Tổ chức lưu thông phân bón vô cơ theo cơ chế thị trường ở Việt Nam.DOC

LỜI MỞ ĐẦU

1-/ TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI:

Nước ta là nước nông nghiệp thuộc khu vực nhiệt đới gió mùa quanh

năm nóng ẩm. Diện tích trồng tra ở nước ta chiếm một tỷ trọng lớn trong đất

đai, dân số làm nghề nông ở nước ta nhiều. Do điều kiện thuận lợi về tự nhiên

và khí hậu thích hợp với cây trồng, Đảng ta đã xác định “Nông nghiệp là mặt

trận hàng đầu” trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đại hội đại biểu

Đảng toàn quốc lần thứ 6 đã cụ thể hoá bằng 3 chương trình kinh tế lớn là

“lương thực, thực phẩm - hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu”.

Về lương thực, từ chỗ ta phải lo đủ ăn đến phấn đấu có xuất khẩu và

đến nay ta đã làm được điều đó, sản lượng lương thực năm 1993 đã ở mức 25

triệu tấn/năm song xu hướng những năm tới không những vừa phải đảm bảo

đủ lương thực tiêu dùng cho toàn quốc mà còn phấn đấu xuất khẩu một lượng

lớn hơn nhiều. Để làm được điều đó, một trong những vấn đề quan trọng là

phải đảm bảo đủ cả về số lượng, chủng loại và chất lượng phân bón vô cơ

đúng thời vụ cho sản xuất nông nghiệp.

Nền kinh tế nước ta hiện nay là nền kinh tế thị trường trong thời kỳ quá

độ. Vấn đề lưu thông phân bón vô cơ theo cơ chế thị trường ở điều kiện cụ thể

của nước ta hiện nay phải được tổ chức như thế nào để vừa đảm bảo nhiệm vụ

đặt ra, vừa đảm bảo cho doanh nghiệp làm công tác lưu thông tồn tại và có lãi.

Với tư cách là cán bộ công tác tại Tổng Công ty Vật tư Nông nghiệp tiếp xúc

với quá trình kinh doanh phân bón, tác giả xin chọn đề tài “Tổ chức lưu

thông phân bón vô cơ theo cơ chế thị trường ở Việt Nam” làm đề tài

nghiên cứu.

1

2-/ MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI:

- Làm rõ cơ sở lý luận của lưu thông hàng hoá nói chung và đặc điểm

tổ chức lưu thông phân bón vô cơ nói riêng trong nền kinh tế thị trường.

- Phân tích thực trạng tổ chức lưu thông phân bón vô cơ ở nước ta hiện

nay rút ra những vấn đề mang tính quy luật của quá trình lưu thông phân bón.

- Đề xuất kiến nghị nhằm hoàn thiện việc tổ chức lưu thông phân bón

vô cơ phù hợp với điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta.

3-/ PHẠM VI NGHIÊN CỨU:

Đề tài nghiên cứu và xây dựng cơ sở lý luận và phương pháp luận về tổ

chức lưu thông phân bón vô cơ. Đề tài nghiên cứu việc lưu thông phân bón vô

cơ trong phạm vi cả nước.

4-/ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:

Sử dụng phương pháp vật biện chứng, duy vật lịch sử nghiên cứu tổng

thể vấn đề. Các phương pháp toán, thống kê, phân tích cũng được sử dụng để

nghiên cứu các vấn đề cụ thể.

5-/ KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI.

Ngoài phần mở đầu và kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham

khảo. Đề tài gồm 3 chương:

CHƯƠNG I - Đặc điểm và nội dung cơ bản của tổ chức lưu thông

phân bón vô cơ trong nền kinh tế thị trường.

CHƯƠNG II - Nghiên cứu, phân tích tình hình lưu thông phân bón

vô cơ ở Việt Nam hiện nay.

Chương III - Phương hướng và biện pháp cơ bản nhằm hoàn

thiện quá trình lưu thông phân bón vô cơ ở Việt

Nam hiện nay.

2

CHƯƠNG 1

ĐĂC ĐIỂM VÀ NỘI DUNG CƠ BẢN

CỦA TỔ CHỨC LƯU THÔNG PHÂN BÓN VÔ CƠ

TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM

1-/ TỔ CHỨC LƯU THÔNG TƯ LIỆU SẢN XUẤT TRONG NỀN

KINH TẾ THỊ TRƯỜNG.

1.1-/ Lưu thông và vị trí của lưu thông trong nền kinh tế quốc dân

Lưu thông là đưa sản phẩm từ nơi sản xuất đến nơi tiêu dùng, là cầu nối

trung gian một bên là sản xuất và phân phối và một bên là tiêu dùng.

Thực tế cho thấy, thích ứng với mỗi cơ chế quản lý kinh tế công tác lưu

thông được thực hiện bằng các hình thức khác nhau. Trong nền kinh tế kế

hoạch hoá tập trung, Nhà nước quản lý kinh tế chủ yếu bằng mệnh lệnh, các cơ

quan hành chính, kinh tế can thiệp sâu vào nghiệp vụ sản xuất kinh doanh của

doanh nghiệp nhưng lại không chịu trách nhiệm về các quyết định của mình.

Quan hệ giữa các ngành là quan hệ dọc, được kế hoạch hoá bằng chế độ cấp

phát và lao động sản phẩm. Lưu thông trong thời kỳ này chủ yếu là giao nộp

sản phẩm cho các đơn vị theo địa chỉ và giá cả do Nhà nước định sẵn. Tóm lại

trong nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung khi mà ba vấn đề trung tâm của nền

kinh tế là: sản xuất cái gì? sản xuất bằng cách nào? sản xuất cho ai? đều do Nhà

nước quyết định thì lưu thông hàng hoá chỉ là việc bán sản phẩm hàng hoá sản

xuất ra theo kế hoạch và giá cả được ấn định trước.

Trong nền kinh tế thị trường, các doanh nghiệp đều có quyền tự chủ

trong sản xuất, kinh doanh hay nói khác đi các doanh nghiệp phải tự quyết

định ba vấn đề kinh tế trung tâm (sản xuất cái gì? sản xuất như thế nào? sản

xuất cho ai?) thì lưu thông hàng hoá không thể đơn thuần là việc bán sản

phẩm hàng hoá ra theo kế hoạch và giá cả ấn định trước.

3

Muốn thực hiện được chức năng là cầu nối trung gian giữa sản xuất,

phân phối và tiêu dùng thì lưu thông hàng hoá phải được hiểu là một quá trình

kinh tế bao gồm nhiều khâu từ việc nghiên cứu thị trường, xác định nhu cầu

khách hàng, đặt hàng và tổ chức sản xuất, thực hiện các nghiệp vụ tiêu thụ,

xúc tiến bán hàng nhằm mục đích đạt hiệu quả cao nhất. Quan niệm lưu thông

hàng hoá là quá trình tiêu thụ sản phẩm, Hiệp hội kế toán quốc tế định nghĩa:

Tiêu thụ (bán hàng hàng hoá, lao vụ, dịch vụ) là việc chuyển dịch quyền sở

hữu sản phẩm, hàng hoá, lao vụ dịch vụ đã thực hiện cho khách hàng đồng

thời thu được tiền hàng hoặc được quyền thu tiền bán hàng.

Lưu thông hàng hoá nếu xét trên mối quan hệ kinh tế quốc tế thì được

chia ra lưu thông hàng hoá trong nước và lưu thông hàng hoá nước ngoài, hay

được gọi là nội thương và ngoại thương (xuất nhập khẩu). Căn cứ vào tính

chất của hàng hoá lưu thông trên thị trường chia ra: lưu thông tư liệu sản xuất

(vật tư thiết bị); lưu thông tiền vốn; sức lao động và cuối cùng là lưu thông

vật phẩm tiêu dùng.

Quá trình tái sản xuất xã hội bao gồm bốn khâu: sản xuất - phân phối -

trao đổi (lưu thông) - tiêu dùng.

Sản xuất là khâu mở đầu, là quá trình con người sử dụng tư liệu sản

xuất để tạo ra sản phẩm (dưới hai dạng: tư liệu sản xuất và vật phẩm tiêu

dùng) cho con người.

Phân phối là một khẩu của quá trình tái sản xuất xã hội nói lên cách

chia sản phẩm (tư liệu sản xuất và vật phẩm tiêu dùng) như thế nào tuỳ theo

việc ai là chủ tư liệu sản xuất đó.

Trao đổi là một khẩu trung gian đưa tư liệu sản xuất và vật phẩm tiêu

dùng đến nơi tiêu dùng. Trao đổi có thể tiến hành dưới dạng hiện vật hoặc

dưới dạng mua bán thông qua đồng tiền. Trong điều kiện kinh tế phát triển

sản xuất hàng hoá, thì từ ngữ trao đổi thường được dùng với hàm ý là mua

4

bán, thông qua mua bán để trao đổi hàng hoá với nhau. Lưu thông cũng là

một hoạt động kinh tế trung gian gắn sản xuất với tiêu dùng. Tham gia khâu

lưu thông này có các hoạt động của các ngành vận tải, thu mua (lưu thông

nông sản vật tư) cung ứng vật tư và hoạt động trao đổi mua bán của nội

thương và ngoại thương. Như vậy khái niệm lưu thông bao hàm nội dung đầy

đủ hơn, rộng hơn khái niệm trao đổi.

Mỗi chu kỳ tái sản xuất bắt đầu từ khâu sản xuất và kết thúc ở khâu tiêu

dùng. Sản xuất là điểm xuất phát, tiêu dùng là điểm cuối cùng, còn phân phối

trao đổi (lưu thông) là khâu trung gian, vì sản phẩm sau khi được sản xuất ra

muốn được tiêu dùng phải qua phân phối và trao đổi. Có thể thấy rõ vị trí của

lưu thông trong quá trình tái sản xuất xã hội theo sơ đồ dưới đây.

Giữa các khâu của quá trình tái sản xuất có mối quan hệ quyết định và

tác động thúc đẩy lẫn nhau.

+ Xét hình thức bên ngoài, mối quan hệ này thể hiện, trong quá trình

sản xuất, các thành viên của xã hội thích nghi (tạo ra, cải biến) các sản phẩm

của tự nhiên cho phù hợp với yêu cầu của con người; phân phối xác định tỷ lệ

mỗi cá nhân tham gia vào sản phẩm đã sản xuất ra.

+ Lưu thông đem lại cho cá nhân những sản phẩm nhất định mà anh ta

muốn dùng phần nhận được do phân phối để trao đổi (lưu thông); cuối cùng,

trong tiêu dùng các sản phẩm trở thành đối tượng tiêu dùng và đối tượng của

việc chiếm hữu cá nhân. Sản xuất sáng tạo ra những sản phẩm thích hợp với

các nhu cầu, phân phối phân chia các vật đo ra theo những quy luật xã hội;

trao đổi (lưu thông) lại phân phối lại cái đã được phân phối theo những nhu

cầu cá biệt; cuối cùng trong tiêu dùng, sản phẩm vượt ra khỏi vận động xã hội

đó, trực tiếp trở thành đối tượng phục vụ cho một nhu cầu cá biệt và thoả mãn

5

Sản xuất Phân phối Lưu thông Tiêu dùng

nhu cầu đó trong quá trình tiêu dùng. Như vậy sản xuất thể hiện ra là điểm

xuất phát, tiêu dùng là điểm cuối cùng, phân phối trao đổi là điểm trung gian.

Điểm trung gian này lại có hai yếu tố và phân phối được coi là yếu tố xuất

phát từ xã hội và trao đổi là yếu tố xuất phát từ cá nhân.

+ Đi sâu phân tích mối quan hệ giữa các khâu của quá trình sản xuất, ta

thấy sản xuất luôn là cái quyết định, quy định đối với phân phối, trao đổi và

tiêu dùng. Song phân phối, trao đổi và tiêu dùng không phải chỉ đơn thuần

chịu sự quy định một cách thụ động mà nó còn có tác động trở lại trong mối

quan hệ biện chứng.

* Quan hệ giữa sản xuất và tiêu dùng. Sản xuất cũng trực tiếp là tiêu

dùng- Tiêu dùng về hai mặt, chủ quan và khách quan: cá nhân phát triển năng

lực của mình trong quá trình sản xuất, đồng thời cũng tiêu phí, tiêu dùng các

năng lực đó trong hành vi sản xuất, cũng giống như hành vi sinh con đẻ cái là

sự tiêu phí sức sống. Mặt khác sản xuất là tiêu dùng các tư liệu sản xuất mà

người ta sử dụng các tư liệu sản xuất đó hao mòn đi một phần phân giải thành

những yếu tố cơ bản của sản phẩm. Vì vậy bản thân hành vi sản xuất trong

mọi nhân tố của nó cũng đồng thời là hành vi tiêu dùng. Trong trường hợp

này, sản xuất được coi là trực tiếp đồng nhất với tiêu dùng và tiêu dùng được

coi là trực tiếp ăn khớp với sản xuất. Và được các nhà kinh tế học gọi là tiêu

dùng sản xuất.

Tiêu dùng đồng thời cũng trực tiếp là sản xuất, cũng như trong tự

nhiên, tiêu dùng các nguyên tố hoá chất là sự sản xuất thực vật, hay trong quá

trình ăn uống, một trong những hình thức tiêu dùng con người sản xuất ra bản

thân cơ thể của mình. Điều đó cũng có giá trị đối với mọi hình thức tiêu dùng

khác, những hình thức tiêu dùng này về mặt này hay mặt khác, mỗi hình thức

một kiểu đã góp phần vào việc sản xuất ra con người. Đó là sự sản xuất có

tính chất tiêu dùng. Sự sản xuất có tính chất tiêu dùng này - mặc dù nó là một

sự thống nhất trực tiếp của sản xuất và tiêu dùng - về căn bản khác với sản

6

xuất theo đúng nghĩa của nó. Sự thống nhất trực tiếp, trong đó sản xuất trực

tiếp với tiêu dùng, và tiêu dùng đồng nhất với sản xuất, vẫn giữ tính chất hai

mặt trực tiếp của chúng.

Vậy, sản xuất trực tiếp là tiêu dùng, tiêu dùng trực tiếp là sản xuất. Mỗi

cái trực tiếp là cái đối lập của nó. Nhưng đồng thời giữa hai cái đó có vận

động môi giới. Sản xuất là môi giới cho tiêu dùng, sản xuất tạo ra những vật

liệu cho tiêu dùng, không có vật liệu này thì tiêu dùng sẽ không có đối tượng.

Nhưng tiêu dùng cũng là môi giới của sản xuất vì chỉ có tiêu dùng tạo ra các

chủ thể cho các sản phẩm, mới làm cho sản phẩm trở thành sản phẩm đối với

chủ thể. Sản phẩm chỉ đạt đến sự kết thúc cuối cùng của nó trong tiêu dùng

mà thôi. Không có sản xuất thì không có tiêu dùng, nhưng không có tiêu dùng

cũng chẳng có sản xuất vì trong trường hợp đó sản xuất sẽ không có mục

đích. Tiêu dùng tạo ra sản xuất thể hiện chỉ có trong tiêu dùng thì sản phẩm

mới thực sự trở thành sản phẩm, mới đem đến cho sản phẩm một sự hoàn

thiện cuối cùng và tiêu dùng tạo ra nhu cầu về một sản phẩm mới.

Sản xuất tạo ra tiêu dùng bằng cách, tạo ra vật liệu cho tiêu dùng xác

định phương thức tiêu dùng, làm nảy ra ở người tiêu dùng các nhu cầu của đối

tượng là sản phẩm do sản xuất tạo ra, do đó sản xuất sản xuất ra đối tượng

tiêu dùng, phương thức tiêu dùng và sự kích thích tiêu dùng.

* Quan hệ giữa sản xuất và phân phối: cơ cấu của sự phân phối hoàn

toàn do cơ cấu của sản xuất quy định. Bản thân sự phân phối là sản vật của

sản xuất, không chỉ về mặt nội dung vì người ta có thể đem phân phối những

kết quả của sản xuất thôi mà về cả hình thức, vì phương thức nhất định của

việc tham gia vào sản xuất quy định hình thái đặc thù của phân phối, hình thái

theo đó người ta tham gia vào sự phân phối. Tuy nhiên phân phối có tính độc

lập tương đối đối với sản xuất. Bởi vì phân phối biểu hiện thành phân phối

sản phẩm và do đó hình như nó rất cách xa đối với sản xuất và tựa hồ như độc

lập với sản xuất. Nhưng trước khi là phân phối sản phẩm thì phân phối là

7

phân phối những công cụ sản xuất và phân phối các thành viên xã hội theo

những loại sản xuất khác nhau, cái đó tức là một sự quy định khác của mối

quan hệ trên (việc các cá nhân lệ thuộc vào những quan hệ sản xuất nhất

định). Rõ ràng phân phối sản phẩm chỉ là kết quả của sự phân phối đó mà

thôi, sự phân phối này đã bao hàm trong bản thân quá trình sản xuất và quyết

định cơ cấu sản xuất. Như vậy, sản xuất phải xuất phát từ một sự phân phối

nhất định về công cụ sản xuất, nên theo ý nghĩa đó thì phân phối ít nhất của

phải có trước sản xuất, là tiền đề của sản xuất và do đó quyết định sản xuất.

* Quan hệ giữa sản xuất và trao đổi: bản thân lưu thông chỉ là một yếu

tố nhất định của trao đổi, hoặc là của trao đổi xét trên toàn bộ của nó. Vì trao

đổi chỉ là một yếu tố trung gian, một mặt là giữa sản xuất và phân phối do sản

xuất quyết định, và mặt khác là với tiêu dùng, còn bản thân phân phối lại thể

hiện ra một yếu tố của sản xuất, nên rõ ràng là trao đổi bao hàm trong sản

xuất với tư cách là yếu tố của sản xuất. Trước hết, sự trao đổi hoạt động và

năng lực được thể hiện trong bản thân sản xuất là một bộ phận trực tiếp của

sản xuất và là mặt căn bản của sản xuất; Thứ hai, đối với trao đổi sản phẩm sự

trao đổi là phương tiện để sản xuất ra thành phẩm nhằm phục vụ cho sự tiêu

dùng trực tiếp. Trong phạm vi đó, bản thân trao đổi là một hành vi bao gồm ở

trong sản xuất; Thứ ba, sự trao đổi giữa các nhà kinh doanh với nhau xét về

mặt tổ chức của nó là hoàn toàn do sản xuất quyết định, đồng thời nó lại là

hoạt động sản xuất. Trao đổi chỉ độc lập với sản xuất, không dính gì với sản

xuất ở trong giai đoạn cuối cùng mà thôi - khi sản phẩm được trao đổi trực

tiếp để tiêu dùng. Nhưng không có phân công lao động thì không có trao đổi;

trao đổi tư nhân giả định phải có nền sản xuất tư nhân và cường độ của trao

đổi, tính chất phổ cập của trao đổi cũng như hình thái trao đổi là do sự phát

triển và kết cấu của nền sản xuất quyết định. Do đó trong mọi yếu tố của nó

trao đổi hoặc là trực tiếp bao gồm trong sản xuất, hoặc do sản xuất quyết định.

8

* Sự phân tích giữa quan hệ giữa các khâu của quá trình tái sản xuất

cho thấy giữa sản xuất - phân phối- lưu thông - tiêu dùng là những bộ phận

của tổng thể, là những sự phân biệt trong nội bộ một khối thống nhất. Trong

đó sản xuất chi phối bản thân nó với tất cả sự đối lập trong tất cả những tính

quy định của nó, cũng như nó chi phối các yếu tố khác chính là bắt đầu từ sản

xuất mà quá trình lặp lại không ngừng. Bản thân sản xuất đến lượt nó cũng do

các yếu tố khác quyết định. Khi thị trường nghĩa là lĩnh vực trao đổi mở rộng

ra thì quy mô sản xuất cũng tăng lên và sự phân công trong sản xuất cũng trở

nên sâu sắc hơn; phân phối biến đổi, sản xuất cũng biến đổi theo; cuối cùng

thì những yêu cầu của tiêu dùng quyết định sản xuất.

1.2-/ Lưu thông tư liệu sản xuất trong nền kinh tế kế hoạch tập trung

Lưu thông tư liệu sản xuất cũng là cầu nối giữa sản xuất với sản xuất, là

mắt xích không thể thiếu được giữa các chu kỳ sản xuất trong điều kiện phân

công lao động đã phát triển. Lưu thông không chỉ đơn thuần là việc “phân

phối ” tư liệu sản xuất trong quá trình tái sản xuất xã hội, nó thực sự là tấm

gương phản chiếu khá đầy đủ bộ mặt kinh tế của một đất nước; Mặc dù vậy

bản chất của nó đó là một khâu của tái sản xuất có thể xem là bắt đầu của sản

xuất và cũng là kết thúc của sản xuất. K- Mác đã tóm tắt lưu thông tư bản bởi

công thức:

T - H (sx) H-T- H(sx)- H-....

(1)

Lưu thông tư liệu sản xuất xảy ra ở (1) tức là nối sản xuất với sản xuất.

Mặt khác K.Mác đã chứng minh luận đề: Lưu thông không tạo ra giá trị hàng

hoá. Nhưng trong (1) Ta thấy có sức xuất hiện của tiền (T) tức là phải có sự

trao đổi thông qua hình thái tiền tệ. Xã hội phát triển hình thành một bộ phận

mới đó là những tổ chức và cá nhân chuyên kinh doanh trong lĩnh vực lưu

thông. Trong đó có kinh doanh tư liệu sản xuất. Lĩnh vực hoạt động này ngày

càng phát triển và trong sự phát triển đa dạng đó nảy sinh những hình thức

9

kinh doanh gây thiệt hại cho sản xuất và đời sống xã hội, mà trước tiên là nó

gây thiệt hại cho chính những người làm lưu thông thực sự và chân chính.

Từ sơ đồ sau:

TLSX- SLĐ Sản xuất TLTD

Pk A Pk+1

TLSX.

Trong đó giả sử nền kinh tế sản xuất n loại hàng hoá .

Gọi: Pk = (Pjk ) là giá hàng tại chu kỳ sản xuất thứ k của loại hàng hoá

J (J = 1,n)

A = (aij )nxn - là ma trận chi phí

Để đơn giản giả định tiêu dùng SLĐ khi tính chi phí sản xuất như

TLTD

Như vậy trong điều kiện cân bằng và nếu kinh tế hầu như đóng trên thị

trường khu vực thì:

Hay P= A.P

Nếu tính theo chu kỳ ta sẽ có:

Trong đó α là tỷ xuất lợi nhuận bình quân, tức là:

Pk+1 = (1+α) A Pk.

Do đó, sau t chu kỳ sản xuất:

Pt = (1 + α )t

At

P0.

10

Pi aijPj

n

j

∑=

=

1

∑ ∑ ∑ = = =

+ = + = +

n

j

n

j

n

j

Pik aijPik aijPjk aijPjk

1 1 1

1 α (1 α)

Trong điều kiện bình thường ta có thể chọn α sao cho Pt hội tụ đến P,

với một giá gốc nhất định. Và công thức P = A.P chính là cơ sở để giải thích

nguồn gốc của lợi nhuận- đó là sức lao động, là chi phí lao động sống. Đương

nhiên không phải vì thế mà lao động vật hoá không có vai trò quan trọng, đôi

khi là quyết định trong việc tạo ra lợi nhuận. Vì vậy vấn đề đặt ra là: Muốn

thực hiện đúng bản chất của lưu thông thì bất kỳ một loại tư liệu sản xuất nào

cũng cần xác định một con đường qua lưu thông ngắn nhất, có thể hiểu theo

nghĩa chi phí chứ không chỉ có ý nghĩa địa lý. Thường thì lưu thông hàng hoá

nói chung hay tư liệu sản xuất nói riêng của các nước phát triển hay chưa phát

triển, thì các tổ chức, cá nhân hay các doanh nghiệp thực hiện công tác lưu

thông cũng không thể bán rẻ và không chịu mua rẻ.

Ở Việt Nam trong nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung các hàng hoá

mua bán trên thị trường chưa phải đã vận động theo quy luật Cung- cầu,

nhiều yếu tố của sản xuất chưa trở thành hàng hoá, chẳng hạn: đất đai, sức lao

động, phân bón, xăng dầu, chất xám, tiền tệ... Nó là nền kinh tế với nhiều

hoạt động kinh tế trong xã hội chưa hoàn toàn theo đúng các quy luật của nền

kinh tế, trong đó việc mua bán tư liệu sản xuất là một trường hợp điển hình.

Trong thời kỳ này lưu thông tư liệu sản xuất ở nước ta được đánh giá là: Lộn

xộn, vòng vèo, tính xã hội thấp.

Điều đó thể hiện ở chỗ người mua của người làm lưu thông không phải

là người sản xuất tức là xảy ra hiện tượng lưu thông -lưu thông ... sản xuất,

trong đó mục đích của lưu thông về mặt xã hội hầu như không phải là sản

xuất dù người mua là người sản xuất. Từ đó dẫn đến tình trạng lộn xộn kinh

doanh theo kiểu “cò mồi, chỉ trỏ”. Mặt khác tạo nên nhu cầu giả tạo hạn chế

sức sản xuất, giá cả không phản ánh đúng quy luật giá trị, quy luật cung cầu.

Hàng hoá tư liệu sản xuất lưu thông vòng vèo như một “vật ngon” thách thức

người sản xuất. Và cuối cùng chi phí sản xuất tăng do phải chấp nhận giá tư

liệu sản xuất quá cao (giá hạch toán). Còn lưu thông hầu như chỉ để lưu

11

thông- để kiếm lời, qua quá trình lưu thông nhiều cấp. Vậy các tổ chức, cá

nhân hay các doanh nghiệp làm công tác lưu thông trong nền kinh tế kế hoạch

hoá thu được lợi nhuận ở đâu ra. Và điều này đựoc khẳng định là chắc chắn

do một chủ thể kinh doanh mạnh dạn bỏ vốn ra, do đó phải thu lãi. Nên mỗi

lần mua bán lại phải tuân theo quá trình là: Khi người sản xuất bán tư liệu sản

xuất cho người chuyên kinh doanh tư liệu sản xuất thì phải trích ra một phần

lợi nhuận ròng của mình để “nhờ ”bán hàng. Phần trích đó sẽ không bé hơn

công sức người kinh doanh tư liệu sản xuất sẽ bỏ ra để bán hộ hàng cho mình.

(K.Mác cũng đã chỉ ra lợi nhuận thương nghiệp hình thành như vậy). Hoặc ở

góc độ khác nếu người kinh doanh đầu tiên không chia lợi nhuận đủ cho

người kinh doanh tiếp theo và sau nữa thì phần lợi nhuận đó có người ứng

trước cho họ- đó chính là người sản xuất hay đúng hơn là chu kỳ sản xuất sau

đó. Vì 2 lý do: Thứ nhất có thể họ vẫn còn lãi dù lãi ít ; Thứ hai là họ buộc

phải sản xuất nếu không muốn phá sản và cho không toàn bộ phần vốn cố định

đã mua sắm. Hệ quả dẫn đến là sự luẩn quẩn trong lưu thông và làm ảnh hưởng

đến các tổ chức và cá nhân có liên quan. Trong trường hợp đó chỉ có một cách

duy nhất là phá sản một số ngành và giảm lương của bản thân người lao động

để có thể làm cho chi phí sản xuất giảm tối thiểu. Điều này dẫn đến thất nghiệp

tương đối và sức lao động, kể cả số người được đào tạo ngày càng hao mòn,

năng suất lao động giảm. Mặc nhiên do yếu tố tâm lý lưu thông chu kỳ sau sẽ

chấp nhận giá cao hơn một chút và chính điều đó làm cho người chuyên kinh

doanh tư liệu sản xuất thấy có thể chấp nhận giá mua vào cao hơn, nếu xét một

chu kỳ sản xuất, lưu thông thì thấy họ có lãi, nhưng nếu kéo dài, chu kỳ tăng

lên thì tỷ lệ lãi giảm dần mà thuế doanh thu tăng dần, quan hệ đó có thể mô tả

như sau:

PtT

Dt

L C

12

T

T0 t

Dt: Doanh thu

T: Thuế

C: Chi phí (giả định đơn giản)

Khi đó nếu ta thấy không có sự can thiệp đủ mạnh thì sau chu kỳ(t),

kinh doanh bắt đầu thua lỗ thậm chí phá sản điều đó dẫn đến một nghịch lý

đối với người kinh doanh tư liệu sản xuất chuyên nghiệp, chuyên doanh là

càng buôn càng lỗ chứ không phải buôn gì cũng lãi. Vậy lãi vào tay ai-đó là

những nhà kinh doanh thương mại cấp 2, cấp 3... thậm chí không cần vốn mà

chỉ bằng vay ngân hàng hoặc môi giới - đó là những nhà làm lưu thông kiểu

“cò mồi, chỉ trỏ” Những người tham gia phá trật tự lưu thông này thu lãi. Về

mặt lý thuyết lãi còn được chi vào thuế ngân sách nhà nước, song thực tế

không hẳn như vậy. Trong khi đó rõ ràng thị trường khu vực cũng như thị

trường thế giới thông thường có tính ổn định theo thời kỳ, như vậy một đất

nước quá nhiều tư liệu sản xuất như nước ta thời kỳ này, thì giá tư liệu sản

xuất trên thị trường thực chất phụ thuộc vào giá nhập khẩu. Giá các loại tư

liệu sản xuất không trực tiếp phụ thuộc vào sức sản xuất trong nước mà phụ

thuộc vào giá chuyển đổi đồng ngoại tệ mạnh và các chính sách xuất nhập

khẩu. Ở đây lại xuất hiện một nguy cơ cho người sản xuất cũng như người

chuyên kinh doanh tư liệu sản xuất, là làm cho quá trình thua lỗ vừa kéo dài

vừa đột biến không dự báo được.

Trên cơ sở những phân tích đối với hoạt động lưu thông TLSX trong

nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung, một số kết luận được rút ra là:

- Nhà nước không kiểm soát được mạng lưới làm lưu thông TLSX bằng

pháp luật, do thị trường chỉ có một giá; mặt khác một số TLSX cần cho sự

13

phát triển của đất nước, các TLSX chủ chốt cần nhập khẩu nhà nước đã độc

quyền - độc quyền nhập và độc quyền qua chính sách thuế quan.

- Đối với tất cả các cá nhân đơn vị sản xuất, kinh doanh nhà nước chưa

thực hiện được chế độ kiểm toán, chưa buộc các cá nhân, đơn vị phải ghi chép

hạch toán, theo một hệ thống chứng từ thống nhất nhằm đảm bảo thu quốc

doanh, thuế không bị thất thoát.

- Nhà nước chưa tổ chức được những cơ quan thông tin kinh tế chuyên

ngành nhằm thông báo không chỉ giá cả mà còn có chức năng hướng dẫn, làm

cầu nối giữa cung- cầu về thông tin qua việc bán tin, bán những bộ số liệu khởi

thảo cũng như đã xử lý. Làm cho Cung- cầu gặp nhau và giảm đáng kể hình

thức lưu thông TLSX không trực tiếp đến người sản xuất. Các doanh nghiệp

nhờ đó có thể kết hợp các thông tin khác nhau mà quyết định sử dụng TLSX.

- Đối với các nhà sản xuất cũng như các tổ chức, cá nhân đăng ký kinh

doanh vật tư cần hoàn thiện dần qui trình nghiên cứu thị trường của mình. Sở

dĩ trong thòi kỳ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung lưu thông rối loạn một

phần cũng do chính người sản xuất không nghiên cứu thị trường cẩn thận, mặt

khác, người kinh doanh TLSX cũng không có cách nắm chắc Cung- cầu hàng

mình kinh doanh. Điều đó tất yếu dẫn đến việc xuất hiện lớp người làm lưu

thông chỉ với mục đích kiếm lời nêu trên. Làm được việc này bản thân các

doanh nghiệp phải được trang bị đầy đủ kiến thức về thị trường đặc biệt là thị

trường TLSX cộng với kinh nghiệm đặc thù thực tiễn khi kinh doanh mỗi

ngành hàng.

- Về sở hữu nhà nước chưa có người chủ thực sự của tài sản đó theo

nghĩa chủ sở hữu. Đây là vấn đề phức tạp và không dễ giải quyết ngay.

Nguyên nhân không thể mua rẻ cũng chính từ vấn đề sở hữu sinh ra, thậm chí

sản xuất không cần có lãi (Lãi thực chứ không phải lãi giả) cũng xuất phát từ

vấn đề sở hữu.

14

1.3-/ Kinh tế thị trường và tổ chức lưu thông tư liệu sản xuất.

1.3.1. Kinh tế thị trường và vai trò của lưu thông.

Kinh tế thị trường là nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường, ở đó

sản xuất cái gì, như thế nào, cho ai đều được quyết định thông qua thị trường.

Trong nền kinh tế thị trường, các quan hệ kinh tế của các cá nhân, các

doanh nghiệp đều biểu hiện qua mua bán hàng hoá, dịch vụ trên thị trường.

Thái độ cư xử của các thành viên tham gia thị trưòng là hướng vào tìm kiếm

lợi ích của mình theo sự dẫn dắt của giá cả thị trường.

Kinh tế thị trường vận hành theo cơ chế thị trường, đến lượt nó, cơ chế

thị trường tác động dưới sự chi phối của các quy luật thị trường trong môi

trường cạnh tranh nhằm mục tiêu lợi nhuận.

Nhân tố cơ bản của thị trường, cơ chế thị trường là hàng hoá tiền tệ,

người bán, người mua, từ đó hình thành mối quan hệ cơ bản của cơ chế thị

trường là quan hệ cung cầu. Về bản chất, cơ chế thị trường là cơ chế giá cả tự

do. Cơ chế này có một số đặc trưng sau:

-Các vấn đề liên quan đến phân bổ, sử dụng các nguồn tài nguyên, lao

động, vốn được quyết định một cách khách quan thông qua hoạt động của các

quy luật kinh tế.

-Hầu như tất cả các mối quan hệ kinh tế giữa các chủ thể kinh tế đều

được tiền tệ hoá.

- Lợi nhuận là động lực thúc đẩy sản xuất phát triển, thúc đẩy tăng

trưởng kinh tế và lợi ích kinh tế. Cơ chế thị trường dùng lỗ lãi để quyết định

các vấn đề kinh tế cơ bản.

- Cạnh tranh là môi trường hoạt động của cơ chế thị trường, là yếu tố

thúc đẩy tiến bộ kỹ thuật, tăng năng suất lao động và hiệu quả của sản xuất.

15