Tiền lương trong DNCN

Qu¶n trÞ nh©n lùc

Lêi nãi ®Çu

TiÒn l¬ng lu«n lµ vÊn ®Ò ®îc x· héi quan t©m, bëi ý nghÜa kinh tÕ x·

héi to lín cña nã. §èi víi ngêi lao ®éng tiÒn l¬ng lu«n lµ nguån thu nhËp

quan träng nhÊt gióp hä ®¶m b¶o ®îc cuéc sèng b¶n th©n vµ gia ®×nh. §èi

víi mét doanh nghiÖp, tiÒn l¬ng vèn lµ mét phÇn kh«ng nhá cña chi phÝ s¶n

xuÊt vµ ®èi víi nÒn kinh tÕ ®Êt níc tiÒn l¬ng lµ sù cô thÓ ho¸ qu¸ tr×nh ph©n

phèi cña c¶i vËt chÊt do chÝnh ngêi lao ®éng trong x· héi t¹o ra. V× vËy,

viÖc x©y dùng th¸ng l¬ng, quü l¬ng, lùa chän c¸c h×nh thøc tr¶ l¬ng lµm sao

®¶m b¶o sù ph©n phèi c©n b»ng cho ngêi lao ®éng trong x· héi gióp hä cã

thÓ sèng b»ng chÝnh tiÒn l¬ng cña m×nh vµ tiÒn l¬ng lµ ®éng lùc thóc ®Èy

ngêi lao ®éng lµm viÖc tèt h¬n. §©y lµ ®iÒu hÕt søc quan träng, ®Æc biÖt lµ

®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp h¹t nh©n cña nÒn kinh tÕ.

Trong thêi gian thùc tËp t¹i c«ng ty t«i ®· ®i s©u nghiªn cøu vÒ viÖc

qu¶n lý vµ tr¶ l¬ng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn cña c«ng ty. Víi mong muèn

tõ nh÷ng kiÕn thøc hiÓu biÕt vÒ mÆt lý luËn cña vÊn ®Ò tiÒn l¬ng ®· häc ®îc

vµ nghiªn cøu t¹i trêng, cïng víi nh÷ng thùc tiÔn vÒ c«ng t¸c tr· l¬ng cho

ngêi lao ®éng trong c«ng ty ®Ó cã thÓ ph©n tÝch ®¸nh gi¸ råi ®a ra mét sè ý

kiÕn vÒ c«ng t¸c tra l¬ng t¹i C«ng ty DÖt v¶i c«ng nghiÖp Hµ Néi.

PhÇn I

Néi dung vµ ý nghÜa cña tiÒn l¬ng

trong c¸c Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp.

NguyÔn §×nh Ph¬ng

Qu¶n trÞ nh©n lùc

I. Kh¸i niÖm vµ ý nghÜa cña tiÒn l ¬ng .

I.1 Kh¸i niÖm.

Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay, tiÒn l¬ng lu«n ®îc coi lµ

mét bé phËn quan träng cña gi¸ trÞ hµng ho¸. Ngoµi ra, tiÒn l¬ng cßn ®ãng

vai trß quan träng trong ®êi sèng cña ngêi lao ®éng. VËy ®Ó hiÓu ®îc tiÒn l-

¬ng chóng ta nghiªn cøu c¸c ®Þnh nghÜa vÒ tiÒn l¬ng sau:

• TiÒn l¬ng trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ tËp trung.

TiÒn l¬ng lµ mét phÇn thu nhËp quèc d©n ®îc biÓu hiÖn díi

h×nh thøc tiÒn tÖ, ®îc Nhµ níc ph©n phèi mét c¸ch cã kÕ ho¹ch cho nh©n

viªn c¨n cø vµo sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng mµ mçi ngêi cèng hiÕn.

• TiÒn l¬ng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.

§Æc biÖt lµ trong khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh. tiÒn l¬ng lµ

mét sè lîng tiÒn tÖ m0µ ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao ®éng theo

gi¸ trÞ søc lao ®éng, lµ hao phÝ trªn c¬ së tháa thuËn theo hîp ®ång lao

®éng.

• TiÒn l¬ng tèi thiÓu.

Lµ møc tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao ®éng lµm nh÷ng c«ng viÖc

gi¶n ®¬n nhÊt trong ®iÒu kiÖn lao ®éng b×nh thêng, bï ®¾p søc lao ®éng

gi¶n ®¬n vµ mét phÇn tÝch lòy, t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng.

• TiÒn l¬ng danh nghÜa.

§îc hiÓu lµ sè tiÒn mµ ngêi sö dông lao ®éng tr¶ cho ngêi lao

®éng. Sè tiÒn nµy nhiÒu hay Ýt phô thuéc trùc tiÕp vµo n¨ng suÊt lao ®éng vµ

hiÖu qña lµm viÖc cña ngêi lao ®éng, phô thuéc vµo tr×nh ®é, kinh nghiÖm

lµm viÖc, ngay trong qu¸ tr×nh lao ®éng. …

• TiÒn l¬ng thùc tÕ.

NguyÔn §×nh Ph¬ng

Qu¶n trÞ nh©n lùc

§îc hiÓu lµ sè lîng c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i

dÞch vô cÇn thiÕt mµ ngêi lao ®éng hëng l¬ng cã thÓ mua ®îc b»ng tiÒn l¬ng

danh nghÜa cña hä vµ ®îc tÝnh b»ng c«ng thøc sau:

NguyÔn §×nh Ph¬ng

Qu¶n trÞ nh©n lùc

Trong ®ã: Itltt lµ chØ sè tiÒn l¬ng thùc tÕ.

Itldn lµ chØ sè tiÒn l¬ng danh nghÜa

Igc lµ chØ sè gi¸ c¶

Nh vËy tiÒn l¬ng thùc tÕ kh«ng chØ phô thuéc vµo tiÒn l¬ng

danh nghÜa mµ cßn phô thuéc vµo gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ

c¸c lo¹i dÞch vô cÇn thiÕt mµ hä muèn mua.

ë ViÖt nam chóng ta hiÖn nay, tiÒn l¬ng ®îc coi lµ gi¸ c¶ søc

lao ®éng ®îc h×nh thµnh qua sù tho¶ thuËn gi÷a ngêi lao ®éng vµ ngêi sö

dông lao ®éng phï hîp víi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt lao ®éng cña nÒn kinh tÕ

thÞ trêng ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ ®i vµo hoµn thiÖn theo ®Þnh híng

XHCN.

I. 2. ý nghÜa cña tiÒn l¬ng.

Nh chóng ta ®· biÕt, tiÒn l¬ng ®ãng vai trß quan träng trong

®êi sèng cña ngêi lao ®éng, nã quyÕt ®Þnh sù æn ®Þnh, ph¸t triÓn cña nÒn

kinh tÕ vµ kinh tÕ gia ®×nh cña hä. TiÒn l¬ng lµ nguån ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc

lao ®éng v× vËy nã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn th¸i ®é cña ngêi lao ®éng ®èi víi

s¶n xuÊt, quyÕt ®Þnh t©m t t×nh c¶m cña nh©n d©n ®èi víi chÕ ®é cña XH.

XÐt trªn gãc ®é qu¶n lý kinh doanh, qu¶n lý XH, v× tiÒn l¬ng lu«n lµ nguån

sèng cña ngêi lao ®éng nªn nã lµ ®ßn bÈy kinh tÕ cùc kú quan träng. Th«ng

qua chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng, Nhµ níc cã thÓ ®iÒu chØnh l¹i nguån lao ®éng

gi÷a c¸c vïng theo yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ XH cña ®Êt níc.

XÐt trªn ph¹m vi Doanh nghiÖp, tiÒn l¬ng ®ãng vai trß quan träng

trong viÖc kÝch thÝch ngêi lao ®éng ph¸t huy kh¶ n¨ng lao ®éng s¸ng t¹o

cña hä, lµm viÖc tËn tôy, cã tr¸ch nhiÖm cao ®èi víi c«ng viÖc. tiÒn l¬ng cao

hay thÊp lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn ý thøc c«ng viÖc cña hä ®èi víi C«ng ty.

NguyÔn §×nh Ph¬ng

Itltt = I

I

gc

tldn

Qu¶n trÞ nh©n lùc

§Æc biÖt trong c¬ chÕ thÞ trêng hiÖn nay, khi mµ phÇn lín lao ®éng ®îc

tuyÓn dông trªn c¬ sì hîp ®ång lao ®éng, ngêi lao ®éng cã quyÒn lùa chän

lµm viÖc cho n¬i nµo mµ hä cho lµ cã lîi nhÊt. V× vËy chÝnh tiÒn l¬ng ®iÒu

kiÖn ®¶m b¶o cho Doanh nghiÖp cã mét ®éi ngò lao ®éng lµnh nghÒ. Th«ng

qua tiÒn l¬ng, ngêi l·nh ®¹o híng ngêi lao ®éng lµm viÖc theo ý ®Þnh cña

m×nh, nh»m tæ chøc hîp lý, t¨ng cêng kû luËt lao ®éng còng nh khuyÕn

khÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong s¶n xuÊt.

VÒ mÆt néi dung, tiÒn l¬ng lµ ph¹m trï kinh tÕ tæng hîp, cô thÓ lµ:

• TiÒn l¬ng lµ mét ph¹m trï trao ®æi.

Søc lao ®éng lµ mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt, nhng còng nh c¸c lo¹i

hµng ho¸ kh¸c, khi ®îc ®em ra mua – b¸n trªn thÞ trêng th× nã ph¶i tu©n

theo nguyªn t¾c trao ®æi ngang gi¸, gi¸ c¶ hµng ho¸ søc lao ®éng ph¶i

ngang b»ng víi gi¸ c¶ c¸c t liÖu sinh ho¹t mµ ngêi lao ®éng tiÕn hµnh t¸i t¹o

søc lao ®éng. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay khi cung vÒ lao ®éng lín h¬n cÇu vÒ

lao ®éng th× viÖc mua b¸n søc lao ®éng thùc sù cha tu©n thñ ®óng nguyªn

t¾c nµy mét sè trêng hîp ngêi lao ®éng ph¶i chÊp nhËn tiÒn c«ng rÏ, kh«ng

b»ng víi søc lao ®éng mµ ngêi lao ®éng bá ra hay nãi c¸ch kh¸c: sù trao ®æi

kh«ng ngang gi¸ ®· g©y ra nhiÒu tiªu cùc trong XH vµ chóng ta cÇn ph¶i cã

nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó h¹n chÕ.

• TiÒn l¬ng lµ mét ph¹m trï ph©n phèi .

S¶n xuÊt hµng ho¸ cña Doanh nghiÖp , cña c¶i vËt chÊt cña

XH do ngêi lao ®éng lµm ra vµ nã ®îc ph©n phèi l¹i cho ngêi lao ®éng theo

nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, trong ®ã tiÒn l¬ng lµ mét h×nh thøc biªu hiÖn râ

nÐt nhÊt cña sù ph©n phèi nµy. §Ó ®¶m b¶o sù ph©n phèi tiÒn l¬ng ®îc c«ng

b»ng, hîp lý cÇn c¨n cø vµo n¨ng suÊt lao ®éng, n¨ng suÊt lao ®éng lµ thíc

®o sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng cña mçi ngêi. Thùc tÕ trong Doanh nghiÖp

qu¶n lý giái ®· kh¼ng ®Þnh: dï chÕ ®é tr¶ l¬ng kho¸n hay l¬ng thêi gian,

chÕ ®é tr¶ l¬ng s¶n phÈm hay hîp ®ång thêi vô Nh … ng nÕu g¾n víi sè l￾îng vµ chÊt lîng lao ®éng th«ng qua hÖ thèng møc lµ khoa häc, g¾n víi s¶n

NguyÔn §×nh Ph¬ng

Qu¶n trÞ nh©n lùc

phÈm cuèi cïng th× c¸c chÕ ®é tiÒn l¬ng ph¸t huy t¸c dông tèt trong viÖc

khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng. Tr¶ l¬ng ®óng, ®ñ vµ c«ng b»ng thÓ hiÖn møc

®é cèng hiÕn cña ngêi lao ®éng, sù thõa nhËn c«ng lao vµ ®·i ngé, th× tiÒn l-

¬ng khi ®ã míi thùc sù lµ ®éng lùc khuyÕn khÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng .

• TiÒn l¬ng lµ mét ph¹m trï tiªu dïng.

Trong bÊt kú XH nµo th× tiÒn l¬ng lu«n thùc hiÖn chøc n¨ng

kinh tÕ XH c¬ b¶n cña nã lµ ®¶m b¶o t¸i l¹i søc lao ®éng. Tuy nhiªn, møc

®é t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng cho ngêi lao ®éng trong mçi chÕ ®é lµ kh¸c

nhau, ngêi lao ®éng t¸i l¹i søc lao ®éng cña m×nh th«ng qua c¸c t liÖu sinh

ho¹t nhËn ®îc tõ viÖc sö dông kho¶n tiÒn l¬ng cña hä, v× vËy qui ®Þnh møc

®é t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng lµ tiÒn l¬ng thùc tÕ chø kh«ng ph¶i lµ tiÒn l¬ng

danh nghÜa.

II. C¸c nguyªn t¾c vµ yªu cÇu cña tæ chøc tiÒn l ¬ng.

II.1. C¸c nguyªn t¾c cña tæ chøc tiÒn l¬ng.

• Tr¶ l¬ng ngang nhau cho lao ®éng ngang nhau.

Khi lao ®éng cã chÊt lîng ngang nhau th× tiÒn l¬ng ph¶i tr¶

ngang nhau, nghÜa lµ khi hai hay nhiÒu lao ®éng cïng lµm mét c«ng viÖc,

thêi gian, tay nghÒ vµ n¨ng suÊt lao ®éng nh nhau th× tiÒn l¬ng ®îc hëng

nh nhau, kh«ng ph©n biÖt chñng téc, giíi tÝnh, tuæi t¸c, ChÕ ®é XH hiÖn …

nay, nguyªn t¾c nµy kh«ng mÊt ®i mµ tiÕp tôc tån t¹i.

NguyÔn §×nh Ph¬ng

Qu¶n trÞ nh©n lùc

• §¶m b¶o tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng

b×nh qu©n.

Qui ®Þnh nµy lµ mét nguyªn t¾c quan träng khi tæ chøc tiÒn l-

¬ng v× cã nh vËy míi t¹o c¬ së cho gi¶m gi¸ thµnh vµ t¨ng tÝch lòy.

TiÒn l¬ng lµ mét bé phËn cña thu nhËp quèc d©n, mét phÇn gi¸ trÞ míi

s¸ng t¹o, tiÒn l¬ng lµ h×nh thøc vµ lµ c«ng cô c¬ b¶n thùc hiÖn nguyªn t¾c

nµy. §iÒu ®ã ®ång thêi cã nghÜa r»ng xÐt ë tÇm vÜ m«, chØ ®îc phÐp ph©n

phèi vµ tiªu dïng trong ph¹m vi thu nhËp quèc d©n, tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng

kh«ng ®îc t¨ng h¬n tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng .

TiÒn l¬ng b×nh qu©n t¨ng lªn phô thuéc vµo nh÷ng nh©n tè

chñ quan do n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng ( n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ,

gi¶m bít tæn thÊt vÒ thêi gian lao ®éng ). …

N¨ng suÊt lao ®éng t¨ng kh«ng ph¶i chØ do nh÷ng nh©n tè

trªn mµ cßn trùc tiÕp phô thuéc vµo c¸c nh©n tè kh¸ch quan kh¸c (¸p dông

kü thuËt míi, sö dông hîp lý tµi nguyªn thiªn nhiªn ). Nh … vËy, tèc ®é t¨ng

n¨ng suÊt lao ®éng râ rµng lµ cã kh¶ n¨ng kh¸ch quan lín h¬n tèc ®é t¨ng

cña tiÒn l¬ng b×nh qu©n.

Kh«ng nh÷ng thÕ, khi xem xÐt c¸c mèi quan hÖ gi÷a tèc ®é

t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng víi tiÒn l¬ng thùc tÕ, gi÷a tÝch lòy vµ tiªu dïng.

Trong thu nhËp quèc d©n ta thÊy chóng cã mèi quan hÖ liªn hÖ trùc tiÕp víi

tèc ®é ph¸t triÓn khu vùc I ( s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt) vµ khu vùc II (s¶n xuÊt

vËt phÈm tiªu dïng). Do yªu cÇu cña t¸i s¶n xuÊt më réng ®ßi hái khu vùc I

ph¶i t¨ng nhanh h¬n khu vùc II. Tèc ®é t¨ng cña tæng s¶n phÈm XH (I + II)

lín h¬n tèc ®é t¨ng cña khu vùc II lµm cho s¶n phÈm XH tÝnh b×nh qu©n

theo ®Çu ngêi lao ®éng t¨ng. VËy trong ph¹m vi nÒn kinh tÕ quèc d©n còng

nh néi bé c¸c Doanh nghiÖp, muèn h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ t¨ng tÝch lòy

th× kh«ng cßn con ®êng nµo kh¸c ngoµi viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng nhanh

h¬n tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng b×nh qu©n.

NguyÔn §×nh Ph¬ng