Tìm hiểu tiềm năng, hiện trạng và định hướng phát triển du lịch sinh thái ở khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước vân long – huyện gia viễn – tỉnh ninh bình.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA ĐỊA LÝ

----------

ĐINH THỊ LỰU

Tìm hiểu tiềm năng, hiện trạng và định hướng

phát triển du lịch sinh thái ở khu bảo tồn thiên

nhiên đất ngập nước Vân Long – Huyện Gia

Viễn – Tỉnh Ninh Bình

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

SƯ PHẠM ĐỊA LÝ

1

MỤC LỤC

A. PHẦN MỞ ĐẦU................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài .................................................................................... 1

2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................ 2

3. Lịch sử nghiên cứu của đề tài. ................................................................. 2

4. Phạm vi nghiên cứu................................................................................. 3

5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu ................................................... 3

6. Cấu trúc của đề tài .................................................................................. 5

B.NỘI DUNG NGHIÊN CỨU.................................................................. 6

CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG CỦA ĐỀ TÀI.......................... 6

1.1. Một số khái niệm ................................................................................. 6

1.1.1. Khái niệm du lịch .............................................................................. 6

1.1.2. Du lịch sinh thái ................................................................................ 7

1.1.2.1. Khái niệm du lịch sinh thái............................................................. 7

1.1.2.2. Tài nguyên du lịch sinh thái ............................................................ 9

1.1.2.3. Đặc điểm của du lịch sinh thái......................................................... 9

1.1.2.4. Đặc trưng và mục tiêu, nguyên tắc của du lịch sinh thái.................. 10

1.2. Phân loại tài nguyên du lịch................................................................ 13

1.2.1. Tài nguyên du lịch tự nhiên.............................................................. 13

1.2.2. Tài nguyên du lịch nhân văn ............................................................ 15

1.3. Mối quan hệ giữa du lịch sinh thái với công tác bảo tồn tự nhiên – đa

dạng sinh học, các loại hình du lịch khác và cộng đồng địa phương ............ 15

1.3.1. Mối quan hệ giữa du lịch sinh thái với công tác bảo tồn tự nhiên – đa

dạng sinh học ........................................................................................... 15

1.3.1.1. Những lợi ích mà du lịch sinh thái mang lại cho các vườn quốc gia và

các khu bảo tồn tự nhiên ........................................................................... 16

1.3.1.2. Những tác động tiêu cực nảy sinh trong quá trình phát triển du lịch

sinh thái đến vườn quốc gia và các khu bảo tồn tự nhiên............................. 17

1.3.2. Mối quan hệ giữa du lịch sinh thái với các loại hình du lịch khác....... 17

1.3.3. Mối quan hệ giữa du lịch sinh thái với cộng đồng địa phương ........... 17

1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển du lịch sinh thái ...................... 19

1.4.1. Tài nguyên du lịch.......................................................................... 19

1.4.2. Môi trường...................................................................................... 20

1.4.3. Điều kiện thời tiết, khí hậu............................................................... 20

1.4.4. Cơ sở hạ tầng và vật chất kỹ thuật .................................................... 20

1.4.5. Sức chứa của khu vực phục vụ du lịch.............................................. 21

1.4.6. Nguồn nhân lực và thị trường........................................................... 22

1.5. Điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội của huyện Gia Viễn – Tỉnh Ninh

Bình......................................................................................................... 23

1.5.1 Điều kiện tự nhiên ............................................................................ 23

1.5.1.1. Vị trí địa lý................................................................................... 23

1.5.1.2. Địa chất - Địa hình...................................................................... 24

1.5.1.3. Khí hậu ........................................................................................ 25

1.5.1.4. Thổ nhưỡng - Thủy văn ................................................................ 26

1.5.1.5. Tài nguyên sinh vật ...................................................................... 26

1.5.2 Điều kiện kinh tế - xã hội.................................................................. 26

1.5.2.1. Dân số và thành phần dân tộc........................................................ 26

1.5.2.2. Kinh tế - xã hội............................................................................. 27

CHƯƠNG II. TIỀM NĂNG VÀ HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH

Ở KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN ĐẤT NGẬP NƯỚC VÂN LONG. 30

2.1. Tiềm năng du lịch của khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long.... 30

2.1.1 Tiềm năng du lịch tự nhiên ............................................................... 30

2.1.1.1. Đa dạng sinh học .......................................................................... 30

2.1.1.2. Địa hình ....................................................................................... 35

2.1.1.3. Suối nước nóng Kênh Gà ............................................................. 36

2.1.2. Tiềm năng du lịch nhân văn ............................................................. 37

2.1.2.1. Các di tích lịch sử và công trình kiến trúc ...................................... 37

2.1.2.2. Lễ hội .......................................................................................... 40

2.1.2.3. Văn hóa ẩm thực .......................................................................... 40

2.2. Hiện trạng phát triển du lịch của khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước

Vân Long. ................................................................................................ 43

2.2.1.1. Thị trường du lịch......................................................................... 43

2.2.1.2. Doanh thu du lịch ......................................................................... 45

2.2.2 Loại hình du lịch .............................................................................. 45

2.2.2.1. Du lịch Homestay......................................................................... 45

2.2.2.2. Du lịch kết hợp với học tập và nghiên cứu khoa học....................... 46

2.2.2.3. Du lịch nghỉ dưỡng....................................................................... 46

2.3. Đánh giá tiềm năng du lịch của khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước

Vân Long ................................................................................................. 47

2.3.1. Chọn chỉ tiêu và phân hạng đánh giá ................................................ 48

2.3.1.1. Chọn chỉ tiêu và phân cấp chỉ tiêu cho TNDLTN........................... 48

2.3.1.2. Chọn chỉ tiêu và phân cấp chỉ tiêu cho TNDLNV........................... 49

2.3.2. Đánh giá tiềm nẵng du lịch phục vụ cho phát triển du lịch sinh thái của

khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long....................................... 51

2.3.2.1. Đánh giá các tiềm năng du lịch tự nhiên ........................................ 51

2.3.2.2 Đánh giá TNDLNV ....................................................................... 56

2.3.3. Đánh giá tổng hợp các tài nguyên phục vụ phát triển du lịch sinh thái ở

khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long thông phân tích SWOT... 57

2.3.3.1. Các điểm mạnh chính ................................................................... 58

2.3.3.2. Các điểm yếu chính ...................................................................... 59

2.3.3.3. Các cơ hội.................................................................................... 59

2.3.3.4. Các đe dọa chính .......................................................................... 60

1

CHƯƠNG III. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN TẠI

KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN ĐẤT NGẬP NƯỚC VÂN LONG ĐẾN

NĂM 2020............................................................................................... 61

3.1. Định hướng phát triển du lịch của khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước

Vân Long đến năm 2020 ........................................................................... 61

3.1.1. Định hướng về loại hình và sản phẩm du lịch.................................... 61

3.1.2. Định hướng đầu tư phát triển du lịch ................................................ 62

3.1.3. Định hướng về đào tạo và tuyển dụng nguồn nhân lực ...................... 62

3.1.4. Định hướng về quảng bá và tiếp thị sản phẩm du lịch........................ 63

3.2.Các giải pháp ...................................................................................... 64

3.2.1. Các giải pháp góp phần bảo vệ nguồn tài nguyên và môi trường................. 64

3.2.1.1. Biện pháp giáo dục nâng cao nhận thức ......................................... 64

3.2.1.2. Biện pháp về pháp lý .................................................................... 65

3.2.1.3. Giải pháp nhằm xử lý rác thải tại Vân Long. .................................. 65

3.2.2 Các giải pháp nhằm đẩy mạnh quá trình phát triển du lịch tại khu bảo

tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long.................................................... 66

3.2.2.1. Nâng cấp hiện đại hóa, đầu tư mới cơ sở vật chất kỹ thuật, cơ sở hạ

tầng phục vụ phát triển du lịch................................................................... 66

3.2.2.2. Đa dạng hóa các loại hình, sản phẩm du lịch và tổ chức tốt các dịch

vụ du lịch ................................................................................................. 67

3.2.2.3. Tăng cường hợp tác kinh tế về du lịch, đẩy mạnh công tác tuyên

truyền, xúc tiến quảng bá du lịch, mở rộng và phát triển thị trường. ............ 68

3.2.2.4. Các giải pháp hỗ trợ sinh kế .......................................................... 70

C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................. 71

TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................... 73

PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG, BIỂU

Bảng 1.1: Nhiệt độ trung bình các tháng trong năm 2009

Bảng 1.2: Lượng mưa các tháng trong năm 2009

Bảng 1.3: Độ ẩm các tháng trong năm 2009

Bảng 1.4: Cơ cấu kinh tế huyện Gia Viễn – Ninh Bình năm 2009

Bảng 2.1: Danh sách các loài TV quý hiếm ở KBTTN đất ngập nước Vân Long

Bảng 2.2: Danh sách ĐV quý hiếm tại KBTTN đất ngập nước Vân Long

Bảng 2.3: Danh sách 8 loài bò sát tại KBTTN đất ngập nước Vân Long được ghi

trong sách đỏ Việt Nam

Bảng 2.4: Lượng khách du lịch đến KBTTN đất ngập nước Vân Long từ năm 2004

– 2010

Bảng 2.5: Tổng doanh thu qua các năm của khu BTTN đất ngập nước Vân Long.

Bảng 2.6: Hệ thống điểm và tiêu chuẩn xếp hạng cho hệ sinh thái đất ngập nước

Vân Long

Bảng 2.7: Chỉ tiêu phân hạng đánh giá tổng hợp nguồn TNDLNV

Bảng 2.8: Thống kê cự ly ngắn nhất từ Vân Long đến các điểm du lịch thuộc tỉnh

Ninh Bình, tính theo km đường ô tô

Bảng 2.9: Thang đánh giá mức độ thuận lợi về vị trí địa lý của điểm du lịch, khu du

lịch, trung tâm du lịch đến các điểm du lịch và trung tâm hành chính quan trọng

khác.

Bảng 2.10: Bảng chỉ tiêu khí hậu sinh học đối với con người

Bảng 2.1: Đánh giá tổng hợp các yếu tố của hệ sinh thái đất ngập nước Vân Long

Bảng 2.12: Đánh giá các chỉ tiêu cho tài nguyên DL nhân văn ở khu bảo tồn thiên

nhiên đất ngập nước Vân Long

Biểu đồ 1.1: CƠ CẤU KiNH TẾ HUYỆN GIA VIỄN NĂM 2009

Biểu đồ 2.1: LƯỢT KHÁCH THAM QUAN VÂN LONG TỪ NĂM 2004 – 2010

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DLST: Du lịch sinh thái

KBTTN : Khu bảo tồn thiên nhiên

HST: Hệ sinh thái

ĐDSH: Đa dạng sinh học

UBND: Uỷ ban nhân dân

DLTN: Du lịch tự nhiên

DLNV: Du lịch nhân văn

1

A. PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong sự phát triển đi lên của đất nước, du lịch sinh thái là một bộ phận

góp phần không nhỏ vào việc thay đổi bộ mặt kinh tế xã hội, phát triển sản

phẩm du lịch một cách bền vững trên tất cả các khía cạnh: kinh tế, xã hội,

cảnh quan, môi trường… là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của

ngành du lịch nước ta.

Ninh Bình là một địa danh giàu tiềm năng về du lịch, là một đỉnh trong

tam giác tăng trưởng du lịch miền Bắc Việt Nam, cùng với quá trình công

nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Ninh Bình có rất nhiều danh lam thắng

cảnh nổi tiếng một trong địa danh nổi tiếng mà ta không thể không nhắc tới

đó là “khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long” được mệnh danh là “

vịnh Hạ Long trên cạn” đã được công nhận là khu bảo tồn ngập nước nội địa

đầu tiên của Việt Nam. Điều đó đã mở ra cho tỉnh nhà nhiều cơ hội để phát

huy và khai thác tốt hơn nữa những giá trị về tiềm năng và nguồn lực của địa

phương trong giai đoạn hợp tác kinh tế - văn hóa đang mở rộng.

Phát triển du lịch sinh thái không chỉ khôi phục những giá trị vốn có mà

còn góp phần bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng cuộc sống của người

dân địa phương. Tuy nhiên, nếu không nghiên cứu và đánh giá đúng tiềm

năng và có những định hướng phát triển phù hợp thì khi du lịch phát triển

chắc chăn sẽ kéo theo những hậu quả như làm tài nguyên suy thoái, cân bằng

sinh thái bị phá vỡ gây ảnh hưởng xấu đến phát triển kinh tế - xã hội của địa

phương nói riêng và môi trường nói chung.

Qua việc tìm hiểu một cách tổng thể các tiềm năng du lịch, việc tuyên

truyền, quảng bá, quá trình khai thác, tổ chức quản lí cần được nghiên cứu

theo chiều sâu để khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước Vân Long phát triển