“Tổ chức lưu thông phân bón vô cơ theo cơ chế thị trường ở Việt Nam

Lêi më ®Çu

1-/ TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi:

Níc ta lµ níc n«ng nghiÖp thuéc khu vùc nhiÖt ®íi giã mïa quanh n¨m

nãng Èm. DiÖn tÝch trång tra ë níc ta chiÕm mét tû träng lín trong ®Êt ®ai, d©n

sè lµm nghÒ n«ng ë níc ta nhiÒu. Do ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ tù nhiªn vµ khÝ hËu

thÝch hîp víi c©y trång, §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh “N«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng

®Çu” trªn con ®êng x©y dùng chñ nghÜa x· héi. §¹i héi ®¹i biÓu §¶ng toµn quèc

lÇn thø 6 ®· cô thÓ ho¸ b»ng 3 ch¬ng tr×nh kinh tÕ lín lµ “l¬ng thùc, thùc phÈm

- hµng tiªu dïng vµ hµng xuÊt khÈu”.

VÒ l¬ng thùc, tõ chç ta ph¶i lo ®ñ ¨n ®Õn phÊn ®Êu cã xuÊt khÈu vµ ®Õn

nay ta ®· lµm ®îc ®iÒu ®ã, s¶n lîng l¬ng thùc n¨m 1993 ®· ë møc 25 triÖu

tÊn/n¨m song xu híng nh÷ng n¨m tíi kh«ng nh÷ng võa ph¶i ®¶m b¶o ®ñ l¬ng

thùc tiªu dïng cho toµn quèc mµ cßn phÊn ®Êu xuÊt khÈu mét lîng lín h¬n

nhiÒu. §Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng lµ ph¶i ®¶m b¶o

®ñ c¶ vÒ sè lîng, chñng lo¹i vµ chÊt lîng ph©n bãn v« c¬ ®óng thêi vô cho s¶n

xuÊt n«ng nghiÖp.

NÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng trong thêi kú qu¸ ®é.

VÊn ®Ò lu th«ng ph©n bãn v« c¬ theo c¬ chÕ thÞ trêng ë ®iÒu kiÖn cô thÓ cña níc

ta hiÖn nay ph¶i ®îc tæ chøc nh thÕ nµo ®Ó võa ®¶m b¶o nhiÖm vô ®Æt ra, võa

®¶m b¶o cho doanh nghiÖp lµm c«ng t¸c lu th«ng tån t¹i vµ cã l·i. Víi t c¸ch lµ

c¸n bé c«ng t¸c t¹i Tæng C«ng ty VËt t N«ng nghiÖp tiÕp xóc víi qu¸ tr×nh kinh

doanh ph©n bãn, t¸c gi¶ xin chän ®Ò tµi “Tæ chøc lu th«ng ph©n bãn v« c¬

theo c¬ chÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam” lµm ®Ò tµi nghiªn cøu.

1

2-/ Môc ®Ých cña ®Ò tµi:

- Lµm râ c¬ së lý luËn cña lu th«ng hµng ho¸ nãi chung vµ ®Æc ®iÓm tæ

chøc lu th«ng ph©n bãn v« c¬ nãi riªng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.

- Ph©n tÝch thùc tr¹ng tæ chøc lu th«ng ph©n bãn v« c¬ ë níc ta hiÖn nay

rót ra nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh quy luËt cña qu¸ tr×nh lu th«ng ph©n bãn.

- §Ò xuÊt kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn viÖc tæ chøc lu th«ng ph©n bãn v«

c¬ phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta.

3-/ Ph¹m vi nghiªn cøu:

§Ò tµi nghiªn cøu vµ x©y dùng c¬ së lý luËn vµ ph¬ng ph¸p luËn vÒ tæ

chøc lu th«ng ph©n bãn v« c¬. §Ò tµi nghiªn cøu viÖc lu th«ng ph©n bãn v« c¬

trong ph¹m vi c¶ níc.

4-/ Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:

Sö dông ph¬ng ph¸p vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö nghiªn cøu tæng thÓ

vÊn ®Ò. C¸c ph¬ng ph¸p to¸n, thèng kª, ph©n tÝch còng ®îc sö dông ®Ó nghiªn

cøu c¸c vÊn ®Ò cô thÓ.

5-/ KÕt cÊu cña ®Ò tµi.

Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, phô lôc vµ danh môc tµi liÖu tham

kh¶o. §Ò tµi gåm 3 ch¬ng:

Ch¬ng I - §Æc ®iÓm vµ néi dung c¬ b¶n cña tæ chøc lu th«ng

ph©n bãn v« c¬ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.

Ch¬ng II - Nghiªn cøu, ph©n tÝch t×nh h×nh lu th«ng ph©n bãn

v« c¬ ë ViÖt Nam hiÖn nay.

Ch¬ng III - Ph¬ng híng vµ biÖn ph¸p c¬ b¶n nh»m hoµn thiÖn

qu¸ tr×nh lu th«ng ph©n bãn v« c¬ ë ViÖt Nam hiÖn

nay.

2

Ch¬ng 1

§¨c ®iÓm vµ néi dung c¬ b¶n

cña tæ chøc lu th«ng ph©n bãn v« c¬

trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë viÖt nam

1-/ Tæ chøc lu th«ng t liÖu s¶n xuÊt trong nÒn

kinh tÕ thÞ trêng.

1.1-/ Lu th«ng vµ vÞ trÝ cña lu th«ng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n

Lu th«ng lµ ®a s¶n phÈm tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn n¬i tiªu dïng, lµ cÇu nèi

trung gian mét bªn lµ s¶n xuÊt vµ ph©n phèi vµ mét bªn lµ tiªu dïng.

Thùc tÕ cho thÊy, thÝch øng víi mçi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ c«ng t¸c lu

th«ng ®îc thùc hiÖn b»ng c¸c h×nh thøc kh¸c nhau. Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch

ho¸ tËp trung, Nhµ níc qu¶n lý kinh tÕ chñ yÕu b»ng mÖnh lÖnh, c¸c c¬ quan

hµnh chÝnh, kinh tÕ can thiÖp s©u vµo nghiÖp vô s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh

nghiÖp nhng l¹i kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh. Quan hÖ

gi÷a c¸c ngµnh lµ quan hÖ däc, ®îc kÕ ho¹ch ho¸ b»ng chÕ ®é cÊp ph¸t vµ lao

®éng s¶n phÈm. Lu th«ng trong thêi kú nµy chñ yÕu lµ giao nép s¶n phÈm cho

c¸c ®¬n vÞ theo ®Þa chØ vµ gi¸ c¶ do Nhµ níc ®Þnh s½n. Tãm l¹i trong nÒn kinh tÕ

kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung khi mµ ba vÊn ®Ò trung t©m cña nÒn kinh tÕ lµ: s¶n xuÊt

c¸i g×? s¶n xuÊt b»ng c¸ch nµo? s¶n xuÊt cho ai? ®Òu do Nhµ níc quyÕt ®Þnh th× l￾u th«ng hµng ho¸ chØ lµ viÖc b¸n s¶n phÈm hµng ho¸ s¶n xuÊt ra theo kÕ ho¹ch vµ

gi¸ c¶ ®îc Ên ®Þnh tríc.

Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp ®Òu cã quyÒn tù chñ trong

s¶n xuÊt, kinh doanh hay nãi kh¸c ®i c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù quyÕt ®Þnh ba

vÊn ®Ò kinh tÕ trung t©m (s¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt nh thÕ nµo? s¶n xuÊt cho ai?)

th× lu th«ng hµng ho¸ kh«ng thÓ ®¬n thuÇn lµ viÖc b¸n s¶n phÈm hµng ho¸ ra

theo kÕ ho¹ch vµ gi¸ c¶ Ên ®Þnh tríc.

3

Muèn thùc hiÖn ®îc chøc n¨ng lµ cÇu nèi trung gian gi÷a s¶n xuÊt, ph©n

phèi vµ tiªu dïng th× lu th«ng hµng ho¸ ph¶i ®îc hiÓu lµ mét qu¸ tr×nh kinh tÕ

bao gåm nhiÒu kh©u tõ viÖc nghiªn cøu thÞ trêng, x¸c ®Þnh nhu cÇu kh¸ch hµng,

®Æt hµng vµ tæ chøc s¶n xuÊt, thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô tiªu thô, xóc tiÕn b¸n

hµng nh»m môc ®Ých ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. Quan niÖm lu th«ng hµng ho¸ lµ

qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm, HiÖp héi kÕ to¸n quèc tÕ ®Þnh nghÜa: Tiªu thô (b¸n

hµng hµng ho¸, lao vô, dÞch vô) lµ viÖc chuyÓn dÞch quyÒn së h÷u s¶n phÈm,

hµng ho¸, lao vô dÞch vô ®· thùc hiÖn cho kh¸ch hµng ®ång thêi thu ®îc tiÒn

hµng hoÆc ®îc quyÒn thu tiÒn b¸n hµng.

Lu th«ng hµng ho¸ nÕu xÐt trªn mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ th× ®îc chia

ra lu th«ng hµng ho¸ trong níc vµ lu th«ng hµng ho¸ níc ngoµi, hay ®îc gäi lµ

néi th¬ng vµ ngo¹i th¬ng (xuÊt nhËp khÈu). C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña hµng ho¸ l￾u th«ng trªn thÞ trêng chia ra: lu th«ng t liÖu s¶n xuÊt (vËt t thiÕt bÞ); lu th«ng

tiÒn vèn; søc lao ®éng vµ cuèi cïng lµ lu th«ng vËt phÈm tiªu dïng.

Qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi bao gåm bèn kh©u: s¶n xuÊt - ph©n phèi -

trao ®æi (lu th«ng) - tiªu dïng.

S¶n xuÊt lµ kh©u më ®Çu, lµ qu¸ tr×nh con ngêi sö dông t liÖu s¶n xuÊt ®Ó

t¹o ra s¶n phÈm (díi hai d¹ng: t liÖu s¶n xuÊt vµ vËt phÈm tiªu dïng) cho con

ngêi.

Ph©n phèi lµ mét khÈu cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi nãi lªn c¸ch chia

s¶n phÈm (t liÖu s¶n xuÊt vµ vËt phÈm tiªu dïng) nh thÕ nµo tuú theo viÖc ai lµ

chñ t liÖu s¶n xuÊt ®ã.

Trao ®æi lµ mét khÈu trung gian ®a t liÖu s¶n xuÊt vµ vËt phÈm tiªu dïng

®Õn n¬i tiªu dïng. Trao ®æi cã thÓ tiÕn hµnh díi d¹ng hiÖn vËt hoÆc díi d¹ng

mua b¸n th«ng qua ®ång tiÒn. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng

ho¸, th× tõ ng÷ trao ®æi thêng ®îc dïng víi hµm ý lµ mua b¸n, th«ng qua mua

b¸n ®Ó trao ®æi hµng ho¸ víi nhau. Lu th«ng còng lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ

trung gian g¾n s¶n xuÊt víi tiªu dïng. Tham gia kh©u lu th«ng nµy cã c¸c ho¹t

®éng cña c¸c ngµnh vËn t¶i, thu mua (lu th«ng n«ng s¶n vËt t) cung øng vËt t vµ

4

ho¹t ®éng trao ®æi mua b¸n cña néi th¬ng vµ ngo¹i th¬ng. Nh vËy kh¸i niÖm lu

th«ng bao hµm néi dung ®Çy ®ñ h¬n, réng h¬n kh¸i niÖm trao ®æi.

Mçi chu kú t¸i s¶n xuÊt b¾t ®Çu tõ kh©u s¶n xuÊt vµ kÕt thóc ë kh©u tiªu

dïng. S¶n xuÊt lµ ®iÓm xuÊt ph¸t, tiªu dïng lµ ®iÓm cuèi cïng, cßn ph©n phèi

trao ®æi (lu th«ng) lµ kh©u trung gian, v× s¶n phÈm sau khi ®îc s¶n xuÊt ra muèn

®îc tiªu dïng ph¶i qua ph©n phèi vµ trao ®æi. Cã thÓ thÊy râ vÞ trÝ cña lu th«ng

trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi theo s¬ ®å díi ®©y.

Gi÷a c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt cã mèi quan hÖ quyÕt ®Þnh vµ

t¸c ®éng thóc ®Èy lÉn nhau.

+ XÐt h×nh thøc bªn ngoµi, mèi quan hÖ nµy thÓ hiÖn, trong qu¸ tr×nh s¶n

xuÊt, c¸c thµnh viªn cña x· héi thÝch nghi (t¹o ra, c¶i biÕn) c¸c s¶n phÈm cña tù

nhiªn cho phï hîp víi yªu cÇu cña con ngêi; ph©n phèi x¸c ®Þnh tû lÖ mçi c¸

nh©n tham gia vµo s¶n phÈm ®· s¶n xuÊt ra.

+ Lu th«ng ®em l¹i cho c¸ nh©n nh÷ng s¶n phÈm nhÊt ®Þnh mµ anh ta

muèn dïng phÇn nhËn ®îc do ph©n phèi ®Ó trao ®æi (lu th«ng); cuèi cïng, trong

tiªu dïng c¸c s¶n phÈm trë thµnh ®èi tîng tiªu dïng vµ ®èi tîng cña viÖc chiÕm

h÷u c¸ nh©n. S¶n xuÊt s¸ng t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm thÝch hîp víi c¸c nhu cÇu,

ph©n phèi ph©n chia c¸c vËt ®o ra theo nh÷ng quy luËt x· héi; trao ®æi (lu

th«ng) l¹i ph©n phèi l¹i c¸i ®· ®îc ph©n phèi theo nh÷ng nhu cÇu c¸ biÖt; cuèi

cïng trong tiªu dïng, s¶n phÈm vît ra khái vËn ®éng x· héi ®ã, trùc tiÕp trë

thµnh ®èi tîng phôc vô cho mét nhu cÇu c¸ biÖt vµ tho¶ m·n nhu cÇu ®ã trong

qu¸ tr×nh tiªu dïng. Nh vËy s¶n xuÊt thÓ hiÖn ra lµ ®iÓm xuÊt ph¸t, tiªu dïng lµ

®iÓm cuèi cïng, ph©n phèi trao ®æi lµ ®iÓm trung gian. §iÓm trung gian nµy l¹i

cã hai yÕu tè vµ ph©n phèi ®îc coi lµ yÕu tè xuÊt ph¸t tõ x· héi vµ trao ®æi lµ

yÕu tè xuÊt ph¸t tõ c¸ nh©n.

5

S¶n xuÊt Ph©n phèi L­u th«ng Tiªu dïng

+ §i s©u ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ta

thÊy s¶n xuÊt lu«n lµ c¸i quyÕt ®Þnh, quy ®Þnh ®èi víi ph©n phèi, trao ®æi vµ tiªu

dïng. Song ph©n phèi, trao ®æi vµ tiªu dïng kh«ng ph¶i chØ ®¬n thuÇn chÞu sù

quy ®Þnh mét c¸ch thô ®éng mµ nã cßn cã t¸c ®éng trë l¹i trong mèi quan hÖ

biÖn chøng.

* Quan hÖ gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. S¶n xuÊt còng trùc tiÕp lµ tiªu

dïng- Tiªu dïng vÒ hai mÆt, chñ quan vµ kh¸ch quan: c¸ nh©n ph¸t triÓn n¨ng

lùc cña m×nh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®ång thêi còng tiªu phÝ, tiªu dïng c¸c

n¨ng lùc ®ã trong hµnh vi s¶n xuÊt, còng gièng nh hµnh vi sinh con ®Î c¸i lµ sù

tiªu phÝ søc sèng. MÆt kh¸c s¶n xuÊt lµ tiªu dïng c¸c t liÖu s¶n xuÊt mµ ngêi ta

sö dông c¸c t liÖu s¶n xuÊt ®ã hao mßn ®i mét phÇn ph©n gi¶i thµnh nh÷ng yÕu

tè c¬ b¶n cña s¶n phÈm. V× vËy b¶n th©n hµnh vi s¶n xuÊt trong mäi nh©n tè cña

nã còng ®ång thêi lµ hµnh vi tiªu dïng. Trong trêng hîp nµy, s¶n xuÊt ®îc coi

lµ trùc tiÕp ®ång nhÊt víi tiªu dïng vµ tiªu dïng ®îc coi lµ trùc tiÕp ¨n khíp víi

s¶n xuÊt. Vµ ®îc c¸c nhµ kinh tÕ häc gäi lµ tiªu dïng s¶n xuÊt.

Tiªu dïng ®ång thêi còng trùc tiÕp lµ s¶n xuÊt, còng nh trong tù nhiªn,

tiªu dïng c¸c nguyªn tè ho¸ chÊt lµ sù s¶n xuÊt thùc vËt, hay trong qu¸ tr×nh ¨n

uèng, mét trong nh÷ng h×nh thøc tiªu dïng con ngêi s¶n xuÊt ra b¶n th©n c¬ thÓ

cña m×nh. §iÒu ®ã còng cã gi¸ trÞ ®èi víi mäi h×nh thøc tiªu dïng kh¸c, nh÷ng

h×nh thøc tiªu dïng nµy vÒ mÆt nµy hay mÆt kh¸c, mçi h×nh thøc mét kiÓu ®·

gãp phÇn vµo viÖc s¶n xuÊt ra con ngêi. §ã lµ sù s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt tiªu

dïng. Sù s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt tiªu dïng nµy - mÆc dï nã lµ mét sù thèng nhÊt

trùc tiÕp cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng - vÒ c¨n b¶n kh¸c víi s¶n xuÊt theo ®óng

nghÜa cña nã. Sù thèng nhÊt trùc tiÕp, trong ®ã s¶n xuÊt trùc tiÕp víi tiªu dïng,

vµ tiªu dïng ®ång nhÊt víi s¶n xuÊt, vÉn gi÷ tÝnh chÊt hai mÆt trùc tiÕp cña

chóng.

VËy, s¶n xuÊt trùc tiÕp lµ tiªu dïng, tiªu dïng trùc tiÕp lµ s¶n xuÊt. Mçi

c¸i trùc tiÕp lµ c¸i ®èi lËp cña nã. Nhng ®ång thêi gi÷a hai c¸i ®ã cã vËn ®éng

m«i giíi. S¶n xuÊt lµ m«i giíi cho tiªu dïng, s¶n xuÊt t¹o ra nh÷ng vËt liÖu cho

6

tiªu dïng, kh«ng cã vËt liÖu nµy th× tiªu dïng sÏ kh«ng cã ®èi tîng. Nhng tiªu

dïng còng lµ m«i giíi cña s¶n xuÊt v× chØ cã tiªu dïng t¹o ra c¸c chñ thÓ cho

c¸c s¶n phÈm, míi lµm cho s¶n phÈm trë thµnh s¶n phÈm ®èi víi chñ thÓ. S¶n

phÈm chØ ®¹t ®Õn sù kÕt thóc cuèi cïng cña nã trong tiªu dïng mµ th«i. Kh«ng

cã s¶n xuÊt th× kh«ng cã tiªu dïng, nhng kh«ng cã tiªu dïng còng ch¼ng cã s¶n

xuÊt v× trong trêng hîp ®ã s¶n xuÊt sÏ kh«ng cã môc ®Ých. Tiªu dïng t¹o ra s¶n

xuÊt thÓ hiÖn chØ cã trong tiªu dïng th× s¶n phÈm míi thùc sù trë thµnh s¶n

phÈm, míi ®em ®Õn cho s¶n phÈm mét sù hoµn thiÖn cuèi cïng vµ tiªu dïng t¹o

ra nhu cÇu vÒ mét s¶n phÈm míi.

S¶n xuÊt t¹o ra tiªu dïng b»ng c¸ch, t¹o ra vËt liÖu cho tiªu dïng x¸c

®Þnh ph¬ng thøc tiªu dïng, lµm n¶y ra ë ngêi tiªu dïng c¸c nhu cÇu cña ®èi t￾îng lµ s¶n phÈm do s¶n xuÊt t¹o ra, do ®ã s¶n xuÊt s¶n xuÊt ra ®èi tîng tiªu

dïng, ph¬ng thøc tiªu dïng vµ sù kÝch thÝch tiªu dïng.

* Quan hÖ gi÷a s¶n xuÊt vµ ph©n phèi: c¬ cÊu cña sù ph©n phèi hoµn toµn

do c¬ cÊu cña s¶n xuÊt quy ®Þnh. B¶n th©n sù ph©n phèi lµ s¶n vËt cña s¶n xuÊt,

kh«ng chØ vÒ mÆt néi dung v× ngêi ta cã thÓ ®em ph©n phèi nh÷ng kÕt qu¶ cña

s¶n xuÊt th«i mµ vÒ c¶ h×nh thøc, v× ph¬ng thøc nhÊt ®Þnh cña viÖc tham gia vµo

s¶n xuÊt quy ®Þnh h×nh th¸i ®Æc thï cña ph©n phèi, h×nh th¸i theo ®ã ngêi ta

tham gia vµo sù ph©n phèi. Tuy nhiªn ph©n phèi cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi ®èi víi

s¶n xuÊt. Bëi v× ph©n phèi biÓu hiÖn thµnh ph©n phèi s¶n phÈm vµ do ®ã h×nh

nh nã rÊt c¸ch xa ®èi víi s¶n xuÊt vµ tùa hå nh ®éc lËp víi s¶n xuÊt. Nhng tríc

khi lµ ph©n phèi s¶n phÈm th× ph©n phèi lµ ph©n phèi nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt vµ

ph©n phèi c¸c thµnh viªn x· héi theo nh÷ng lo¹i s¶n xuÊt kh¸c nhau, c¸i ®ã tøc

lµ mét sù quy ®Þnh kh¸c cña mèi quan hÖ trªn (viÖc c¸c c¸ nh©n lÖ thuéc vµo

nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh). Râ rµng ph©n phèi s¶n phÈm chØ lµ kÕt qu¶

cña sù ph©n phèi ®ã mµ th«i, sù ph©n phèi nµy ®· bao hµm trong b¶n th©n qu¸

tr×nh s¶n xuÊt vµ quyÕt ®Þnh c¬ cÊu s¶n xuÊt. Nh vËy, s¶n xuÊt ph¶i xuÊt ph¸t tõ

mét sù ph©n phèi nhÊt ®Þnh vÒ c«ng cô s¶n xuÊt, nªn theo ý nghÜa ®ã th× ph©n

7

phèi Ýt nhÊt cña ph¶i cã tríc s¶n xuÊt, lµ tiÒn ®Ò cña s¶n xuÊt vµ do ®ã quyÕt

®Þnh s¶n xuÊt.

* Quan hÖ gi÷a s¶n xuÊt vµ trao ®æi: b¶n th©n lu th«ng chØ lµ mét yÕu tè

nhÊt ®Þnh cña trao ®æi, hoÆc lµ cña trao ®æi xÐt trªn toµn bé cña nã. V× trao ®æi

chØ lµ mét yÕu tè trung gian, mét mÆt lµ gi÷a s¶n xuÊt vµ ph©n phèi do s¶n xuÊt

quyÕt ®Þnh, vµ mÆt kh¸c lµ víi tiªu dïng, cßn b¶n th©n ph©n phèi l¹i thÓ hiÖn ra

mét yÕu tè cña s¶n xuÊt, nªn râ rµng lµ trao ®æi bao hµm trong s¶n xuÊt víi t

c¸ch lµ yÕu tè cña s¶n xuÊt. Tríc hÕt, sù trao ®æi ho¹t ®éng vµ n¨ng lùc ®îc thÓ

hiÖn trong b¶n th©n s¶n xuÊt lµ mét bé phËn trùc tiÕp cña s¶n xuÊt vµ lµ mÆt c¨n

b¶n cña s¶n xuÊt; Thø hai, ®èi víi trao ®æi s¶n phÈm sù trao ®æi lµ ph¬ng tiÖn ®Ó

s¶n xuÊt ra thµnh phÈm nh»m phôc vô cho sù tiªu dïng trùc tiÕp. Trong ph¹m vi

®ã, b¶n th©n trao ®æi lµ mét hµnh vi bao gåm ë trong s¶n xuÊt; Thø ba, sù trao

®æi gi÷a c¸c nhµ kinh doanh víi nhau xÐt vÒ mÆt tæ chøc cña nã lµ hoµn toµn do

s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh, ®ång thêi nã l¹i lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt. Trao ®æi chØ ®éc lËp

víi s¶n xuÊt, kh«ng dÝnh g× víi s¶n xuÊt ë trong giai ®o¹n cuèi cïng mµ th«i -

khi s¶n phÈm ®îc trao ®æi trùc tiÕp ®Ó tiªu dïng. Nhng kh«ng cã ph©n c«ng lao

®éng th× kh«ng cã trao ®æi; trao ®æi t nh©n gi¶ ®Þnh ph¶i cã nÒn s¶n xuÊt t nh©n

vµ cêng ®é cña trao ®æi, tÝnh chÊt phæ cËp cña trao ®æi còng nh h×nh th¸i trao

®æi lµ do sù ph¸t triÓn vµ kÕt cÊu cña nÒn s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Do ®ã trong mäi

yÕu tè cña nã trao ®æi hoÆc lµ trùc tiÕp bao gåm trong s¶n xuÊt, hoÆc do s¶n

xuÊt quyÕt ®Þnh.

* Sù ph©n tÝch gi÷a quan hÖ gi÷a c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt cho

thÊy gi÷a s¶n xuÊt - ph©n phèi- lu th«ng - tiªu dïng lµ nh÷ng bé phËn cña tæng

thÓ, lµ nh÷ng sù ph©n biÖt trong néi bé mét khèi thèng nhÊt. Trong ®ã s¶n xuÊt

chi phèi b¶n th©n nã víi tÊt c¶ sù ®èi lËp trong tÊt c¶ nh÷ng tÝnh quy ®Þnh cña

nã, còng nh nã chi phèi c¸c yÕu tè kh¸c chÝnh lµ b¾t ®Çu tõ s¶n xuÊt mµ qu¸

tr×nh lÆp l¹i kh«ng ngõng. B¶n th©n s¶n xuÊt ®Õn lît nã còng do c¸c yÕu tè kh¸c

quyÕt ®Þnh. Khi thÞ trêng nghÜa lµ lÜnh vùc trao ®æi më réng ra th× quy m« s¶n

xuÊt còng t¨ng lªn vµ sù ph©n c«ng trong s¶n xuÊt còng trë nªn s©u s¾c h¬n;

8

ph©n phèi biÕn ®æi, s¶n xuÊt còng biÕn ®æi theo; cuèi cïng th× nh÷ng yªu cÇu

cña tiªu dïng quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt.

1.2-/ Lu th«ng t liÖu s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung

Lu th«ng t liÖu s¶n xuÊt còng lµ cÇu nèi gi÷a s¶n xuÊt víi s¶n xuÊt, lµ m¾t

xÝch kh«ng thÓ thiÕu ®îc gi÷a c¸c chu kú s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn ph©n c«ng

lao ®éng ®· ph¸t triÓn. Lu th«ng kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc “ph©n phèi ” t liÖu

s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, nã thùc sù lµ tÊm g¬ng ph¶n chiÕu

kh¸ ®Çy ®ñ bé mÆt kinh tÕ cña mét ®Êt níc; MÆc dï vËy b¶n chÊt cña nã ®ã lµ

mét kh©u cña t¸i s¶n xuÊt cã thÓ xem lµ b¾t ®Çu cña s¶n xuÊt vµ còng lµ kÕt thóc

cña s¶n xuÊt. K- M¸c ®· tãm t¾t lu th«ng t b¶n bëi c«ng thøc:

T - H (sx) H-T- H(sx)- H-....

(1)

Lu th«ng t liÖu s¶n xuÊt x¶y ra ë (1) tøc lµ nèi s¶n xuÊt víi s¶n xuÊt. MÆt

kh¸c K.M¸c ®· chøng minh luËn ®Ò: Lu th«ng kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ hµng ho¸.

Nhng trong (1) Ta thÊy cã søc xuÊt hiÖn cña tiÒn (T) tøc lµ ph¶i cã sù trao ®æi

th«ng qua h×nh th¸i tiÒn tÖ. X· héi ph¸t triÓn h×nh thµnh mét bé phËn míi ®ã lµ

nh÷ng tæ chøc vµ c¸ nh©n chuyªn kinh doanh trong lÜnh vùc lu th«ng. Trong ®ã

cã kinh doanh t liÖu s¶n xuÊt. LÜnh vùc ho¹t ®éng nµy ngµy cµng ph¸t triÓn vµ

trong sù ph¸t triÓn ®a d¹ng ®ã n¶y sinh nh÷ng h×nh thøc kinh doanh g©y thiÖt

h¹i cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x· héi, mµ tríc tiªn lµ nã g©y thiÖt h¹i cho chÝnh

nh÷ng ngêi lµm lu th«ng thùc sù vµ ch©n chÝnh.

Tõ s¬ ®å sau:

TLSX- SL§ S¶n xuÊt TLTD

Pk A Pk+1

TLSX.

Trong ®ã gi¶ sö nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt n lo¹i hµng ho¸ .

9

Gäi: Pk = (Pjk ) lµ gi¸ hµng t¹i chu kú s¶n xuÊt thø k cña lo¹i hµng ho¸ J

(J = 1,n)

A = (aij )nxn - lµ ma trËn chi phÝ

§Ó ®¬n gi¶n gi¶ ®Þnh tiªu dïng SL§ khi tÝnh chi phÝ s¶n xuÊt nh TLTD

Nh vËy trong ®iÒu kiÖn c©n b»ng vµ nÕu kinh tÕ hÇu nh ®ãng trªn thÞ tr￾êng khu vùc th×:

Hay P= A.P

NÕu tÝnh theo chu kú ta sÏ cã:

Trong ®ã α lµ tû xuÊt lîi nhuËn b×nh qu©n, tøc lµ:

Pk+1 = (1+α) A Pk.

Do ®ã, sau t chu kú s¶n xuÊt:

Pt = (1 + α )t

At

P0.

Trong ®iÒu kiÖn b×nh thêng ta cã thÓ chän α sao cho Pt héi tô ®Õn P, víi

mét gi¸ gèc nhÊt ®Þnh. Vµ c«ng thøc P = A.P chÝnh lµ c¬ së ®Ó gi¶i thÝch nguån

gèc cña lîi nhuËn- ®ã lµ søc lao ®éng, lµ chi phÝ lao ®éng sèng. §¬ng nhiªn

kh«ng ph¶i v× thÕ mµ lao ®éng vËt ho¸ kh«ng cã vai trß quan träng, ®«i khi lµ

quyÕt ®Þnh trong viÖc t¹o ra lîi nhuËn. V× vËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ: Muèn thùc hiÖn

®óng b¶n chÊt cña lu th«ng th× bÊt kú mét lo¹i t liÖu s¶n xuÊt nµo còng cÇn x¸c

®Þnh mét con ®êng qua lu th«ng ng¾n nhÊt, cã thÓ hiÓu theo nghÜa chi phÝ chø

kh«ng chØ cã ý nghÜa ®Þa lý. Thêng th× lu th«ng hµng ho¸ nãi chung hay t liÖu

s¶n xuÊt nãi riªng cña c¸c níc ph¸t triÓn hay cha ph¸t triÓn, th× c¸c tæ chøc, c¸

nh©n hay c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c«ng t¸c lu th«ng còng kh«ng thÓ b¸n rÎ

vµ kh«ng chÞu mua rÎ.

10

Pi aijPj

n

j

∑=

=

1

∑ ∑ ∑ = = =

+ = + = +

n

j

n

j

n

j

Pik aijPik aijPjk aijPjk

1 1 1

1 α (1 α)

ë ViÖt Nam trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung c¸c hµng ho¸ mua

b¸n trªn thÞ trêng cha ph¶i ®· vËn ®éng theo quy luËt Cung- cÇu, nhiÒu yÕu tè

cña s¶n xuÊt cha trë thµnh hµng ho¸, ch¼ng h¹n: ®Êt ®ai, søc lao ®éng, ph©n

bãn, x¨ng dÇu, chÊt x¸m, tiÒn tÖ... Nã lµ nÒn kinh tÕ víi nhiÒu ho¹t ®éng kinh

tÕ trong x· héi cha hoµn toµn theo ®óng c¸c quy luËt cña nÒn kinh tÕ, trong ®ã

viÖc mua b¸n t liÖu s¶n xuÊt lµ mét trêng hîp ®iÓn h×nh. Trong thêi kú nµy lu

th«ng t liÖu s¶n xuÊt ë níc ta ®îc ®¸nh gi¸ lµ: Lén xén, vßng vÌo, tÝnh x· héi

thÊp.

§iÒu ®ã thÓ hiÖn ë chç ngêi mua cña ngêi lµm lu th«ng kh«ng ph¶i lµ ng￾êi s¶n xuÊt tøc lµ x¶y ra hiÖn tîng lu th«ng -lu th«ng ... s¶n xuÊt, trong ®ã môc

®Ých cña lu th«ng vÒ mÆt x· héi hÇu nh kh«ng ph¶i lµ s¶n xuÊt dï ngêi mua lµ

ngêi s¶n xuÊt. Tõ ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lén xén kinh doanh theo kiÓu “cß måi,

chØ trá”. MÆt kh¸c t¹o nªn nhu cÇu gi¶ t¹o h¹n chÕ søc s¶n xuÊt, gi¸ c¶ kh«ng

ph¶n ¸nh ®óng quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu. Hµng ho¸ t liÖu s¶n xuÊt lu

th«ng vßng vÌo nh mét “vËt ngon” th¸ch thøc ngêi s¶n xuÊt. Vµ cuèi cïng chi

phÝ s¶n xuÊt t¨ng do ph¶i chÊp nhËn gi¸ t liÖu s¶n xuÊt qu¸ cao (gi¸ h¹ch to¸n).

Cßn lu th«ng hÇu nh chØ ®Ó lu th«ng- ®Ó kiÕm lêi, qua qu¸ tr×nh lu th«ng nhiÒu

cÊp. VËy c¸c tæ chøc, c¸ nh©n hay c¸c doanh nghiÖp lµm c«ng t¸c lu th«ng

trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ thu ®îc lîi nhuËn ë ®©u ra. Vµ ®iÒu nµy ®ùoc

kh¼ng ®Þnh lµ ch¾c ch¾n do mét chñ thÓ kinh doanh m¹nh d¹n bá vèn ra, do ®ã

ph¶i thu l·i. Nªn mçi lÇn mua b¸n l¹i ph¶i tu©n theo qu¸ tr×nh lµ: Khi ngêi s¶n

xuÊt b¸n t liÖu s¶n xuÊt cho ngêi chuyªn kinh doanh t liÖu s¶n xuÊt th× ph¶i trÝch

ra mét phÇn lîi nhuËn rßng cña m×nh ®Ó “nhê ”b¸n hµng. PhÇn trÝch ®ã sÏ

kh«ng bÐ h¬n c«ng søc ngêi kinh doanh t liÖu s¶n xuÊt sÏ bá ra ®Ó b¸n hé hµng

cho m×nh. (K.M¸c còng ®· chØ ra lîi nhuËn th¬ng nghiÖp h×nh thµnh nh vËy).

HoÆc ë gãc ®é kh¸c nÕu ngêi kinh doanh ®Çu tiªn kh«ng chia lîi nhuËn ®ñ cho

ngêi kinh doanh tiÕp theo vµ sau n÷a th× phÇn lîi nhuËn ®ã cã ngêi øng tríc cho

hä- ®ã chÝnh lµ ngêi s¶n xuÊt hay ®óng h¬n lµ chu kú s¶n xuÊt sau ®ã. V× 2 lý

do: Thø nhÊt cã thÓ hä vÉn cßn l·i dï l·i Ýt ; Thø hai lµ hä buéc ph¶i s¶n xuÊt

11

nÕu kh«ng muèn ph¸ s¶n vµ cho kh«ng toµn bé phÇn vèn cè ®Þnh ®· mua s¾m.

HÖ qu¶ dÉn ®Õn lµ sù luÈn quÈn trong lu th«ng vµ lµm ¶nh hëng ®Õn c¸c tæ chøc

vµ c¸ nh©n cã liªn quan. Trong trêng hîp ®ã chØ cã mét c¸ch duy nhÊt lµ ph¸ s¶n

mét sè ngµnh vµ gi¶m l¬ng cña b¶n th©n ngêi lao ®éng ®Ó cã thÓ lµm cho chi phÝ

s¶n xuÊt gi¶m tèi thiÓu. §iÒu nµy dÉn ®Õn thÊt nghiÖp t¬ng ®èi vµ søc lao ®éng,

kÓ c¶ sè ngêi ®îc ®µo t¹o ngµy cµng hao mßn, n¨ng suÊt lao ®éng gi¶m. MÆc

nhiªn do yÕu tè t©m lý lu th«ng chu kú sau sÏ chÊp nhËn gi¸ cao h¬n mét chót vµ

chÝnh ®iÒu ®ã lµm cho ngêi chuyªn kinh doanh t liÖu s¶n xuÊt thÊy cã thÓ chÊp

nhËn gi¸ mua vµo cao h¬n, nÕu xÐt mét chu kú s¶n xuÊt, lu th«ng th× thÊy hä cã

l·i, nhng nÕu kÐo dµi, chu kú t¨ng lªn th× tû lÖ l·i gi¶m dÇn mµ thuÕ doanh thu

t¨ng dÇn, quan hÖ ®ã cã thÓ m« t¶ nh sau:

PtT

Dt

L C

T

T0 t

Dt: Doanh thu

T: ThuÕ

C: Chi phÝ (gi¶ ®Þnh ®¬n gi¶n)

Khi ®ã nÕu ta thÊy kh«ng cã sù can thiÖp ®ñ m¹nh th× sau chu kú(t), kinh

doanh b¾t ®Çu thua lç thËm chÝ ph¸ s¶n ®iÒu ®ã dÉn ®Õn mét nghÞch lý ®èi víi

ngêi kinh doanh t liÖu s¶n xuÊt chuyªn nghiÖp, chuyªn doanh lµ cµng bu«n cµng

lç chø kh«ng ph¶i bu«n g× còng l·i. VËy l·i vµo tay ai-®ã lµ nh÷ng nhµ kinh

doanh th¬ng m¹i cÊp 2, cÊp 3... thËm chÝ kh«ng cÇn vèn mµ chØ b»ng vay ng©n

hµng hoÆc m«i giíi - ®ã lµ nh÷ng nhµ lµm lu th«ng kiÓu “cß måi, chØ trá”

Nh÷ng ngêi tham gia ph¸ trËt tù lu th«ng nµy thu l·i. VÒ mÆt lý thuyÕt l·i cßn ®-

îc chi vµo thuÕ ng©n s¸ch nhµ níc, song thùc tÕ kh«ng h¼n nh vËy. Trong khi

12

®ã râ rµng thÞ trêng khu vùc còng nh thÞ trêng thÕ giíi th«ng thêng cã tÝnh æn

®Þnh theo thêi kú, nh vËy mét ®Êt níc qu¸ nhiÒu t liÖu s¶n xuÊt nh níc ta thêi kú

nµy, th× gi¸ t liÖu s¶n xuÊt trªn thÞ trêng thùc chÊt phô thuéc vµo gi¸ nhËp khÈu.

Gi¸ c¸c lo¹i t liÖu s¶n xuÊt kh«ng trùc tiÕp phô thuéc vµo søc s¶n xuÊt trong níc

mµ phô thuéc vµo gi¸ chuyÓn ®æi ®ång ngo¹i tÖ m¹nh vµ c¸c chÝnh s¸ch xuÊt

nhËp khÈu. ë ®©y l¹i xuÊt hiÖn mét nguy c¬ cho ngêi s¶n xuÊt còng nh ngêi

chuyªn kinh doanh t liÖu s¶n xuÊt, lµ lµm cho qu¸ tr×nh thua lç võa kÐo dµi võa

®ét biÕn kh«ng dù b¸o ®îc.

Trªn c¬ së nh÷ng ph©n tÝch ®èi víi ho¹t ®éng lu th«ng TLSX trong nÒn

kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, mét sè kÕt luËn ®îc rót ra lµ:

- Nhµ níc kh«ng kiÓm so¸t ®îc m¹ng líi lµm lu th«ng TLSX b»ng ph¸p

luËt, do thÞ trêng chØ cã mét gi¸; mÆt kh¸c mét sè TLSX cÇn cho sù ph¸t triÓn

cña ®Êt níc, c¸c TLSX chñ chèt cÇn nhËp khÈu nhµ níc ®· ®éc quyÒn - ®éc

quyÒn nhËp vµ ®éc quyÒn qua chÝnh s¸ch thuÕ quan.

- §èi víi tÊt c¶ c¸c c¸ nh©n ®¬n vÞ s¶n xuÊt, kinh doanh nhµ níc cha thùc

hiÖn ®îc chÕ ®é kiÓm to¸n, cha buéc c¸c c¸ nh©n, ®¬n vÞ ph¶i ghi chÐp h¹ch

to¸n, theo mét hÖ thèng chøng tõ thèng nhÊt nh»m ®¶m b¶o thu quèc doanh,

thuÕ kh«ng bÞ thÊt tho¸t.

- Nhµ níc cha tæ chøc ®îc nh÷ng c¬ quan th«ng tin kinh tÕ chuyªn ngµnh

nh»m th«ng b¸o kh«ng chØ gi¸ c¶ mµ cßn cã chøc n¨ng híng dÉn, lµm cÇu nèi

gi÷a cung- cÇu vÒ th«ng tin qua viÖc b¸n tin, b¸n nh÷ng bé sè liÖu khëi th¶o còng

nh ®· xö lý. Lµm cho Cung- cÇu gÆp nhau vµ gi¶m ®¸ng kÓ h×nh thøc lu th«ng

TLSX kh«ng trùc tiÕp ®Õn ngêi s¶n xuÊt. C¸c doanh nghiÖp nhê ®ã cã thÓ kÕt hîp

c¸c th«ng tin kh¸c nhau mµ quyÕt ®Þnh sö dông TLSX.

- §èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt còng nh c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ®¨ng ký kinh

doanh vËt t cÇn hoµn thiÖn dÇn qui tr×nh nghiªn cøu thÞ trêng cña m×nh. Së dÜ

trong thßi kú nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung lu th«ng rèi lo¹n mét phÇn

còng do chÝnh ngêi s¶n xuÊt kh«ng nghiªn cøu thÞ trêng cÈn thËn, mÆt kh¸c, ng￾13

êi kinh doanh TLSX còng kh«ng cã c¸ch n¾m ch¾c Cung- cÇu hµng m×nh kinh

doanh. §iÒu ®ã tÊt yÕu dÉn ®Õn viÖc xuÊt hiÖn líp ngêi lµm lu th«ng chØ víi

môc ®Ých kiÕm lêi nªu trªn. Lµm ®îc viÖc nµy b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp ph¶i

®îc trang bÞ ®Çy ®ñ kiÕn thøc vÒ thÞ trêng ®Æc biÖt lµ thÞ trêng TLSX céng víi

kinh nghiÖm ®Æc thï thùc tiÔn khi kinh doanh mçi ngµnh hµng.

- VÒ së h÷u nhµ níc cha cã ngêi chñ thùc sù cña tµi s¶n ®ã theo nghÜa

chñ së h÷u. §©y lµ vÊn ®Ò phøc t¹p vµ kh«ng dÔ gi¶i quyÕt ngay. Nguyªn nh©n

kh«ng thÓ mua rÎ còng chÝnh tõ vÊn ®Ò së h÷u sinh ra, thËm chÝ s¶n xuÊt kh«ng

cÇn cã l·i (L·i thùc chø kh«ng ph¶i l·i gi¶) còng xuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò së h÷u.

1.3-/ Kinh tÕ thÞ trêng vµ tæ chøc lu th«ng t liÖu s¶n xuÊt.

1.3.1. Kinh tÕ thÞ trêng vµ vai trß cña lu th«ng.

Kinh tÕ thÞ trêng lµ nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng, ë ®ã s¶n

xuÊt c¸i g×, nh thÕ nµo, cho ai ®Òu ®îc quyÕt ®Þnh th«ng qua thÞ trêng.

Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¸c quan hÖ kinh tÕ cña c¸c c¸ nh©n, c¸c

doanh nghiÖp ®Òu biÓu hiÖn qua mua b¸n hµng ho¸, dÞch vô trªn thÞ trêng. Th¸i

®é c xö cña c¸c thµnh viªn tham gia thÞ trßng lµ híng vµo t×m kiÕm lîi Ých cña

m×nh theo sù dÉn d¾t cña gi¸ c¶ thÞ trêng.

Kinh tÕ thÞ trêng vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng, ®Õn lît nã, c¬ chÕ thÞ tr￾êng t¸c ®éng díi sù chi phèi cña c¸c quy luËt thÞ trêng trong m«i trêng c¹nh

tranh nh»m môc tiªu lîi nhuËn.

Nh©n tè c¬ b¶n cña thÞ trêng, c¬ chÕ thÞ trêng lµ hµng ho¸ tiÒn tÖ, ngêi

b¸n, ngêi mua, tõ ®ã h×nh thµnh mèi quan hÖ c¬ b¶n cña c¬ chÕ thÞ trêng lµ

quan hÖ cung cÇu. VÒ b¶n chÊt, c¬ chÕ thÞ trêng lµ c¬ chÕ gi¸ c¶ tù do. C¬ chÕ

nµy cã mét sè ®Æc trng sau:

-C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ph©n bæ, sö dông c¸c nguån tµi nguyªn, lao

®éng, vèn ®îc quyÕt ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan th«ng qua ho¹t ®éng cña c¸c

quy luËt kinh tÕ.

14

-HÇu nh tÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®Òu ®îc

tiÒn tÖ ho¸.

- Lîi nhuËn lµ ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, thóc ®Èy t¨ng trëng

kinh tÕ vµ lîi Ých kinh tÕ. C¬ chÕ thÞ trêng dïng lç l·i ®Ó quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò

kinh tÕ c¬ b¶n.

- C¹nh tranh lµ m«i trêng ho¹t ®éng cña c¬ chÕ thÞ trêng, lµ yÕu tè thóc

®Èy tiÕn bé kü thuËt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt.

- C¬ chÕ thÞ trêng kh«ng ph¶i lµ mét mí hçn ®én mµ lµ mét trËt tù kinh

tÕ, trËt tù nµy ®îc h×nh thµnh bëi sù t¸c ®éng cña hÖ thèng quy luËt cña thÞ tr￾êng.Th«ng qua sù ho¹t ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ, sù linh ho¹t cña hÖ thèng

gi¸ c¶, nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã kh¶ n¨ng duy tr× ®îc sù c©n b»ng cña søc cung

vµ søc cÇu vÒ hµng ho¸, dÞch vô, Ýt khi g©y ra sù khan hiÕm vµ thiÕu thèn hµng

ho¸.

Qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi cã liªn quan mËt thiÕt víi sù tuÇn hoµn vµ

chu chuyÓn cña vèn s¶n xuÊt - kinh doanh cña doanh nghiÖp, thÓ hiÖn ë lao

®éng x· héi trong nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau cña nã. Sù vËn ®éng cña lao ®éng

x· héi t¹o thµnh néi dung c¸c qu¸ tr×nh trao ®æi ph¸t sinh tõ trong c¬ cÊu cña

nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña thÞ trêng.

Do cã mèi liªn hÖ lÉn nhau trong qu¸ tr×nh chu chuyÓn vèn kinh doanh

nªn ®ßi hái ph¶i cã sù trao ®æi ho¹t ®éng gi÷a nh÷ng ngêi lao ®éng, gi÷a nh÷ng

tËp thÓ s¶n xuÊt vµ c¸c doanh nghiÖp ...v.v. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ viÖc trao

®æi ®îc thùc hiÖn ®îc th«ng qua mua b¸n trªn thÞ trêng. Thêng th× sù trao ®æi

c¸c ho¹t ®éng trong néi bé doanh nghiÖp mang tÝnh chÊt trùc tiÕp kü thuËt cßn

sù trao ®æi diÔn ra gi÷a c¸c doanh nghiÖp mang tÝnh chÊt lu th«ng hµng ho¸. Râ

rµng lu th«ng chØ lµ mét giai ®o¹n trao ®æi nhÊt ®Þnh bao trïm mét lÜnh vùc c¸c

quan hÖ s¶n xuÊt réng lín h¬n.

Lu th«ng hµng ho¸ ph¸t sinh trong lÜnh vùc lu th«ng; VËy lÜnh vùc lu

th«ng lµ g×? vµ thùc chÊt lµ g×? Tríc hÕt cÇn kh¼ng ®Þnh lÜnh vùc lu th«ng lµ lÜnh

15