Tiếp cận ý định khởi nghiệp bằng mô hình thái độ khởi nghiệp và vai trò điều tiết của nguồn vốn

BỘGIÁODỤCVÀĐÀOTẠO

TRƯỜNGĐẠIHỌCKINHTẾTP.HỒCHÍMINH

TRẦNQUANGLONG

TIẾPCẬNÝĐỊNHKHỞINGHIỆPBẰNGMÔHÌNHTHÁIĐỘKHỞINGHI

ỆP VÀVAITRÒĐIỀU TIẾTCỦANGUỒNVỐN:

NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM TẠIVIỆTNAM

LUẬNÁNTIẾNSĨKINHTẾ

Chuyênngành:QUẢNTRỊKINHDOANH

Mãsố: 9340101

NGƯỜIHƯỚNGDẪNKHOAHỌC:P

GS.TS.TRẦNHÀMINHQUÂN

TP.HồChíMinh,tháng4năm2019

LỜICAMĐOAN

Tôixincamđoanluậnántiếnsĩkinhtế“Tiếpcậnýđịnhkhởinghiệpbằngmôhì

nhtháiđộvà xemxéttácđộngcủa giáo

dụcvànguồnvốn:NghiêncứuthựcnghiệmtạiViệtNam”làcôngtrìnhnghiêncứucủar

iêngtôi.

Cáckếtquảnghiêncứutrongluậnánlàtrungthựcvàchưatừngđượccôngbốtrongbấtkỳc

ôngtrìnhnàokhác.

Tácgiả

TRẦNQUANGLONG

LỜICẢMƠN

Luậnánnàyđãkhôngthểđược hoàn

thànhnếuthiếusựcổvũ,hướngdẫnvàhỗtrợcủanhiềucánhânvàtổchức.

Trướctiên,tôixinchânthànhcảmơntậpthểcácThầyCôTrườngĐạiHọcKinhT

ếTP.HồChíMinh,đặcbiệtlàcácThầyCôKhoaQuảntrịkinhdoanh,đãtậntìnhgiảngdạyhướn

gdẫntôihoànthànhcáchọcphầntrongchươngtrìnhđàotạotiếnsĩcủanhàtrường.Quađóđãgiúpt

ôicóđượcnhữngkiếnthức,những kinhnghiệmcầnthiếtđểthựchiệnluậnánnày.

TôixinbàytỏsựkínhtrọngvàlòngbiếtơnsâusắctớiPGS.TSNguyễnĐìnhThọ,PGS.T

S.TrầnHàMinhQuân,ngườiThầyhướngdẫnkhoahọccủatôi.Trongsuốtnămnămqua,Thầy

đãtậntìnhdìudắt,chỉbảo,hướngdẫntôithựchiệnluậnán.Nhữngnhậnxét,đánhgiácủaThầy,đ

ặcbiệtlànhữnggợiývềhướnggiảiquyếtvấnđềtrongsuốttiếntrìnhnghiêncứu,thựcsựlànhữn

gbàihọcvôcùngquýgiáđốivớitôi khôngchỉchoviệcthựchiệnluậnánnàymàcảtrongcôngviệ

cvàcuộcsốnghiệntạicủamình.

Cuốicùng,tôixingửitấmlòngântìnhtớigiađìnhcủatôi.Trongsuốtnhữngnămqua,g

iađìnhluônlànguồncổvũvàtruyềnnhiệthuyếtđểtôihoànthànhluậnán.

TP.HồChíMinh,ngày25tháng4năm2019

MỤCLỤC

Trangphụbìa

Lờicamđoan

Mụclục

Danhmụccáckýhiệu,viếttắtDanhm

ụccácbảng

DanhmụchìnhvẽTómt

ắt

CHƯƠNG1:GIỚITHIỆU VỀNGHIÊNCỨU................................................1

1.1 Giớithiệu:......................................................................................................................1

1.2 Sựcầnthiếtcủanghiêncứu..............................................................................................1

1.2.1. Tổngquantìnhhìnhnghiêncứuvề khởinghiệp.............................................................................1

1.2.2. Tínhcấpthiếtcủa nghiêncứu......................................................................................................8

1.3 Mụctiêucủanghiêncứu................................................................................................12

1.4 Đốitượngvàphạmvinghiêncứu...................................................................................12

1.5 Phươngphápnghiêncứu..............................................................................................13

1.6 Đónggópcủaluậnán.....................................................................................................13

1.7 Ýnghĩacủanghiêncứu.................................................................................................14

1.8 Cấutrúcluậnán............................................................................................................14

CHƯƠNG2:CƠSỞLÝTHUYẾTVÀMÔHÌNHNGHIÊN CỨU15

2.1. Giớithiệuchương2.......................................................................................................15

2.2. Lýthuyếtvềkhởinghiệp...............................................................................................15

2.2.1. Các quanđiểmvềkhởinghiệp............................................................................................15

2.2.2. Các phương phápnghiêncứuvềkhởinghiệp.......................................................................17

2.3. Lýthuyếtvề ýđịnh khởinghiệp(Entrepreneurialintention–EI).................................22

2.3.1. Kháiniệmvềýđịnhkhởinghiệp..........................................................................................22

2.3.2. Cácmôhìnhnghiêncứuýđịnhkhởinghiệp...........................................................................24

2.4. Cácthànhphầncủamôhình tháiđộvềkhởinghiệp.......................................................29

2.4.1. Tựtrọng(Self_esteem_SE)...............................................................................................29

2.4.2. Sángtạo(Innovation_INN)...............................................................................................30

2.4.3. Thànhtích(Achievement_ACH).......................................................................................31

2.4.4. Kiểmsoát bảnthân(PersonalControl_PC).........................................................................32

2.5. Lýthuyếtvềgiáodụckhởinghiệp..................................................................................33

2.5.1. Kháiniệmvềgiáodụckhởinghiệp.......................................................................................33

2.5.2. Tổngquancác nghiêncứuvềgiáodụckhởinghiệp...............................................................33

2.6. Lýthuyếtvềnguồnvốnkhởinghiệp...............................................................................35

2.6.1. Cácloạihìnhnguồnvốnkhởinghiệp...................................................................................35

2.6.2. Cácnghiên cứuvềnguồnvốnkhởinghiệp...........................................................................38

2.7. Cơsởhìnhthànhcácgiảthuyếtnghiêncứu....................................................................40

2.7.1. Mốiquan hệgiữasựtựtrọng(SE)vàEI................................................................................40

2.7.2. Mốiquan hệgiữasựsángtạo(INN)vàEI.............................................................................41

2.7.3. Mốiquan hệgiữakiểmsoátbảnthân(PC)vàEI.....................................................................42

2.7.4. Mốiquan hệgiữathànhtích(Ach)vàEI...............................................................................43

2.7.5. Mốiquanhệgiữagiáodụcvớitháiđộvàýđịnhkhởinghiệp.....................................................44

2.7.6. Vaitròcủa nguồnvốnđến khởinghiệp...............................................................................49

2.8. Mô hìnhnghiêncứuđềxuất..........................................................................................52

2.9. Tómtắtchương2..........................................................................................................54

CHƯƠNG3:THIẾTKẾNGHIÊNCỨU........................................................55

3.1. Giớithiệuchương3.......................................................................................................55

3.2. Quitrình nghiêncứu....................................................................................................55

3.2.1. Giớithiệuchươngtrìnhnghiêncứu......................................................................................55

3.2.2. Cácbướctrong quitrìnhnghiêncứu....................................................................................56

3.3. Thangđo lườngcáckháiniệmnghiêncứu.....................................................................58

3.3.1. Thangđotháiđộvềkhởinghiệp...........................................................................................59

3.3.2. Thangđoýđịnhkhởinghiệp(EI).........................................................................................63

3.4. Nghiêncứusơ bộ..........................................................................................................64

3.4.1. Nghiêncứuđịnhtính..........................................................................................................64

3.4.2. Nghiêncứuđịnhlượngsơbộ...............................................................................................66

3.5. Nghiêncứuchínhthức..................................................................................................75

3.5.1. Mẫunghiêncứu.................................................................................................................75

3.5.2. Đốitượngvàphươngphápkhảosát......................................................................................76

3.6. Phươngphápnghiêncứu:.............................................................................................77

3.6.1. PhươngphápphântíchEFA...............................................................................................77

3.6.2. Phươngpháphồiquibội.....................................................................................................78

3.6.3. PhươngphápANOVA mộtchiềuvàhậuANOVA..............................................................79

3.7. Tómtắtchương3..........................................................................................................79

CHƯƠNG4:KẾTQUẢVÀ THẢOLUẬN....................................................80

4.1. Giớithiệuchương4.......................................................................................................80

4.2. Kếtquảthốngkêmôtả...................................................................................................80

4.2.1. Giớitính............................................................................................................................80

4.2.2. Độtuổi..............................................................................................................................80

4.2.3. Thốngkêtheovịtríđịalý.....................................................................................................81

4.2.4. Thốngkêtheotrìnhđộhọcvấn.............................................................................................82

4.3. Phântíchđánhgiáthangđo...........................................................................................82

4.3.1. Đánhgiáđộtincậycủa thangđo..........................................................................................82

4.3.2. Kiểmđịnhthangđobằngphươngpháp EFA........................................................................90

4.4. Mô hìnhnghiêncứuchínhthức....................................................................................95

4.5. Kiểmđịnhmô hìnhnghiêncứu.....................................................................................98

4.5.1. KiểmđịnhgiảthuyếtH1,H2,H3,H4,H5:mốiquanhệgiữatháiđộvềkhởinghiệpvớiý địnhkhởin

ghiệp................................................................................................................................98

4.5.2. KiểmđịnhgiảthuyếtH6:Phươngphápgiáodụctácđộngđếntháiđộvềviệckhởinghiệpvàýđịnhk

hởinghiệp.......................................................................................................................102

4.5.3. KiểmđịnhgiảthuyếtH7:thờilượngđàotạotácđộngđếntháiđộvềkhởi

nghiệpvàýđịnhkhởinghiệp.............................................................................................105

4.5.4. KiểmđịnhgiảthuyếtH8:trìnhđộhọcvấncótácđộngđếntháiđộvềkhởinghiệpvàýđịnhkhởinghiệ

p.....................................................................................................................................110

4.5.5. KiểmtragiảthuyếtH9:nguồnvốntácđộngđiềutiếtđếnmốiquanhệgiữatháiđộvềkhởinghiệpvới

ýđịnhkhởinghiệp............................................................................................................115

4.6. Tómtắtchương4........................................................................................................120

CHƯƠNG5:KẾTLUẬN VÀĐỀXUẤTHÀMÝQUẢNTRỊ.......................121

5.1. Giớithiệuchương5.....................................................................................................121

5.2. Kếtquảchínhvànhữngđónggópcủanghiêncứu.........................................................122

5.2.1. Môhìnhđolường.............................................................................................................122

5.2.2. Môhìnhlýthuyết.............................................................................................................124

5.3. Hàmýthựctiểnđốivớicácnhàquảntrị........................................................................130

5.3.1. Hàmývềkhuyếnkhíchýđịnhkhởinghiệp..........................................................................130

5.3.2. Hàmývềxâydựngchươngtrìnhgiáodụckhởinghiệp.........................................................134

5.3.3. Hàmývềxâydựngchínhsáchnguồnvốnchokhởinghiệp....................................................136

5.4. Hạnchếcủađềtàivàcáchướngnghiêncứutiếptheo.....................................................137

TÀILIỆUTHAMKHẢOPHỤL

ỤC

Phụlục1:TỔNGHỢPCÁCNGHIÊNCỨUVỀÝĐỊNHKHỞINGHIỆP

Phụlục2:NGHIÊNCỨUÐỊNHTÍNHKHÁMPHÁKHÁINIỆMEAOVÀEIPhụlục3:Đ

ỐITƯỢNGKHẢOSÁTVÀPHƯƠNGPHÁPTHUTHẬP

Phụlục4:BẢNGCÂUHỎINGUYÊNMẪUCỦAP.ROBINSONPhụlụ

c5:BẢNGCÂUHỎIBANĐẦUTHẢOLUẬNNHÓMPhụlục6:BẢNG

CÂUHỎINGHIÊNCỨUCHÍNHTHỨC

Phụlục7:CÁCNGHIÊNCỨUSỬDỤNGMÔHÌNHEAOPhụlục8:

K ẾTQUẢMỘTSỐPHÂNTÍCH

A. THANGĐOCHÍNHTHỨC

B. KẾTQUẢMÔHÌNHHỒIQUIEAO–EI

C. KẾTQUẢONEWAYANOVA:Phươngphápgiảngdạy

D. KẾTQUẢONEWAYANOVA:Thờilượngđàotạo

E. KẾTQUẢONEWAYANOVA:Trìnhđộhọcvấn

F. KẾTQUẢHỒIQUINGUỒNVỐNVỚIBIẾNDUMMY

DANHMỤCCÁCCÔNGTRÌNHNGHIÊNCỨUCỦATÁCGIẢĐÃCÔNGBỐC

ÓLIÊNQUANĐẾNLUẬNÁN

DANHMỤCCÁCTỪVIẾTTẮT

EAO:EntrepreuerialAtittudeOrientationTPB:The

oryPlannedBehavior

EEM:EntreprenuershipEventModelEI:Ent

reprenuerialIntention

EB:entrepreneurialbehaviourDNKN:

DoanhnghiệpkhởinghiệpSE:Self￾esteem(Sựtựtrọng)ACH:Achievem

ent(Thànhtích)INN:Innovation(Sáng

tạo)

PC:Personalcontrol(Kiểmsoátbảnthân)

COG:Cognation(Nhậnthức,niềmtin/

suynghĩ)AFF:Affection(Cảmxúc)

ConativeorBEH:Behaviour(Ýchíhànhvi)

DANHMỤCBẢNG

Bảng1.1:TìnhhìnhkhởinghiệptạiViệtNamgiaiđoạntừ2007-2015……

12Bảng3.1:Thangđolòngtựtrọng…………………………………………...60Bả

ng3.2:Thangđokiểmsoátbảnthân…………………………………….6 0 Bảng3.3:

Thangđothànhtích………………………………………………

61Bảng3.4:Thangđosựsángtạo…………………………………………….6 2 B

ảng3.5:Thangđoýđịnhkhởinghiệp…………………………………….6 4 Bảng3.

6:Độtincậythangđosơbộcảmxúctựtrọng…………………….6 8 Bảng3.7:Độtincậ

ythangđosơbộýchívềtựtrọng……………………..6 9Bảng3.8:Độtincậythangđos

ơbộnhậnthứctựtrọng…………………….69Bảng3.9:Độtincậythangđosơbộcảmx

úckiểmsoátbảnthân…………

70Bảng3.10:Độtincậythangđosơbộýchíkiểmsoátbảnthân……………

71Bảng3.11:Độtincậythangđosơbộnhậnthứcvềkiểmsoátbảnthân……

71Bảng3.12:Độtincậythangđosơbộcảmxúcvềthànhtích………………

7 2 Bảng3.13:Độtincậythangđosơbộýchívềthànhtích………………….73Bảng3.

14:Độtincậythangđosơbộnhậnthứcvềthànhtích…………….73Bảng3.15:Độtincậ

ythangđosơbộcảmxúcsángtạo…………………….74Bảng3.16:Độtincậythangđo

sơbộýchísángtạo……………………….7 4 Bảng3.17:Độtincậythangđosơbộnhận

thứcsángtạo…………………..75Bảng3.18:Độtincậythangđosơbộýđịnhkhởinghi

ệp………………….7 7 Bảng4.1:Thốngkêmôtảtheogiớitính……………………

………………

8 1Bảng4.2:Thốngkêmôtảtheođộtuổi………………………………………

82Bảng4.3:Thốngkêtheovịtríđịalý…………………………………………

82Bảng4.4:Thốngkêtheotrìnhđộhọcvấn……………………………………

83Bảng4.5:Độtincậythangđochínhthứccảmxúctựtrọng…………………

83Bảng4.6:Độtincậythangđochínhthứcýchítựtrọng……………………..84Bảng4

.7:Độtincậythangđochínhthứcnhậnthứctựtrọng………………..85Bảng4.8:Độtin

cậythangđochínhthứccảmxúckiểmsoátbảnthân……...86Bảng4.9:Độtincậythangđ

ochínhthứcýchíkiểmsoátbảnthân……….8 6

Bảng4.10:Độtincậythangđochínhthứccảmxúckiểmsoátbảnthân…….87Bảng4.11:Đ

ộtincậythangđochínhthứccảmxúcthànhtích……………..87Bảng4.12:Độtincậythang

đochínhthứcýchíthànhtích……………….

87Bảng4.13:Độtincậythangđochínhthứcnhậnthứcthànhtích…………..8 8 Bảng4.1

4:Độtincậythangđochínhthứccảmxúcsángtạo………………

88Bảng4.15:Độtincậythangđochínhthứcýchísángtạo…………………

8 9Bảng4.16:Độtincậythangđochínhthứcnhậnthứcsángtạo……………..89Bảng4.1

7:Độtincậythangđochínhthứcýđịnhkhởinghiệp……………..90Bảng4.18:Sosánhnộ

idunggiữacácthangđo……………………………..91Bảng4.19:KếtquảphântíchEFA

…………………………………………

93Bảng4.20:Bảngtrọngsốhồiquimôhìnhnghiêncứu…………………….100Bảng

4.21:SosánhANOVAphươngphápgiảngdạy……………………..103Bảng4.22:Kiể

mđịnhtínhđồngnhấtphươngsai…………………………

103Bảng4.23:BảngsosánhCảmxúctựtrọngvàCảmxúcsángtạobằngLSD..104Bảng4

.24:SosánhANOVAchothờilượngđàotạo………………………

1 0 6 Bảng4.25:Kiểmđịnhtínhđồngnhấtcủaphươngsai(Leneve)…… 108

Bảng4.26:BảngsosánhcảmxúcsángtạobằngphươngphápTamhane…...108Bảng4.2

7:BảngsosánhCảmxúcKSTTbảnthânbằngphươngphápLSD..109Bảng4.28:Bảngso

sánhÝđịnhkhởinghiệpbằngphươngphápLSD.

……..110Bảng4.29:SosánhANOVAtrìnhđộhọcvấn…….…………………111

Bảng4.30:Kiểmđịnhsựđồngnhấtcủaphươngsai(Leneve)………........................112

Bảng4.31:BảngsosánhgiữacácnhómbằngphươngphápLSD…………..113Bảng4.3

2:Bảngtómtắtmôhình.

…………………………………………...117Bảng4.33:BảngANOVA……………

………………………………………117Bảng4.34:Bảngtrọngsốhồiqui:

…………………………………………...117Bảng4.35:Bảngsosánhtrọngsốhồiqui

giữacácloạinguồnvốn……….120

Bảng5.1:Thangđokiểmsoátthànhtíchcánhân……………………………126

DANHMỤCHÌNH

Hình2.1:Môhìnhlýthuyếthànhvidựđịnh……………………………….2 5 Hình2.

2:Môhìnhsựkiệnkhởinghiệp…………………………………….26H ì n h 2.3:Mô

hìnhtháiđộvềkhởinghiệp………………………………….28Hình 2.4:Quátrình

pháttriểncủacácdựánkhởinghiệp………….

…….40Hình2.5:Môhìnhnghiêncứuđềxuất……………………………………..

54Hình3.1:Quitrìnhnghiêncứu…………………………………………….57H

ì n h 4.3:Môhìnhnghiêncứuđiềuchỉnh…………………………………...97

TÓMTẮT

Khởinghiệpđãthuhútrấtnhiềusựchúývàtrởthànhchủđềthảoluậngiữacácnhàlà

mchínhsách,cáchọcgiảnghiêncứu,cácnhàkinhdoanhtrênthếgiới.T ư ơ n g tựnhư

vậy,tạiViệtNam,mộtnềnkinhtếmớinổiởĐôngNamÁ,cũngxuấthiệnngàycàngnhiềunhữ

ngnghiêncứuvềlĩnhvựcnày.Nghiêncứunàysửdụngt h a n g đo“Tháiđộvềkhởinghiệp

”gồmbốnthànhphần:Sángtạo,Tựtrọng,ThànhtíchvàKiểmsoátbảnthâncủaP.Robinso

nvàcộngsự(1991)vàthangđo“ýđịnhkhởinghiệp”củaLinanvàChen(2009)nhằmkhámph

ámốiquanhệgiữatháiđộvềkhởinghiệpvàýđịnhkhởinghiệp,đồngthờikiểmtravaitròđiềutiết

củanguồnvốnl ê n mốiquanhệnày.Ngoàiranghiêncứucũngkiểmtravaitròkiểmsoátc

ủacácyếutốgiáodụcđếntháiđộvàýđịnhvềkhởinghiệpcủangườiViệtNam.Quađónhằ

mpháttriểnvàkiểmđịnhthangđolườngvàxâydựngmôhìnhlýthuyếtcũngn hưđóngg

ópnhữnghàmýquantrọngchocácnhàlàmchínhsách.

Quitrìnhnghiêncứu đượctiếnhành gồmhaibước chính:mộtlà,

nghiêncứusơbộgồmđịnhtínhvàđịnhlượngđượcthựchiệntạiThànhphốHồChíMinhnhằm

điềuchỉnh,bổsungcácbiếnquansátcủathangđo;hailà,nghiêncứuchínhthứcvớicởmẫu337đ

ểkiểmđịnhlạithangđo,kiểmđịnhmôhìnhlýthuyếtvàcácgiảthuyếtn g h i ê n cứu.

Kếtquảchothấycácthànhphầnthangđo“Tháiđộvềkhởinghiệp”cótácđộngđ

ángkể đếný địnhkhởinghiệp.Tuynhiên, cóđiểmkhác

biệtsovớithangđogốcvớisựxuấthiệncủathànhphầnthứnămlà“kiểmsoátthànhtíchcánhân”.

Ngoàira,nguồnvốnđượctìmthấycóvaitròđiềutiếtđếnmốiquanhệnày.Cuốicùng,cácyếutố

củagiáodụccũngcótácđộngkiểmsoátđếntháiđộvàýđịnhvềkhởinghiệp.

Kếtquảnghiêncứunàygópphầnbổsungvàolýthuyếtvềtháiđộvàýđịnhvềkhởinghi

ệp,trongbốicảnhnghiêncứutạiViệtNam.Cácđónggópvềhàmýcũnggi úpcácnhàquảntrịhiể

urõhơnvềcơchếhìnhthànhcũngnhưnhữngyếutốtácđộngđếnýđịnhkhởinghiệp.Quađ

ó,họsẽcónhữngchínhsáchhiệuquảhơntrongviệckhuyếnkhíchkhởinghiệp.

1

CHƯƠNG1:GIỚITHIỆUVỀNGHIÊNCỨU

1.1 Gi ớ i thi ệ u:

Nghiêncứunàynhằmkhámpháphươngphápdựbáoýđịnhkhởinghiệpcũngnhưkiểmt

ravai tròđiềutiếtcủa cácyếutốtác động đếný định khởinghiệp,

cụthểlàgiáodụcvànguồnvốn.Chươngmột,ngườiviếtsẽtrìnhbàysựcầnthiếtcủanghiêncứu,m

ụctiêu,phươngphápvàphạmvitiếnhànhnghiêncứu,ýnghĩa,đónggópcủang hi ên cứu.

1.2 S ự c ầ n thi ế t c ủ a nghiên c ứ u

1.2.1. Tổng quan tìnhhìnhnghiên cứu về khởi nghiệp

Tronglịchsửlýthuyết,córấtnhiềucácnghiêncứuvềkhởinghiệpnhư:tinhthầnkhởinghiệp,ý

địnhkhởinghiệp,hànhvikhởinghiệp,cácyếutốtácđộngđếnkhởinghiệp.Từđóxuấthiện

cáctrườngpháikhácnhaunghiêncứuvềlĩnhvựcnày.

Ngaytừnhữngnămđầuthếkỷ19,cácnhànghiêncứu(nhưRichardCantillon,1931;Sch

umpeter,1934hayDucker,1985)đãcốgắnggiảithíchkháiniệmvềtinhthầndoanhnhân

(entrepreneurship)vàhànhvikhởinghiệp(entrepreneurial behaviour).

Bằngcáchtiếpcậnởnhiềugócđộkhácnhau,các

nhànghiêncứutronggiaiđoạnnàyđãđónggópnhữngnềntảnglýthuyếtrấtquantrọngvàcócôn

grấtlớnkhichỉrarằngkhởinghiệpcótầmquantrọnglớnđốivớisứckhỏekinhtếnóichungc ũ n

g nhưchỉramộtsốcôngcụthựctếvàcáckhíacạnhcủakhởinghiệp.Sauđó,Deesvàcộn

gsự(1998),LowvàMacMillanhayKruger(2000)cũngđónggópđángkểvềkháiniệmbanđầu

vềtinhthầnkhởinghiệp.

Đểgiảithíchvìsaomộtngườicóxuhướngkhởinghiệptrongkhinhữngngườikhácthìkhô

ngcó,cácnhànghiêncứutiếpcậntừnhiềucáchkhácnhau.Nhiềutácgiả(nhưKristiansenvàI

ndarti,2004;Gaddam,2008;Ramanavàcộngsự,2009;S.M.Farrington,2012)theotrườngphá

inhânkhẩuhọcchorằngcácdoanhnhâncócùngmộtđặcđiểmnhư:giớitính,độtuổi,vùng

miền….Trongkhiđó,trườngpháiđặcđiểmtínhcáchcánhân(vídụBeugelsdijk,2007;Jaafarvà

Abdul-Aziz,2005;Aldrich

vàMartinez,2001;Gartner,2001;LeevàPeterson,2000;Lyon,LumpkinvàDess,200

0;S h a n e vàV e n k a t a r a m a n , 2 0 0 0 ; A l d r i c h v à K e n w o r t h y , 1 9 9 9 ; B u s e

n i t z v àBarney,1997;LumpkinvàDess,1996;Gartner,1988,Carlandvàcộngsự

,1984;

Cole,1969;McClelland,1961;McClellandvàcộngsự,1953;Knight,1921)lạichor ằngdoa

nhnhâncócùngnhữngđặcđiểmvềtínhcáchnhưsựtửtế,nhucầuthànht í c h , nhậnthứcn

ănglực,chấpnhậnrủiro,đổimới,phongcáchgiảiquyếtvấnđề,tínhchấpnhậnsựmơhồv

àđềcaogiátrị.Vìvậy,họnỗlựcxâydựngnênmộtdanhmụccácđặcđiểmdoanhnhânđểdựbáohi

ệntượngkhởinghiệp.Trườngpháithứbac h o rằngquyếtđịnhkhởinghiệpxuấtpháttừýđị

nhcủamộtcánhân,dođó,phụthuộcvàotháiđộcủangườiđóvềvấnđềkhởinghiệp.Trường

pháinàytiếpcậntheoh ư ớ ngtâmlýhọcnhằmdựbáohànhvikhởinghiệp(nhưRosenb

ergvàHovland,1960;S h a v e r , 1 9 8 7 ; A j z e n , 1 9 9 1 ; S h a p e r o v à S o k o l , 1

9 8 2 ; P . R o b i n s o n , 1 9 9 1 ; FayollevàDeGeorge2006;Kolvereid1996;Kruegervàcộngs

ự,2000).Cảbatrườngp h á i đềucónhiều đónggóp tolớnvào hệthống khoahọcvềkhởi

nghiệp,tuynhiênvẫncònnhữngtranhcãikéodàivềviệcdựbáokhởinghiệp.Chođếnn

ay,córấtnhiềunghiêncứusửdụngmôhìnhmôhình“Lýthuyếthànhvidựđịnh”củaAjzen(

1 9 9 1 ) , “Môhìnhsựkiệnkhởinghiệp”củaShaperovàSokol(1982)đểdựbáoýđịnhk

hởi nghiệp (vàsau đó làhànhvikhởi nghiệp).Cảhaimô hìnhnàyđềucó

haithếmạnh:mộtlà,cảhaimôhìnhđãđượckiểmchứngrấtnhiềulầnvàkếtquảthốngk ê cũngh

ỗtrợmạnhmẽchocảhaimôhình(KruegerJrvàcộngsự,2000).Hailà,cảhai có

ưuđiểmlàcácyếutốngoại sinh đượckiểmsoáttrongcáckháiniệmthái

độ,dođókhôngảnhhưởngđếnýđịnh(Souitarisvàcộngsự,2007;Tkachevvàcộngsự,1999)

Tuynhiên,cảhaimôhìnhvẫntồntạimộtsốbấtcập:thứnhất,trongmôhìnhT P B , Ajze

nvẫngiữquanđiểmtháiđộlàmộtcấutrúcđơnvàđượcbiểuhiệnquaphảnứngtìnhcảmđ

ơnlập(FishbeinvàAjzen,1975).Theonghĩanày,hànhvikinhdoanhlàmộtchứcnăngcủathá

iđộcủamộtngườiđếngiátrị,lợiíchcủakhởinghiệpvàchủyếuđượcđạidiệnbởiphảnứngtìnhcả

mđơnlập(Robinsonvàcộngsự,1991a;DömötörvàHader,2007).Ngoàira,TPBlàmôhìnhban

đầuđượcxây dựngđểdự