Tiếp tục sắp xếp, đổi mới quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước ở Việt

MôC LôC

PHÇN Më §ÇU ............................................................................................... 2

CH¦¥NG 1: NH÷NG VÊN §Ò Lý LUËN CHUNG VÒ DOANH NGHIÖP

NHµ N¦íC TRONG NÒN KINH TÕ THÞ TR¦êNG

§ÞNH H¦íNG X HéI CHñ NGHÜA. · ............................................................. 5

1.1.Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng ......... 5

1.2.Vai trß DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng ®Þnh h íng XHCN ë ViÖt

nam. ................................................................................................................. 11

1.3. HiÖu qu¶ cña DNNN trong nÒn KTTT ®Þnh h íng XHCN ë ViÖt nam

........................................................................................................................ 14

1.4. Kinh nghiÖm tæ chøc qu¶n lý DNNN ë mét sè n íc. ............................. 15

CH¦¥NG 2 : THùC TR¹NG Tæ CHøC Vµ QU¶N Lý HO¹T §éNG

CñA DNNN ë VIÖT NAM HIÖN NAY ........................................................ 23

2.1 Qu¸ tr×nh ®æi míi tæ chøc qu¶n lý cña DNNN ë VN .......................... 23

2.2 Thùc tr¹ng ho¹t ®éng hiÖn nay cña DNNN ........................................... 27

2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ ho¹t ®éng cña DNNN ë ViÖt nam ......................... 40

CH¦¥NG 3: §ÞNH H¦íNG Vµ GI¶I PH¸P C¥ B¶N TIÕP TôC §æI MíI

Tæ CHøC QU¶N Lý NH»M N¢NG CAO HIÖU QU¶ CñA DOANH

NGHIÖP NHµ N¦íC ë VIÖT NAM

TRONG THêI GIAN TíI .............................................................................. 42

3.1 §Þnh h íng tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc qu¶n lý DNNN ë ViÖt nam ........ 42

3.2 Mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc qu¶n lý DNNN phï

hîp víi nÒn KTTT ®Þnh h íng XHCN ë ViÖt nam ....................................... 45

3.3 Mét sè kiÕn nghÞ .................................................................................... 53

KÕT LUËN ...................................................................................................... 60

DANH MUC TAI LI£U THAM KHAO ......................................................... 65

1

PHÇN Më §ÇU

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta hiÖn nay

doanh nghiÖp nhµ níc cã vÞ trÝ rÊt quan träng.

Héi nghÞ lÇn thø ba Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng (khãa IX) ®· th«ng

qua NghÞ quyÕt "VÒ tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶

doanh nghiÖp Nhµ níc". Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ban hµnh chØ thÞ sè 01/CT-TTg

(ngµy 16-1-2003) vÒ tiÕp tôc ®Èy m¹nh s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao

hiÖu qu¶ doanh nghiÖp Nhµ níc. ChØ thÞ x¸c ®Þnh yªu cÇu ®Õn n¨m 2005 ph¶i c¬

b¶n hoµn thµnh viÖc s¾p xÕp l¹i DN Nhµ níc, riªng n¨m 2003 cÇn cã sù tËp

trung chØ ®¹o vÒ bíc chuyÓn quan träng, träng t©m lµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n

xuÊt kinh doanh cña c¸c Tæng c«ng ty (TCT) vµ thùc hiÖn cæ phÇn hãa, giao,

b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª, s¸p nhËp, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n c¸c doanh nghiÖp

nhá, thua lç vµ Nhµ níc kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100% vèn. Thñ tíng chØ thÞ ph¶i

kiÖn toµn Ban ChØ ®¹o ®æi míi DN, kiªn quyÕt thay ®æi nh÷ng gi¸m ®èc DN

kh«ng thùc hiÖn nghiªm ®Ò ¸n s¾p xÕp l¹i DN. C¸c bé, tØnh, thµnh, héi ®ång

qu¶n trÞ c¸c TCT tËp trung th¸o gì khã kh¨n, phÊn ®Êu n¨m 2005 c¸c TCT

kh«ng cßn DN thµnh viªn s¶n xuÊt kinh doanh yÕu kÐm, thua lç kÐo dµi; tríc

ngµy 30-3-2003 tr×nh Thñ tíng phª duyÖt ph¬ng ¸n ®èi víi nh÷ng TCT, DN

thuéc diÖn thÝ ®iÓm chuyÓn sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty

con. Ban ChØ ®¹o ®æi míi vµ ph¸t triÓn DN chñ tr×, phèi hîp c¸c bé: Bu chÝnh￾ViÔn th«ng, C«ng nghiÖp, X©y dùng, TCT Bu chÝnh - ViÔn th«ng, TCT DÇu khÝ

VN, TCT §iÖn lùc VN xóc tiÕn nghiªn cøu, kh¶o s¸t x©y dùng ®Ò ¸n tËp ®oµn

kinh tÕ.

Doanh nghiÖp nhµ níc chi phèi c¸c ngµnh, lÜnh vùc then chèt vµ s¶n

phÈm thiÕt yÕu cña nÒn kinh tÕ gãp phÇn chñ yÕu ®Ó kinh tÕ nhµ níc thùc hiÖn

2

®îc vai trß chñ ®¹o, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi, t¨ng thÕ vµ lùc cña ®Êt

níc. Doanh nghiÖp nhµ níc chiÕm tû träng lín trong tæng s¶n phÈm trong níc,

trong tæng thu ng©n s¸ch, kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ c«ng tr×nh hîp t¸c ®Çu t víi

níc ngoµi; lµ lùc lîng quan träng trong thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi, kh¾c

phôc hËu qu¶ thiªn tai vµ b¶o ®¶m nhiÒu s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých thiÕt yÕu

cho x· héi, quèc phßng, an ninh. Doanh nghiÖp nhµ níc ngµy cµng thÝch øng

víi c¬ chÕ thÞ trêng; n¨ng lùc s¶n xuÊt tiÕp tôc t¨ng; c¬ cÊu ngµy cµng hîp lý

h¬n; tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ qu¶n lý cã nhiÒu tiÕn bé hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh

tõng bíc ®îc n©ng lªn; ®êi sèng cña ngêi lao ®éng tõng bíc ®îc c¶i thiÖn.

HiÖn nay chóng ta ®ang cÇn nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó n©ng cao vai

trß vµ hiÖu qu¶ cña cac doanh nghiÖp Nhµ níc. ChÝnh v× vËy t«i chän ®Ò tµi

"TiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi qu¶n lý nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña

doanh nghiÖp nhµ níc ë ViÖt Nam" lµm luËn v¨n tèt nghiÖp Lý luËn chÝnh trÞ

cao cÊp.

2. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi

§èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ vai trß, vÞ trÝ cña doanh nghiÖp Nhµ n￾íc, ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ níc ë níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay

theo tinh thÇn NghÞ quyÕt TW 3 (Kho¸ IX) vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cña Nhµ n￾íc. Chóng t«i chØ xin dõng l¹i ë viÖc ph©n tÝch thùc tr¹ng, nªu c¸c gi¶i ph¸p tiÕp

tôc s¾p xÕp, ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp Nhµ níc trong giai ®o¹n hiÖn nay,

kh«ng ®i vµo lÞch sö vÊn ®Ò.

3. Môc tiªu cña ®Ò tµi vµ nhiÖm vô khoa häc cña ®Ò tµi

LuËn v¨n híng tíi nh÷ng môc tiªu sau ®©y:

• Ph©n tÝch vÞ trÝ, vai trß cña doanh nghiÖp Nhµ níc trong

nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc

ta hiÖn nay;

• Ph©n tÝch thùc tr¹ng tæ chøc vµ qu¶n lý ho¹t ®éng cña

doanh nghiÖp Nhµ níc ë níc ta hiÖn nay;

• Nªu nh÷ng kiÕn nghÞ vÒ c¸c gi¶i ph¸p tiÕp tôc s¾p xÕp,

3

®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ níc nh»m n©ng cao

hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp Nhµ níc trong

nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay.

4. C¬ lý luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu

C¬ së lý luËn cña luËn v¨n lµ chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa

duy vËt lÞch sö cña chñ nghÜa Mac-Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh vµ ®êng lèi, chñ

tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc ta. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®îc v©n

dông lµ ph¸p ph©n tÝch, diÔn gi¶i vµ quy n¹p, ph¬ng ph¸p x· héi häc cô thÓ vµ

ph¬ng ph¸p ®èi chiÕu-so s¸nh.

5. KÕt cÊu cña luËn v¨n

Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n gåm

3 ch¬ng.

Ch¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ doanh nghiÖp nhµ níc trong

nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.

Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng tæ chøc vµ qu¶n lý ho¹t ®éng cña DNNN ë VN

hiÖn nay.

Ch¬ng 3: §Þnh híng vµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc qu¶n

lý nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña DNNN ë ViÖt nam trong thêi gian tíi.

4

CH¦¥NG 1: NH÷NG VÊN §Ò Lý LUËN CHUNG VÒ DOANH

NGHIÖP NHµ N¦íC TRONG NÒN KINH TÕ THÞ TR¦êNG

§ÞNH H¦íNG X· HéI CHñ NGHÜA.

1.1.Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña DNNN trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng

1.1.1 Kh¸i niÖm DNNN

Doanh nghiÖp Nhµ níc ë ViÖt Nam ra ®êi g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ®Êu tranh

giµnh ®éc lËp ®©n téc. Trong suèt gÇn 50 n¨m tån t¹i vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp

nhµ níc ®· gi÷ vai trß nßng cèt trong viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ

quèc d©n, gãp phÇn quan träng vµo th¾ng lîi cña sù nghiÖp ®Êu tranh gi¶i phãng

d©n téc vµ b¶o vÖ tæ quèc. Víi vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n nªn

c¸c nhµ lµm luËt ë níc ta lu«n coi träng vµ cè g¾ng t¹o dùng cho doanh nghiÖp

nhµ níc mét hµnh lang ph¸p lý æn ®Þnh ®Ó ho¹t ®éng.

V¨n b¶n ph¸p luËt ®Çu tiªn cña Nhµ níc t¹o tiÒn ®Ò cho doanh nghiÖp nhµ

níc lµ S¾c lÖnh 104/SL do Chñ tÞch níc ban hµnh ngµy 01 - 01 - 1948. S¾c lÖnh

nµy kh¼ng ®Þnh xÝ nghiÖp quèc doanh thuéc së h÷u quèc gia, do Nhµ níc qu¶n

lý. NhiÖm vô cña xÝ nghiÖp quèc doanh lµ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm nh»m tho¶ m·n

nhu cÇu tèi thiÓu cña nÒn kinh tÕ, ®iÒu phèi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong níc,

b¶o vÖ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn tµi chÝnh quèc gia. S¾c lÖnh nµy cßn quy ®Þnh xÝ

nghiÖp quèc doanh cã vèn tù trÞ vµ kh«ng thuéc ng©n s¸ch hµng n¨m.

Ngµy 25 - 02 - 1949 Chñ tÞch níc kÝ s¾c lÖnh 09/SL vÒ viÖc thµnh lËp xÝ

nghiÖp quèc doanh. §Ó thùc hiÖn hai s¾c lÖnh 104/SL vµ 09/SL ngµy 31 - 10 -

1952 Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ban hµnh ®iÒu lÖ t¹m thêi vÒ xÝ nghiÖp quèc doanh

trong NghÞ ®Þnh sè 214/TTg. §iÒu lÖ nµy kh¼ng ®Þnh vai trß chñ ®¹o cña xÝ

nghiÖp quèc doanh, x¸c ®Þnh xÝ nghiÖp quèc doanh lµ ph¸p nh©n vµ cã tr¸ch

nhiÖm tríc bé chñ qu¶n vÒ thùc hiÖn kÕ ho¹ch vµ qu¶n lý tµi s¶n Nhµ níc. C¸c

v¨n b¶n ph¸p luËt nãi trªn ®· t¹o dùng nªn hµnh lang ph¸p lý cho sù thµnh lËp

vµ ho¹t ®éng cu¶ xÝ nghiÖp quèc doanh, ®ång thêi kh¼ng ®Þnh vai trß chñ ®¹o

cña xÝ nghiÖp quèc doanh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.

5

Sau ngµy miÒn B¾c hoµn toµn gi¶i phãng n¨m 1954 Nhµ níc ta chÝnh

thøc triÓn khai thùc hiÖn nh÷ng nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý x· héi chñ

nghÜa. Ngµy 04 - 04 - 1957 Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh

130/TTg nh»m t¹o ra mét hµnh lang ph¸p lý tèt cho c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh

ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Hä cã quyÒn tù h¹ch to¸n ®Çu vµo, ®Çu ra ®Ó s¶n xuÊt sao

cho cã hiÖu qu¶ nhÊt. QuyÕt ®Þnh ®· ®a ra nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c

trong qu¶n lý xÝ nghiÖp nh: kÕ ho¹ch toµn diÖn, ¸p dông chÕ ®é hîp ®ång kinh

doanh, thi hµnh chÕ ®é h¹ch to¸n kinh doanh...

Tuy vËy do ®iÒu kiÖn chiÕn tranh nªn cho m·i tíi ®Çu nh÷ng n¨m 70 vÊn

®Ò vÒ æn ®Þnh s¶n xuÊt vµ c¶i tiÕn qu¶n lý xÝ nghiÖp quèc doanh míi ®îc quy

®Þnh trong chØ thÞ 11/TTg ngµy 09 - 01 - 1971. Theo chØ thÞ nµy hÖ thèng chØ

tiªu kÕ ho¹ch ph¸p lÖnh vµ chØ tiªu híng dÉn b¾t ®Çu ®îc ¸p dông t¹i c¸c xÝ

nghiÖp quèc doanh. Ngµy 10 - 12 - 1976 ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 244/CP

vÒ viÖc ¸p dông thèng nhÊt hÖ thèng 9 chØ tiªu ph¸p lÖnh cho tÊt c¶ c¸c xÝ

nghiÖp quèc doanh.

Nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ x¸c ®Þnh ®Þa vÞ ph¸p lý cña doanh

nghiÖp nhµ níc trong thêi k× nµy nãi chung cßn s¬ sµi, thiÕu ®ång bé. nhiÒu quy

®Þnh chØ cã gi¸ trÞ mang tÝnh chÊt t¹m thêi.

Sau ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ®Êt níc ta chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh

tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn (nÒn

kinh tÕ thÞ trêng) vai trß cña Nhµ níc cµng ®îc quan t©m chó träng h¬n. Nhµ n￾íc ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt nh»m t¹o dùng mét ®Þa vÞ ph¸p lý v÷ng

vµng cho doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó ®øng v÷ng ®îc tríc nh÷ng thö th¸ch kh¾c

nghiÖt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng:

ë ViÖt Nam ta tríc ®©y c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cña Nhµ níc ®îc gäi díi c¸i tªn

nh: XÝ nghiÖp quèc doanh, n«ng l©m trêng quèc doanh, cöa hµng quèc doanh...

ThuËt ng÷ doanh nghiÖp nhµ níc ®îc sö dông chÝnh thøc trong NghÞ ®Þnh

388/H§BT ngµy 20/11/1991 ban hµnh quy chÕ ph¸p lý vÒ thµnh lËp, gi¶i thÓ

doanh nghiÖp nhµ níc. Theo tinh thÇn cña NghÞ ®Þnh nµy th× doanh nghiÖp nhµ

6