Tính thế tục và yếu tố khôi hài trong nghi lễ và mối quan hệ của những tín đồ Đạo Mẫu

TÌnh the· tuÔc va¯ ye·u to· kho‚i ha¯i

trong nghi le„ va¯ mo·i quan he‰

cu˚a nhˆıng tÌn Òo‡ —aÔo Ma„u

VU’ TH“ TUŸ ANH*

Da„n nha‰p

To‚n gia˘o va¯ ca˘c le„ nghi to‚n gia˘o thˆÙ¯ng

ÒˆÙÔc coi la¯ trang troÔng va¯ to‚n nghie‚m. Tuy

nhie‚n, mo‰t so· hoÔc gia˚ (Huizinga 1950

[2000], Blake, 2011) cho raËng ca˘c nghi thˆ˘c

to‚n gia˘o to‚n nghie‚m va¯ linh thie‚ng co˘ theÂ

kho‚ng ÒˆÙÔc cˆ˚ ha¯nh qua˘ trang troÔng nhˆ

chu˘ng ta va„n nghÛ. Nhˆıng hoÔc gia˚ na¯y cuıng

cho raËng khi le‚n ke· hoaÔch ca˘c hoaÔt Òo‰ng

nghi le„ va¯ le„ ho‰i to‚n gia˘o, ngˆÙ¯i ta luo‚n

thie·t ke· sao cho co˘ the chˆ˘a ÒˆÔng mo‰t khÌa

caÔnh vui chÙi na¯o Òo˘ mang tÌnh gia˚i trÌ.

‘¤ Vie‰t Nam, tˆ¯ nhˆıng naÍm 1980 va¯

1990, trong ÒÙ¯i so·ng tÌn ngˆÙıng to‚n gia˘o

Òaı die„n ra sˆÔ ho‡i sinh cu˚a ca˘c tuÔc le‰ nghi

le„ cu˚a —aÔo Ma„u. DˆÙ˘i ta˘c Òo‰ng cu˚a co‚ng

nghe‰ truye‡n tho‚ng tie‚n tie·n tˆ¯ naÍm 1990

Òaı mang laÔi mo‰t sˆÔ thay ÒoÂi trong ca˘c tuÔc

le‰ nghi thˆ˘c cu˚a —aÔo Ma„u hay co¯n goÔi la¯

quy trÏnh the· tuÔc ho˘a nghi le„ —aÔo Ma„u.

DˆÔa tre‚n tˆ lie‰u nghie‚n cˆ˘u nha‚n hoÔc

ve‡ —aÔo Ma„u tˆ¯ naÍm 2006 Òe·n naÍm 2009

taÔi mo‰t Òe‡n thÙ¯ tˆ nha‚n Ù˚ Tha˘i Nguye‚n va¯

Òe‡n thÙ¯ —ˆ˘c Vua Ba˘t Ha˚i VoÔng Tˆ¯ Ù˚ Ha¯

No‰i, nghie‚n cˆ˘u na¯y seı ta‰p trung mo‚ ta˚

mo‰t so· bie·u hie‰n cu˚a quy trÏnh the· tuÔc ho˘a

va¯ thˆÙng maÔi ho˘a ca˘c tuÔc le‰ nghi le„ —aÔo

Ma„u tho‚ng qua nhie‡u hÏnh thˆ˘c kha˘c

nhau nhˆ phˆÙng pha˘p kho‚i ha¯i hay ca˘c

he‰ tho·ng gia˘ trÚ phu¯ phie·m hoaÎc thˆÔc

duÔng. Qua Òo˘, chu˘ng to‚i Òˆa ra mo‰t so·

nha‰n xe˘t ve‡ ca˘ch thˆ˘c ngˆÙ¯i phuÔ nˆı Vie‰t

tˆÔ mang quye‡n naÍng Òe·n cho mÏnh trong

qua˘ trÏnh thˆÔc hie‰n nhˆıng nghi le„ to‚n

gia˘o dˆÙ˘i a˚nh hˆÙ˚ng cu˚a quy trÏnh the· tuÔc

ho˘a Òo˘. Chu˘ng to‚i cuıng ÒaÎt nghi va·n ve‡

vie‰c lie‰u trao quye‡n naÍng theo ca˘ch thˆ˘c

na¯y la¯ mo‰t hie‰n tˆÙÔng truye‡n tho·ng hay

la¯ mo‰t hie‰n tˆÙÔng mang tÌnh hie‰n ÒaÔi.

—o‡ng thÙ¯i, chu˘ng to‚i cuıng ÒaÎt va·n Òe‡ va¯

xem xe˘t tÌnh the· tuÔc co˘ nhˆıng Òo˘ng go˘p

nhˆ the· na¯o cho ca˘ch thˆ˘c xa‚y dˆÔng va¯

thˆÔc ha¯nh quye‡n lˆÔc me‡m Òo·i vÙ˘i ngˆÙ¯i

phuÔ nˆı theo —aÔo Ma„u.

TÌnh kho‚i ha¯i trong ca˘c nghi le„ —aÔo

Ma„u: Hie‰n tˆÙÔng Òo‡ng Òua

Blake Òaı pha‚n tÌch ìtÌnh kho‚i ha¯iî

trong nhˆıng tuÔc le‰ nghi thˆ˘c pho bie·n cu˚a

* TS. Vuı ThÚ Tu˘ Anh, Ban Quan he‰ Quo·c te· - —aÔi HoÔc Tha˘i Nguye‚n.