tình hình sức khỏe của người dân trồng và chế biến thuốc lá ở xã lâu thượng, huyện võ nhai, tỉnh

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Tác hại của hút thuốc lá đối với sức khỏe đã được chứng minh và đề cập

trong nhiều nghiên cứu. Trước nay chúng ta đều biết hút thuốc lá ảnh hưởng rất

lớn đến sức khỏe không chỉ của người hút mà còn của những người xung quanh

(hút thuốc lá thụ động) [2],[3],[11]. Khói thuốc chứa nhiều thành phần hóa học

có hại cho sức khỏe mà đặc biệt là chất nicotine có trong thuốc lá. Nicotine hấp

thu vào cơ thể qua da, niêm mạc miệng hoặc mũi, hoặc được hít vào phổi, sau khi

vào cơ thể, nicotine nhanh chóng( trong vòng 10 giây) được đưa lên não và gây

nghiện [17]. Chính vì vậy mà không những người hút thuốc mà ngay cả người

không hút thuốc, nếu tiếp xúc với khói thuốc(mà chính xác là chất nicotine có

trong khói thuốc lá) thì cũng sẽ chịu ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe. Hút

thuốc lá làm tăng nguy cơ ung thư, tim mạch, các bệnh phổi,v.v

[4],[5],[17],[20],[22].[24].

Các công ty thường cho rằng trồng thuốc lá sẽ tạo ra nguồn thu nhập dồi dào

cho người nông dân, cộng đồng và các quốc gia. Tuy nhiên, trên thực tế, trong

khi ngành công nghiệp thuốc lá không thể chứng minh được trồng thuốc lá tạo ra

nguồn thu nhập dồi dào cho người trồng thuốc lá thì hậu quả về mặt sức khỏe và

ảnh hưởng lớn đến môi trường do trồng thuốc lá gây nên đã được chứng minh

qua các công trình nghiên cứu trên khắp thế giới. Nguy cơ đối với sức khỏe của

những người trồng thuốc lá xảy ra trong toàn bộ quá trình trồng trọt thuốc lá,

ngay từ khi bắt đầu gieo hạt cho đến khi thu hoạch [18].

Một số nghiên cứu đã chỉ ra tác động có hại của việc trồng và chế biến thuốc

lá đối với sức khỏe của nông dân. Thường xuyên hái và tiếp xúc với cây thuốc lá

khiến người nông dân có thể mắc bệnh thuốc lá xanh (GTS: Green tobaco

sickness), là một dạng nhiễm độc do chất nicotine ngấm qua da tác động lên

người nông dân trồng thuốc lá trong suốt quá trình từ khi trồng, chăm sóc đến thu

hoạch. Bệnh có các triệu chứng điển hình buồn nôn, nôn, mệt mỏi, choáng váng,

thỉnh thoảng thay đổi đột ngột huyết áp và nhịp tim [18]. Việc sử dụng các loại

thuốc trừ sâu để bảo vệ cây thuốc lá khỏi côn trùng và bệnh tật có thể gây cho

2

con người nhiều bệnh tật như ngộ độc, kích ứng da, mắt và các rối loạn tâm lý,

tổn thương hệ thống hô hấp và thận [19].

Hiện nay tại Việt Nam, mặc dù số lượng các nghiên cứu về thuốc lá ở Việt

Nam đang ngày càng tăng, nhưng những thông tin về tác hại của việc trồng thuốc

lá đến sức khỏe người trồng thuốc lá còn rất thiếu. Năm 1996, bệnh nhiễm độc

nicotin ở công nhân làm việc trong môi trường thuốc lá đã được công nhận là

bệnh nghề nghiệp[16]. Tuy nhiên bệnh nhiễm độc nicotin ở người nông dân trồng

thuốc lá lại chưa được chú ý đến.

Chính vì lý do đó mà chúng tôi đã thực hiện đề tài nghiên cứu: “Tình hình

sức khỏe của người dân trồng và chế biến thuốc lá ở xã Lâu Thượng, huyện

Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên và các yếu tố liên quan”.

Mục tiêu của đề tài:

Mục tiêu chung: Mô tả tình hình sức khỏe của những người nông dân trồng

thuốc lá ở xã Lâu Thượng, huyện Võ Nhai, Thái Nguyên và các yếu tố liên quan.

Mục tiêu cụ thể:

1.Mô tả tình hình sức khỏe, bệnh tật của người nông dân trồng thuốc lá tự báo

cáo tại xã Lâu Thượng, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên.

2.Phân tích mối liên quan giữa sức khỏe với các yếu tố kinh tế, văn hóa, xã

hội và hành vi.

3

Chương I. TỔNG QAN TÀI LIỆU

1.1. Khái quát về cây thuốc lá

Thuốc lá là một loại cây có tên nicotinana tabacum hay loại cây tương tự

được phơi khô, dùng để hút, nhai, hay làm thuốc hít, có chứa nicotine, là một

chất độc và gây nghiện mạnh, đặc biệt có hàm lượng cao trong các lá già. Nếu

đưa vào cơ thể một lượng lớn chất nicotine có thể gây chết người[4],[9],[17].

Hoạt chất chủ yếu của thuốc lá hoặc thuốc lào là chất Nicotin, một loại

Alcaloid. Nicotin là tên gọi được đặt theo tên của một nhà ngoại giao người Pháp

Nicot (1530 – 1600), người đầu tiên nhập thuốc lá vào Pháp [4]. Thuốc lá được

tìm ra đầu tiên tại Châu Mỹ thế kỷ XV, đến thế kỷ XIX thuốc lá được phổ biến

rộng rãi trên toàn cầu, mãi đến đầu thế kỷ XX con người mới phát hiện ra tác hại

đối với sức khỏe của chất nicotine có trong thuốc lá.[8]. Hàm lượng Nicotin

trong các loại thuốc này thay đổi từ 2 – 10%. Một số loại thuốc lào tốt có thể

chứa đến 16% nicotin. Ở liều thấp nicotine có tác dụng tạo ra sự sảng khoái nhẹ

nhàng, làm dịu cơn đói và bớt mệt mỏi. Nếu sử dụng kéo dài sẽ gây lệ thuộc và

độc hại cho cơ thể, liều cao sẽ gây chết người như đã đề cập ở phần trên [4]. Cơ

quan Kiểm soát Dược và thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) xếp nicôtin vào nhóm các

chất có tính chất dược lý gây nghiện chủ yếu, tương tự như các chất ma tuý

Heroin và Cocain [17]

1.2. Ảnh hưởng của thuốc lá đối với sức khỏe

Hút thuốc lá làm ô nhiễm môi trường và làm hại sức khỏe không chỉ của

người hút thuốc mà cả người không hút thuốc. Có hơn 4000 hóa chất độc hại

chứa trong khói thuốc lá [30]. Có 3 kiểu khói thuốc: dòng khói chính, dòng khói

phụ và khói thuốc môi trường. Dòng khói chính: là dòng khói do người hút thuốc

hít vào. Đó là luồng khí đi qua gốc của điếu thuốc. Dòng khói phụ: là khói thuốc

từ đầu điếu thuốc đang cháy toả ra vào không khí, nó không bao gồm phần khói

thuốc do người hút thở ra. Khoảng 80% điếu thuốc là cháy bỏ đi. Khói thuốc môi

trường: là hỗn hợp của dòng phói phụ và khói thở ra của dòng khói chính cũng

như các chất tạp nhiễm khuếch tán qua giấy quấn thuốc lá và đầu điếu thuốc giữa

các lần hút. Khói thuốc phụ có nhiều hỗn hợp gây ung thư mạnh hơn khói thuốc

4

chính: nồng độ monoxyt cacbon cao gấp 15 lần, nicotine gấp 21 lần, formandehyt

gấp 50 lần, dimethylnitrosamin gấp 130 lần. Nguyên nhân là do khói thuốc phụ

thường bị tạp nhiễm nhiều hơn khói thuốc chính. Dạng khói phụ còn nguy hiểm

hơn khói chính vì cháy ở nhiệt độ cao không qua lọc. Vì vậy người không hút

thuốc lá mà thường xuyên sống trong môi trường có khói thuốc cũng chịu ảnh

hưởng tương tự những người hút thuốc. Tuy nhiên khói phụ được pha loãng bởi

không khí nên mức độ ảnh hưởng đối với sức khỏe phụ thuộc vào thể tích không

khí lớn hay nhỏ.[17],[ 26].

1.2.1.Những nguy hại do hút thuốc lá

Vai trò gây bệnh của hút thuốc đã được chứng minh qua nhiều nghiên cứu

trên thế giới cũng như ở nước ta. Theo thống kê của WHO: hút thuốc lá là

nguyên nhân thứ hai gây tử vong trên thế giới. Hiện tại, hút thuốc lá gây ra cái

chết cho khoảng 5 triệu người mỗi năm. Nếu tình trạng hút thuốc lá tiếp tục tăng

lên thì tính đến năm 2020, số người chết do thuốc lá sẽ lên tới 10 triệu người mỗi

năm [29].

Hút 01 điếu thuốc tức là đã tự mình làm mất đi 5,5 phút cuộc sống. Tuổi thọ

trung bình của người hút thuốc ngắn hơn so với người không hút thuốc từ 05 đến

08 năm.. Hút thuốc làm tăng tỷ lệ tử vong từ 30 đến 80%, chủ yếu là do các bệnh

ung thư (ung thư phổi), bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, các bệnh tim mạch, v.v.

Mức độ tăng nguy cơ phụ thuộc vào tuổi bắt đầu hút (hút thuốc càng sớm thì

nguy cơ càng cao), số lượng thuốc hút trung bình và thời gian hút càng dài thì

nguy cơ cũng càng lớn. [4.][17]

1.2.1.1. Các nguy cơ bệnh lý thường gặp khi hút thuốc lá chủ động.

Hút thuốc và các bệnh ung thư

Thuốc lá gây ra xấp xỉ 90 % tổng số người chết vì ung thư phổi và hút thuốc

lá còn gây ra ung thư ở nhiều các phần khác như ung thư bộ phận thuộc đầu, mặt,

cổ (họng, thanh quản, thực quản, vv.), tuyến tuỵ, tử cung, cổ tử cung, thận, bàng

quang, ruột và trực tràng, v.v. Tỷ lệ tử vong do ung thư phổi tăng theo số lượng

thuốc hút, số năm hút và lứa tuổi bắt đầu hút thuốc lá càng sớm càng nguy hiểm

[14], [22]