi đua

đòi thực dụng, thích hưởng thụ ngang nhiên chiếm đoạt tài sản của người khác

một cách táo bạo bằng hành vi cướp giật tài sản. Hậu quả của loại tội phạm này

gây ảnh hưởng xấu đến tính mạng, sức khỏe, tài sản của người khác, làm cho

người dân hoang mang, lo lắng, không an tâm khi ra khỏi nhà. Mặc dù có nhiều

lực lượng Cảnh sát tham gia đấu tranh phòng, chống loại tội phạm này, nhưng

hiệu quả chưa cao, xu hướng tội phạm ngày càng gia tăng với hành vi ngày càng

tinh vi phức tạp, manh động, táo bạo hơn, không chỉ diễn ra vào ban đêm, nơi

vắng người mà còn xảy ra công khai, ban ngày ở những nơi công cộng, nhất là

những tuyến giao thông, kể cả thành thị cũng như nông thôn nhiều vụ gây ra hậu

quả làm chết người, gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người

khác, thiệt hại tài sản lớn, hậu quả rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng, gây

ảnh hưởng xấu đến tình hình an ninh, trật tự ở địa phương tạo tâm lý hoang

mang cho người dân.

Về mặt lý luận cũng như thực tiễn, để xử lý loại tội phạm này còn nhiều khó

khăn, vướng mắc và bất cập giữa cơ sở pháp lý và thực tiễn, vẫn còn tồn tại nhiều

quan điểm đánh giá vận dụng khác nhau, do một số dấu hiệu định tội chưa được

quy định cụ thể, hướng dẫn chưa rõ ràng, có nhiều cách hiểu khác nhau. Bên cạnh

đó, tình tiết định khung hình phạt “hành hung để tẩu thoát” quy định tại điểm đ

khoản 2 Điều 171 Bộ luật hình sự (BLHS) năm 2015 đã được hướng dẫn nhưng

chưa cụ thể để phân biệt với trường hợp chuyển hóa sang tội cướp tài sản.

Để khắc phục những bất cập trong quy định pháp luật và vướng mắc trong

thực tiễn áp dụng tội cướp giật tài sản trong BLHS nhằm đáp ứng yêu cầu đấu

tranh phòng, chống tội phạm học viên quyết định lựa chọn đề tài: “Tội cướp giật

tài sản theo Bộ luật hình sự Việt Nam” làm Luận văn Thạc sĩ Luật học.

2

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Thời gian qua đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học về tội cướp giật

tài sản, gần đây có những luận văn thạc sĩ nghiên cứu đề tài này dưới góc độ

luận văn nghiên cứu khoa học ở mức độ khác nhau như:

Luận văn của thạc sĩ Nguyễn Thị Ngọc Lệ (2011), Khía cạnh nạn nhân

trong nguyên nhân và điều kiện của tội cướp giật tài sản trên địa bàn tỉnh Khánh

Hòa. Luận văn này tác giả đề cập đến nạn nhân dưới góc độ tội phạm học, trong

nguyên nhân và điều kiện của tội cướp giật tài sản và nêu ra những giải pháp

phòng ngừa tội cướp giật tài sản tại địa bàn tỉnh Khánh Hòa.

Luận văn của thạc sĩ Chu Tấn Hải (2013), Hoạt động phòng ngừa tội phạm

của lực lượng Cảnh sát nhân dân đối với tội phạm cướp giật tài sản của người

nước ngoài trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.Trong luận văn này tác giả nêu

tình hình tội phạm cướp giật tài sản trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, thực

trạng giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động phòng ngừa tội cướp giật tài sản của

người nước ngoài trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn này cũng

nghiên cứu tội cướp giật tài sản dưới góc độ tội phạm học.

Luận văn của thạc sĩ Trần Văn Hiệp (2014), Tội cướp giật tài sản trong

Luật hình sự Việt Nam.Tác giả đã nêu lịch sử hình thành và phát triển quy định

của pháp luật hình sự Việt Nam về tội cướp giật tài sản và phân biệt sự khác biệt

giữa tội cướp giật tài sản với các tội khác trong nhóm tội xâm phạm sở hữu,

đồng thời nêu những dấu hiệu pháp lý cơ bản của tội cướp giật tài sản. Tuy

nhiên, tác giả đề xuất kiến nghị những bất cập vướng mắc giữa lý luận và thực

tiễn và hướng dẫn một số tình tiết định khung tăng nặng, phạm tội chưa gây thiệt

hại, chuyển hóa tội phạm và đề xuất một số giải pháp năng cao hiệu quả áp dụng

quy định về tội cướp giật tài sản quy định tại Điều 136 BLHS năm 1999 với góc

độ của luận văn định hướng nghiên cứu, với nhiều khía cạnh mà chưa tập trung

chuyên sâu nội dung chi tiết của tội cướp giật tài sản trong BLHS năm 2015.

Những tác giả trên chỉ nói về tội cướp giật tài sản, qua đó phân tích đánh

giá hành vi, các yếu tố cấu thành tội phạm, tác giả chưa chỉ ra được những khó

khăn, vướng mắc và bất cập giữa cơ sở pháp lý và thực tiễn, đồng thời chưa có

kiến nghị để hoàn thiện để áp dụng quy định của BLHS về một số dấu hiệu định

3

tội của tội cướp giật tài sản. Bên cạnh đó, các công trình trên chỉ nghiên cứu về

tội cướp giật tài sản dưới góc độ tội phạm học, phòng ngừa tội phạm,

Ngoài ra có một số bài viết đăng trên tạp chí khoa học pháp lý như bài viết

của Trần Vũ Tiến Huy (2002) về tình tiết “dùng thủ đoạn nguy hiểm” để cướp

giật tài sản quy định tại điểm d khoản 2 Điều 136 BLHS năm 1999, Tạp chí

Kiểm sát, (9), tr 30; Phạm Minh Tuyên (2017) Tội cướp giật tài sản và vấn đề

chuyển hóa tội phạm theo pháp luật hình sự Việt Nam, Tạp chí tòa án nhân dân

(19), tr 20-21- 22- 23- 47 chủ yếu dừng lại dưới mức độ trao đổi tranh luận về

một số lý luận và thực tiển áp dụng tình tiết định khung hình phạt và chuyển hóa

tội phạm theo hướng dẫn của Thông tư liên tịch số 02 ngày 25/12/2001, tác giả

có nhìn nhận đánh giá vấn đề với một khía cạnh chưa có đánh giá tổng quát của

tội phạm cướp giật tài sản.

Bên cạnh đó, còn có một số bài viết khác được đăng trên các tạp chí khoa

học pháp lý chủ yếu dừng lại ở mức độ trao đổi, tranh luận về một số vấn đề lý

luận cũng như thực tiễn áp dụng các tình tiết định khung hình phạt của tội cướp

giật tài sản trong BLHS năm 1999, 2015 đã nêu ra một số vướng mắc, chưa có

công trình, luận văn nào định hướng về tội cướp giật tài sản Bộ luật hình sự năm

2015 về cánh nhìn nhận phân tích đánh giá những bất cập giữa lý luận và thực

tiễn của tội cướp giật tài sản. Trong khi đó, cả lý luận và thực tiễn tồn tại nhiều ý

kiến khác nhau trong tình hình hiện nay. Vì vậy luận văn này tập trung nghiên

cứu dấu hiệu định tội của tội cướp giật tài sản, kiến nghị hướng dẫn định nghĩa,

về cấu thành tội phạm tội cướp giật tài sản, giải thích rõ nhanh chóng, công khai

chiếm đoạt tài sản hiểu như thế nào, đồng thời tình tiết định khung hình phạt của

tội cướp giật tài sản: thực tiễn áp dụng và hướng dẫn dấu hiệu hành hung để tẩu

thoát, làm chết người, gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người

khác với định hướng luận văn ứng dụng để có cách hiểu và áp dụng thống nhất

trong đấu tranh phòng, chống loại tội phạm này.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Mục đích của luận văn là nghiên cứu những vướng mắc trong thực tiễn áp

dụng một số dấu hiệu định tội và tình tiết định khung hình phạt của tội cướp giật

4

tài sản, từ đó đề xuất một số kiến nghị giải thích dấu hiệu này trong các văn bản

hướng dẫn áp dụng BLHS để có cách hiểu và áp dụng pháp luật thống nhất.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Từ mục đích nghiên cứu nêu trên, luận văn có những nhiệm vụ chủ yếu sau:

- Phân tích quy định của Điều 171 của BLHS năm 2015 về dấu hiệu định

tội của tội cướp giật tài sản và một số tình tiết định khung hình phạt hành vi của

tội phạm này.

- Nghiên cứu thực tiễn áp dụng một số dấu hiệu định tội và định khung hình

phạt của tội cướp giật tài sản.

- Kiến nghị cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản hướng dẫn áp dụng

một số tội dấu hiệu định tội và định khung hình phạt của tội cướp giật tài sản và

những giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng quy định này của BLHS.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Luận văn nghiên cứu một số tội dấu hiệu định tội và định khung hình phạt

của tội cướp giật tài sản trong BLHS Việt Nam, đánh giá tình hình áp dụng quy

định trong thực tiễn xét xử của một số tòa án nhân dân các cấp và các nguyên

nhân của những tồn tại, hạn chế để kiến nghị giải pháp hoàn thiện pháp luật và

nâng cao hiệu quả áp dụng quy định này.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Luận văn nghiên cứu thực tiễn vận dụng tội cướp giật tài sản và áp dụng

tình tiết định khung “hành hung để tẩu thoát” trong luật hình sự Việt Nam thực

tiễn áp dụng BLHS năm 1999 của một số tòa án nhân dân ở một số địa phương

như thành phố Hồ Chí Minh, Tiền Giang và các tỉnh Tây Nam bộ, thời gian từ

năm 2010- 6/2018.

5. Phương pháp nghiên cứu

Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

- Phương pháp phân tích, tổng hợp nhằm phân tích và giải thích các quy

định của pháp luật về tội cướp giật tài sản và áp dụng tình tiết định khung “hành

5

hung để tẩu thoát” trong BLHS Việt Nam. Đồng thời, tác giả cũng phân tích,

đánh giá các quan điểm khoa học khác nhau về dấu hiệu này.

- Phương pháp nghiên cứu án điển hình: nghiên cứu các bản án hình sự đã

có hiệu lực pháp luật về tội cướp giật tài sản và áp dụng tình tiết định khung

“hành hung để tẩu thoát” trong BLHS Việt Nam. Từ đó phân tích, đánh giá thực

tiễn áp dụng dấu hiệu này.

- Phương pháp điều tra xã hội học (phát phiếu khảo sát): Tiến hành khảo sát

để tìm hiểu thực tiễn áp dụng và quan điểm của các thẩm phán, kiểm sát viên,

điều tra viên, luật sư và các người làm công tác pháp luật về tội cướp giật tài sản.

6. Dự kiến các kết quả nghiên cứu và địa chỉ ứng dụng

Luận văn nghiên cứu định nghĩa về tội cướp giật tài sản, giải thích dấu hiệu

nhanh chóng và công khai chiếm đoạt tài sản, loại cấu thành tội phạm của tội

cướp giật tài sản. Đồng thời, luận văn cũng kiến nghị hướng dẫn áp dụng tình

tiết định khung hình phạt “hành hung để tẩu thoát”, “làm chết người” và “gây

thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác”. Qua đó, tác giả

mong muốn luận văn sẽ là tài liệu nghiên cứu, tham khảo cho người học luật

hình sự, hướng dẫn áp dụng pháp luật và được ứng dụng trong thực tiễn đối với

các cơ quan tiến hành tố tụng, những người tiến hành tố tụng và người tham gia

tố tụng như: thẩm phán, hội thẩm, luật sư, kiểm sát viên, điều tra viên…trong

quá trình điều tra, truy tố, xét xử đảm bảo tính pháp chế xã hội chủ nghĩa nhằm

không để xảy ra oan sai hay bỏ lọt tội phạm.

7. Cơ cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội

dung của luận văn gồm 2 chương:

Chương 1. Dấu hiệu định tội của tội cướp giật tài sản

1.1. Quy định của BLHS về dấu hiệu định tội của tội cướp giật tài sản.

1.2. Thực tiễn áp dụng một số dấu hiệu định tội của tội cướp giật tài sản.

1.3. Kiến nghị hướng dẫn áp dụng quy định của BLHS về một số dấu hiệu

định tội của tội cướp giật tài sản.