Tổ chức hoạt động trải nghiệm phần "Cơ học" - Vật lí 10 theo định hướng phát triển năng lực

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

––––––––––––––––––

PHƯƠNG MAI

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM

PHẦN “CƠ HỌC” - VẬT LÍ 10

THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2019

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

–––––––––––––––––––

PHƯƠNG MAI

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM

PHẦN “CƠ HỌC” - VẬT LÍ 10

THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

Ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Vật Lí

Mã số: 8 14 01 11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS. TS Nguyễn Thị Hồng Việt

THÁI NGUYÊN - 2019

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn: Tổ chức hoạt động trải nghiệm phần “Cơ học” - Vật lí 10

theo định hướng phát triển năng lực được thực hiện từ tháng 10 năm 2018 đến

tháng 8 năm 2019.

Tôi xin cam đoan:

Luận văn có sử dụng các thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông

tin đã được chọn lọc, phân tích, tổng hợp, xử lí và đưa vào luận văn đúng qui

định. Các số liệu và tài liệu được trích dẫn trung thực.

Luận văn là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi dưới sự hướng dẫn, giúp

đỡ của PGS.TS.Nguyễn Thị Hồng Việt cũng như các thầy, cô giáo trong khoa

Vật lí trường ĐH Sư phạm - ĐH Thái Nguyên. Các kết quả nghiên cứu trong

luận văn là hoàn toàn trung thực, khách quan và chưa được sử dụng để bảo vệ

trong bất kì công trình nghiên cứu nào.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2019

Tác giả

Phương Mai

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng đào tạo sau đại học,

Ban chủ nhiệm, quí Thầy, Cô giáo khoa Vật lí trường ĐH Sư phạm - ĐH Thái

Nguyên và quí thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy, hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong

suốt quá trình học tập cũng như nghiên cứu và thực hiện luận văn.

Tôi cũng xin cảm ơn Ban giám hiệu, đồng nghiệp đã giúp đỡ tôi trong

suốt quá trình nghiên cứu và tiến hành thực nghiệm sư phạm. Xin cảm ơn tập

thể học sinh trong lớp 10A2 trường THPT Lương Phú - huyện Phú Bình - tỉnh

Thái Nguyên đã cùng tôi cộng tác thực hiện thực nghiệm sư phạm thành công.

Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô giáo hướng dẫn:

PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng Việt, người đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn, giúp

đỡ, động viên, đóng góp nhiều ý kiến quý báu trong suốt quá trình nghiên cứu

để tôi có thể hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể lớp cao học Vật lí K25 - ĐHSP Thái

Nguyên đã giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến trong quá trình học tập và thực hiện

luận văn này.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè đã luôn động

viên và giúp đỡ tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu.

Thái Nguyên, ngày 20 tháng 8 năm 2019

Tác giả luận văn

Phương Mai

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỤC LỤC

Lời cam đoan ........................................................................................................ i

Lời cảm ơn...........................................................................................................ii

Mục lục ...............................................................................................................iii

Danh mục các từ viết tắt..................................................................................... iv

Danh mục các bảng.............................................................................................. v

Danh mục các sơ đồ và hình............................................................................... vi

MỞ ĐẦU............................................................................................................. 1

1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1

2. Mục đích nghiên cứu của đề tài....................................................................... 3

3. Giả thuyết khoa học của đề tài ........................................................................ 3

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài................................................... 3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài...................................................................... 3

6. Phương pháp nghiên cứu của đề tài................................................................. 5

7. Dự kiến đóng góp của đề tài............................................................................ 5

8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 6

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA VIỆC

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM THEO ĐỊNH HƯỚNG

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NHẰM PHÁT TRIỂN NLST CỦA HS........... 7

1.1. Cơ sở lí luận của đề tài ................................................................................. 7

1.1.1. Lịch sử vấn đề nghiên cứu......................................................................... 7

1.1.2. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực ........................................... 9

1.1.3. Tổ chức hoạt động trải nghiệm trong nhà trường phổ thông .................. 12

1.1.4. Năng lực sáng tạo của học sinh trong hoạt động trải nghiệm....................... 17

1.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn........................................................................ 21

1.2.1. Đặc điểm tâm sinh lí học sinh THPT ...................................................... 21

1.2.2. Mục đích điều tra..................................................................................... 22

1.2.3. Đối tượng điều tra................................................................................... 22

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

1.2.4. Phương pháp điều tra............................................................................... 22

1.2.5. Kết quả điều tra........................................................................................ 23

Chương 2: XÂY DỰNG TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC HĐTN THEO

ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HAI CHƯƠNG “ĐỘNG

LỰC HỌC CHẤT ĐIỂM” VÀ “CÂN BẰNG VÀ CHUYỂN ĐỘNG

CỦA VẬT RẮN” - VẬT LÍ 10, NHẰM PHÁT TRIỂN NLST CỦA HS ... 29

2.1. Đề xuất tiến trình tổ chức HĐTN theo định hướng phát triển năng lực

trong hoạt động NCKH của học sinh nhằm phát triển NLST của học sinh. .... 29

2.2. Mục tiêu dạy học môn Vật lí ...................................................................... 38

2.3. Sơ đồ logic mối quan hệ nội dung và chuẩn kiến thức kĩ năng hai chương

“Động lực học chất điểm” và “Cân bằng và chuyển động của vật rắn” ............... 39

2.3.1. Sơ đồ logic mối quan hệ nội dung của hai chương “Động lực học

chất điểm” và “Cân bằng và chuyển động của vật rắn” .................................... 39

2.3.2. Chuẩn kiến thức kĩ năng cần đạt của hai chương “Động lực học chất

điểm” và “Cân bằng và chuyển động của vật rắn”............................................ 42

2.4. Xây dựng tiến trình tổ chức HĐTN hai chương “Động lực học chất

điểm” và “Cân bằng và chuyển động của vật rắn” theo định hướng phát

triển năng lực nhằm phát triển NLST của học sinh........................................... 43

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................. 59

Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM...................................................... 60

3.1. Mục đích và nhiệm vụ củaTNSP................................................................ 60

3.1.1. Mục đích TNSP ....................................................................................... 60

3.1.2.Nhiệm vụTNSP......................................................................................... 60

3.2. Đối tượng và nội dungTNSP...................................................................... 60

3.2.1. Đối tượngTNSP ....................................................................................... 60

3.2.2. Nội dung TNSP ....................................................................................... 60

3.3. Tiến trìnhTNSP........................................................................................... 61

3.3.1. Công tác chuẩn bị TNSP ......................................................................... 61

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

3.3.2. Kế hoạch TNSP chi tiết ........................................................................... 61

3.4. Đánh giá kết quả TNSP .............................................................................. 62

3.4.1. Xây dựng tiêu chí đánh giá...................................................................... 62

3.4.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm .................................................. 73

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................. 80

KẾT LUẬN CHUNG....................................................................................... 81

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 82

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT Viết tắt Viết đầy đủ

1 CĐNC Chủ đề nghiên cứu

2 CT&NTHĐ Cấu tạo và nguyên tắc hoạt động

3 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo

4 GV Giáo viên

5 HĐHT Hoạt động học tập

6 HĐTN Hoạt động trải nghiệm

7 HS Học sinh

8 MH Mô hình

9 MHHV Mô hình hình vẽ

10 NCKH Ngiên cứu khoa học

11 NLST Năng lực sáng tạo

12 PPDH Phương pháp dạy học

13 PTNL Phát triển năng lực

14 ĐHPTNL Định hướng phát triển năng lực

15 TBKT Thiết bị kĩ thuật

16 THPT Trung học phổ thông

17 TNSP Thực nghiệm sư phạm

18 VĐNC Vấn đề nghiên cứu

19 ĐKCB Điều kiện cân bằng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Kết quả điều tra khảo sát GV............................................................ 23

Bảng 1.2. Kết quả điều tra khảo sát HS lớp 10 ................................................. 26

Bảng 2.1. Bảng phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm.............. 47

Bảng 2.2. Bảng kế hoạch thực hiện HĐTN chi tiết (Dành cho các nhóm)....... 49

Bảng 3.1. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm chi tiết............................................ 61

Bảng 3.2. Tiêu chí đánh giá sự phát triển NLST của cá nhân qua HĐTN

(Dành cho giáo viên) ....................................................................... 64

Bảng 3.3. Bảng tiêu chí đánh giá hoạt động nhóm của cá nhân trong HĐTN

(Dành cho giáo viên) ....................................................................... 66

Bảng 3.4. Bảng tiêu chí đánh giá hoạt động nhóm của cá nhân trong HĐTN

(Dành cho nhóm trưởng các nhóm)................................................. 67

Bảng 3.5. Tiêu chí đánh giá đồng đẳng (dành cho HS)..................................... 68

Bảng 3.6. Tiêu chí đánh giá đề tài nghiên cứu chế tạo TBKT (dành cho cả

GV và HS) ....................................................................................... 69

Bảng 3.7. Kết quả đánh giá định tính HĐTN của HS ....................................... 77

Bảng 3.8. Bảng đánh giá kết quả HĐTN của HS.............................................. 78

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ VÀ HÌNH

Sơ đồ:

Sơ đồ 1.1. Các mức độ phát triển NLST của HS trong HĐTN......................... 19

Sơ đồ 2.1. Tiến trình HĐTN về hoạt động NCKH nhằm PT NLST của HS .... 30

Sơ đồ 2.2. Quy trình chung chế tạo TBKT........................................................ 35

Sơ đồ 2.3. Sơ đồ logic nội dung chương “Động lực học chất điểm” ................ 39

Sơ đồ 2.4. Sơ đồ logic nội dung kiến thức chương “Cân bằng và chuyển

động của vật rắn” ............................................................................. 40

Hình:

Hình 2.1. Ngập lụt ở Yên Bái............................................................................ 44

Hình 2.2. Ngập lụt ở Định Hóa -Thái Nguyên .................................................. 44

Hình 2.3. Thiết bị cứu sinh tự chế ..................................................................... 45

Hình 2.4. Thiết bị cứu sinh tự chế ..................................................................... 45

Hình 2.5. Một mô hình nhà nổi chống lũ .......................................................... 45

Hình 2.6. Bản thiết kế nhà nổi chống ngập lụt của Nhóm 2 ............................. 48

Hình 2.7. Bản thiết kế Bè ứng cứu cơ động của Nhóm 5.................................. 48

Hình 2.8. Các nguyên liệu cần chuẩn bị............................................................ 51

Hình 2.9. Chế tạo khung nhà nổi, mái nhà, tường…......................................... 52

Hình 2.10. Lắp ghép thành nhà nổi hoàn chỉnh................................................. 52

Hình 2.11. Thử nghiệm mô hình nhà nổi .......................................................... 52

Hình 3.1. Học sinh trong nhóm thảo luận xác định chủ đề nghiên cứu ............ 74

Hình 3.2. Học sinh các nhóm chuẩn bị vật liệu chế tạo .................................... 75

Hình 3.3. Học sinh các nhóm tiến hành chế tạo nhà nổi, bè nổi ....................... 75

Hình 3.4. Các nhóm cử đại diện báo cáo đề tài và thảo luận trả lời chất vấn ... 76

Hình 3.5. Tổng kết Hội vui Vật lí...................................................................... 76