Tính khoa học và thực tiễn của việc nghiên cứu tiền cổ

IIlJlHJlIDU1Jrm1!!J~1IlJ!IDtm a:lHJilDlIlJrm

~ - . rrn rw i!TC'J I P" r6ITI

iJinhkhoa11MoiltluiiIiin . , . n ., A A' A' A,'

(~(Jll VII~(~ . N(JHII~N(~(flJl'II~N(~O

S l/U tam tien c6 c6 muc

. dich phl,!cVI,!con ngL1aive

cam tinh va Iy tiilh - ma

trL1achet 18 gia tr! c6 vi[lttren

phL10ngdi~n "thi[ltgia" da dL1c;1C

khao sat qua kinh nghi~mtrithuc.

Bong tien - b(>m~t cua dat

nL1acphan anh nen v~n hoa, kinh

1<3va xa h(>i- c6 nhiing tiem €In

sau I~ng co d(>ngcua m(>tthai

yang b6ng. Be hi~u tren dong

tien am tang m(>tsl! ao L1ac,cau

mongoNet chCtd~p, uy~n chuy~n

nhL1buc tranh huyen ao, da rung

cam ngL1aingh~ si c6 tam hon

Hoai C6; lam me m~t con ngL1ai

thich thu ng~m nhin, chiem

ngL1ang.

Tinh khoa hQc cua vi~c

nghien cuu

Bong tien mang dau an cua

sl! song di yang W h<;1tang kinh te

den thL1c;1ngtang v~n hoa ngh~

thui[lt, can dL1c;1Cgiai ma - nghien

Cl/Utheo tinh than khoa h9C,qua

tri tu~ va giac quan nh<;1yben.

Phan tich thau tri~t tlJng net chCt,

khuon vanh, tiet di~n va chat Ii~u

duc; cung dau man, d(> rui xuc

tac tren dong tien d~ xac d!nh

thaid<;1in6 dL1c;1Cnaysinh.

Nghien cltu dong tien, phai

thanh tam chu ml,!c d~t n6 vao

tr~ng thai lOb!thoi mien", lam cho

vi[ltlung linh ca d(>ng,toat ra suc

song I~y IlJng m9i sinh ho~t xa

h(>icua "m(>tthai Bat nL1ac",tren

cac ch~ng dL1angI!ch sa.

Khi khai qui[lt dL1c;1Cm(>t Cl,!m

tien, can xem xet dia di~m chon

cat. Nhiing dong tien trang d6

gom cac trieu d<;1i nao; quan sat

sL1lien he ve lich sa, v~n hoa va

kinhte, d6ng thai d~t n6 vao t6ng

th~ hai hoa cua thai di~m giao

Il/U. Chu y tach rai nhiing dong

tien d! bi~t, d~ tra cltu. Xem xet

dong tien c6 nien hi~u ci[ln d~i

14

. Nguy~n Van t:;1idng*

nhat d~ d!nh gia tr! c6 vi[lt chua

dlfng n6. Do nhCtngnet ca bi~t

tren dong tien, nen dL1c;1C dung

lam COsa trang vi~c tim hi~u cac

di cao, cac c6 vi[ltcung thai.

- MOi Ian duc tien deu c6 sl!

pha tr(>n chat Ii~u, nen khi n6 rai

xuong da, da t<;10nen nhCtng am

thanh do d(> rung khac nhau. Net

chCt cua Ian duc sau cOng c6 khi

khac biet vai Ian duc trL1ac. Lai

nCta, m~t bang tren dong tien b!

khuon vanh Ian ap, nen c6 hi~n

tL1c;1ng ep net, viet lL1c;1Cnet rat

phuc t<;1p. Do d6, giac quan phai

tinh vi, phan bi~t dL1c;1Cam thanh;

nhin net chCt, phai thau hi~u c~n

nguyen trong cai nhin trl!C giac,

trang cac nghe biet d(> rung c6

giai tang hc;lP nhTI B6 113kinh

nghi~m "quen m~t quen tai" rat

can thiet trong vi~c giam d!nh

. dongtien.

C6 the ta mai phan bi~t dL1c;1C'

ba lo~i tien "Tr! Binh Nguyen

Bao". Trang ba dong d6, lo~i nao

cua Tong Anh Tong (1064), 10<;1i

nao cua Ly Cao Thong (1205)

hay cua Chua Nguy~n duc vao

the ky 18?

- Sau khi cuoc chien Trinh

Nguy~n cham dut, vua La Hi~n

Tong cho duc t<;1iTh~ng Long

(1740) m(>tlL1c;1ngIan tien "Canh

HL1ngThong Bao" tien day dong

tot, tiet di~n 24mm, net chCtoai

phong, chinh ch<;1c.L<;1ic6 nhiing

dong tien Ian (4 - 6cm), m~t trL1ac

vien quanh net hoa v~n, m~t sau

trang tri rang phl,!ng, ca chep;

tror:lgrat d~p m~t. Dan chung rat

L1achu(>ng... "m~ toi tham con Ic;ln

beo, tham tien Canh HL1ng".Thdi

d6, cu(>csong sung man, kinh te

Il/U thong, ghe tau nL1acngoai ra

vao tap ni[lp.Lan hoi ve sau,

trang nL1ac lo~n I~c mat mua d6i

kem. Nha vua s~c t(f cho cac tn3:n

duc tien. Cac tran khong c6 16

rieng, phai thue cac 10 trang d!a

phL10ng duc. Bay 113m(>t ke ha

lan, t<;10cho ng'L1aidan tham Ic;li,

duc tr(>m tien. Tien nhe l<;1icang

nhe, meng; dong pha tr(>n nhieu

kem, thiec; Net chCtc<;1n,c§u tha,

dong tien xau, dan chung khong

thich dung. Tren th! trL1ang tien

mai duc 99i la "tien gian", hai

dong ~n m(>tdong "tien quyo'(tien

c6). Hai cau tho cua Chieu H6 tra

lai cho Ho Xuan HL10ngkhi ba hoi

yay n~m quan tien:

"Rang gian thi nam, quy co ba,

Trach ngllOi thl,ic nCltinh kh6ng ra... "

Bay 113nhCtng net d~c thu

mang dauan thai d<;1iCanh HL1ng

W luc thanh binh sung man den

khi d6i kh6 "~n xin day dL1ang".

B6 cOng la thai cua "lo<;1nkieu

binh...!II.

Tinh thl!c tiEm cua vi~c

nghiim cuu

f)6ng ti6ri dl.lc;lclam CO Sd

trang nganh kh80 co h((c

Trang cac di tich dL1c;1Ckhai

qui[lt, ta thL1angthay c6 tien cG.

Vi~c gi8m d!nh chinh X8C dong

tien da giup fch vao vi$c tra cUu

nien d<;1ic6 vi[lt.T<;1icac ben cang

ngay xL1a, thTnh thoang ta cOng

tim 'g~p cac 10<;1itien c6. N~m

1993, hi[ludu~ cua ThL1c;1ngthLl

Tran Ti~n Thanh (dai vua TI!

Buc) da dao dL1c;1Ct~i vung ben

cang Thanh Ha m(>t so "B~c

manh': thai chua Nguy~n cung vai

cac lo~i dong Hispan 1741 - 1759) cua Tay Ban Nha va cac

dong Belges (1768) cua BT.

M~c dau ben cang Thanh Ha

nay da tan phe - nhL1ngdau tich

cua cac ngoi nha cOva Chua Ba

cua ngL1aiHoa "v~n tro gan cung

\;:Tp.Hue \.

T~ CII1NGANIIhNGs6 6 NAM2000