Tình yêu quê hương, đất nước trong ca dao việt nam

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM – ĐHĐN

KHOA NGỮ VĂN

PHAN THỊ TRANG

TÌNH YÊU QUÊ HƢƠNG, ĐẤT NƢỚC

TRONG CA DAO VIỆT NAM

NGÀNH SƯ PHẠM NGỮ VĂN

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Đà Nẵng, tháng 4 năm 2021

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM - ĐHĐN

KHOA NGỮ VĂN

PHAN THỊ TRANG

TÌNH YÊU QUÊ HƢƠNG, ĐẤT NƢỚC

TRONG CA DAO VIỆT NAM

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

VĂN HỌC VIỆT NAM

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

PSG. TS. LÊ ĐỨC LUẬN

Đà Nẵng, tháng 4 năm 2021

LỜI CẢM ƠN

Trước hết, chúng tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy, Cô khoa Ngữ Văn. Đặc

biệt là các Thầy, Cô trong bộ môn Văn học Việt Nam đã tận tình chỉ dạy và trang bị

cho tôi những kiến thức cần thiết trong suốt thời gian ngồi trên ghế giảng đường. Từ

đó, tạo tiền đề cũng như làm nền tảng cho tôi có thể hoàn thành được khóa luận này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn thầy Lê Đức Luận đã tận tình giúp đỡ, định hướng

cách tư duy và cách làm việc khoa học. Đó là những góp ý hết sức quý báu không

chỉ trong quá trình thực hiện khóa luận này mà còn là hành trang tiếp bước cho tôi

trong quá trình học tập và lập nghiệp sau này.

Và cuối cùng, xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè, tập thể lớp 17SNV,

những người luôn sẵn sàng sẻ chia và giúp đỡ trong học tập và cuộc sống. Mong

rằng, chúng ta sẽ mãi mãi gắn bó với nhau.

Xin chúc những điều tốt đẹp nhất sẽ luôn đồng hành cùng mọi người.

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài .................................................................................................1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ..................................................................................2

3. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................4

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. .....................................................................5

5. Bố cục khóa luận.................................................................................................5

Chƣơng 1: KHÁI QUÁT CHUNG...........................................................................6

1.1. Khái quát về đất nƣớc, con ngƣời và văn hóa Việt Nam. ..........................6

1.1.1. Lịch sử vùng đất Việt. ..............................................................................6

1.1.2. Đặc điểm về địa lí, dân cư........................................................................7

1.1.3. Phong tục, tập quán, lối sống .................................................................10

1.2. Đặc trƣng văn hóa Việt Nam ......................................................................11

1.3. Khái quát về ca dao .....................................................................................13

1.3.1. Khái niệm ...............................................................................................13

1.3.2. Nội dung chính của ca dao Việt Nam.....................................................14

1.3.3. Thể thơ....................................................................................................25

1.3.4. Đặc trưng nghệ thuật ..............................................................................26

1.4. Tiểu kết .........................................................................................................29

Chƣơng 2 NHỮNG PHƢƠNG DIỆN CỦA TÌNH YÊU QUÊ HƢƠNG,

ĐẤT NƢỚC TRONG CA DAO VIỆT NAM.............................................. 30

2.1. Tình yêu về danh lam thắng cảnh của đất nƣớc.......................................30

2.2. Tình yêu về món ăn đặc sản quê hƣơng ....................................................40

2.3. Tình yêu và niềm tự hào về lịch sử đấu tranh dựng nƣớc và giữ nƣớc

của nhân dân Việt Nam......................................................................................49

2.4. Tiểu kết .........................................................................................................51

Chƣơng 3 ĐẶC ĐIỂM NGHỆ THUẬT CỦA CA DAO TÌNH YÊU QUÊ HƢƠNG,

ĐẤT NƢỚC............................................................................................................................53

3.1. Các phƣơng thức tu từ biểu đạt. ................................................................53

3.1.1. Ẩn dụ ......................................................................................................53

3.1.2. So sánh....................................................................................................55

3.1.3. Nhân hóa.................................................................................................57

3.2. Hệ thống biểu tƣợng. ...................................................................................58

3.2.1. Biểu tượng về địa danh, vùng đất...........................................................58

3.2.2. Biểu tượng về mặt văn hóa.....................................................................60

3.2.3. Biểu tượng về khí phách con người Việt ...............................................62

3.3. Tiểu kết .........................................................................................................64

KẾT LUẬN. .............................................................................................................65

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................66

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Trong kho tàng văn học nước nhà, văn học dân gian chiếm một vị trí khá quan

trọng và có nội dung vô cùng phong phú, phản ánh nhiều mặt của cuộc sống cũng

như của con người. Đó là những ước mơ, là khát khao cháy bỏng về cuộc sống, về

tình yêu cùng niềm hạnh phúc của những người dân lao động cần cù, chăm chỉ.

Đặc biệt, trong hệ thống văn học này chúng ta không thể không nhắc đến “ca

dao”, một thể loại quan trọng của văn học dân gian. Trải qua bao thăng trầm của

cuộc sống, bao biến cố của lịch sử nhưng nó vẫn quật cường, hiên ngang. Ca dao

khoác lên mình nét đẹp truyền thống của dân tộc để rồi cùng nó sống mãi với thời

gian. Nhắc đến ca dao Việt Nam người ta nhớ tới kho tài liệu đa dạng về phong tục,

tập quán trong các lĩnh vực sinh hoạt vật chất và tinh thần của người dân lao động.

Là kết quả của quá trình đúc kết kinh nghiệm từ thực tiễn của các bậc tiền bối đi

trước. Là những khúc hát về tình yêu con người, yêu thiên nhiên, đất nước,,, mà đến

nay vẫn luôn tồn tại trong lòng đồng bào ta. Mang trong mình những giai điệu trữ

tình phong phú nhưng không kém phần nhẹ nhàng, sâu lắng tình yêu quê hương đất

nước trong hệ thống ca dao Việt Nam còn đưa đến cho con người niềm cảm hứng

vô tận. Càng đi sâu vào tìm hiểu chúng ta càng cảm thấy gắn bó, yêu mến quê

hương mình hơn. Bởi quê hương mang nét đẹp truyền thống giản dị, là thứ tình cảm

thiêng liêng đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc. Được tạo nên bởi những hình ảnh gần

gũi, không quá cầu kì hòa quyện cùng đó là nét đẹp mộc mạc của thiên nhiên, con

người xứ Việt. Bên cạnh đó là hệ thống ngôn ngữ giản dị, đời thường tạo nên sự gần

gũi, vì thế ca dao luôn đem đến sức hấp dẫn cho con người dù cuộc sống có đang

chuyển biến như thế nào.

Đi vào nghiên cứu đề tài Tình yêu quê hƣơng, đất nƣớc trong ca dao Việt Nam

chúng tôi muốn tìm hiểu sâu hơn về hiện tượng văn học mang đậm chất truyền

thống của dân tộc. Qua đó giúp độc giả nhận thức được tầm quan trọng về ý nghĩa

của ca dao tình yêu quê hương đất nước, đồng thời đem đến cái nhìn mới mẻ về

2

nguồn tài nguyên ca dao của dân tộc, nắm bắt được sự vận động và phát triển của ca

dao Việt Nam.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Quê hương là nguồn cảm hứng vô tận của văn học, là vấn đề có giá trị vô cùng

to lớn đối với đời sống sinh hoạt của con người. Vì thế tình yêu quê hương, đất

nước trong ca dao luôn là đề tài tạo nên sự tò mò, hấp dẫn đối với những nhà nghiên

cứu cũng như thế hệ các bạn đọc từ trẻ đến già. Qua tìm hiểu cùng một số khảo sát

chúng tôi nhận thấy ca dao về tình yêu quê hương đất nước từ lâu đã được các nhà

nghiên cứu đi vào khám phá, đề cập trong một số công trình.

Trước hết là các công tình tổng quan về ca dao, tục ngữ việt Nam có thể kể

đến:

Công trình sưu tầm, nghiên cứu của tác giả Vũ Ngọc Phan Tục ngữ ca dao,

dân ca Việt Nam (2005) Ở cuốn sách này các tác giả đã làm rõ khái niệm, nguồn

gốc, sự hình thành, phát triển nội dung và các hình thức nghệ thuật của ca dao, tục

ngữ Việt Nam nói chung. Bên cạnh đó, tác giả còn chú ý làm rõ mối quan hệ giữa

ca dao với các thể loại văn học khác. [16].

Thứ hai là cuốn Lịch sử văn học việt Nam (1978) tập 1 (nhiều tác giả), văn học

dân gian phần 1 NXb TPHCM đã viết: “Ca dao là những bài hát có hoặc không có

chương khúc, sáng tác bằng những thể văn vần dân tộc (thường là lục bát) để miêu

tả, tự sự, ngụ ý và diễn đạt tình cảm” [10, tr.3].

Hay có thể kể đến cuốn sách Tục ngữ ca dao Việt Nam (2012) của tác giả Vân

Anh sưu tầm và biên soạn. Ở cuốn sách này thì tác giả Vân Anh biên soạn và tổng

hợp chủ yếu về các chủ đề gần gũi với mỗi con người Việt như: Ca dao, tục ngữ về

thiên nhiên, quê hương, đất nước và con người Việt. Ca dao, tục ngữ về tình yêu

nam nữ, hôn nhân gia đình và chuyện tình cảm, cảm xúc của con người. Ca dao lịch

sử nói về các quan điểm lịch sử của Việt Nam, thường tập trung ở thời kỳ phong

kiến. [14].

Ngoài một số công trình như tôi vừa nêu trên, bản thân là sinh viên đang theo

học ở trường Đại học Sư Phạm, trong quá trình học tập chúng tôi còn được tiếp xúc