Thực trạng và một số giải pháp nhằm phát triển ngành nông lâm nghiệp thủy sản tỉnh Vĩnh Phúc

viii

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

-----------------------------------------------

Đỗ Thị Hƣơng Lan

THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP

NHẰM PHÁT TRIỂN NGÀNH NÔNG LÂM NGHIỆP THUỶ SẢN

TỈNH VĨNH PHÚC

Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp

Mã số: 60-31-10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học:

Tiến sĩ Bùi Đình Hoà

Thái nguyên, năm 2008

viii

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn Thạc sĩ “Thực trạng và một số giải pháp nhằm phát triển

ngành nông lâm nghiệp thuỷ sản tỉnh Vĩnh Phúc”, chuyên ngành Kinh tế

Nông nghiệp là công trình của riêng tôi. Luận văn đã sử dụng thông tin từ

nhiều nguồn dữ liệu khác nhau, các thông tin có sẵn đã được trích rõ nguồn

gốc.

Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu đã được trong

luận văn này là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ trong việc thực hiện luận văn này

đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ

nguồn gốc.

Thái Nguyên, ngày 20 tháng 9 năm 2008

Tác giả luận văn

Đỗ Thị Hƣơng Lan

viii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện luận văn :’’ Thực trạng và một số giải pháp

nhằm phát triển ngành Nông lâm nghiệp thuỷ sản tỉnh Vĩnh Phúc” tôi đã

nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể, tôi

xin được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo

điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các cơ quan: Cục Thống kê tỉnh Vĩnh Phúc, Sở

Nông nghiệp và PTNT Vĩnh Phúc, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Vĩnh Phúc đã

tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập, nghiên cứu để tôi

hoàn thành bản luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của Thầy giáo hướng dẫn

khoa học: Tiến sĩ Bùi Đình Hoà - Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của

các nhà khoa học, của các thầy cô giáo, đặc biệt là các thầy cô giáo trong

Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên cùng các đơn vị khác.

Để hoàn thành được luận văn, tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ và

cộng tác của các hộ nông dân và UBND các xã: Đồng Thịnh (huyện Lập

Thạch), xã Vĩnh Thịnh (huyện Vĩnh Tường) và xã Đồng Tĩnh (huyện Tam

Dương) tỉnh Vĩnh phúc.

Tôi xin cảm ơn các nhà khoa học, các thầy cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp

đã giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày 20 tháng 9 năm 2008

Tác giả luận văn

Đỗ Thị Hƣơng Lan

viii

MỤC LỤC Trang

Trang phụ bìa i

Lời cam đoan ii

Lời cảm ơn iii

Mục lục iv

Danh mục các bảng vi

Danh mục các hình viii

MỞ ĐẦU 1

1 – Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài 1

2 – Mục tiêu nghiên cứu 2

3 – Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 2

4 – Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của Luận văn 3

5 – Bố cục của Luận văn 3

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ PHƢƠNG

PHÁP NGHIÊN CỨU

4

1.1.Cơ sở khoa học của vấn đề nghiên cứu 4

1.1.1. Cơ sở lý luận 4

1.1.2. Cơ sở thực tiễn 8

1.2. Phƣơng pháp nghiên cứu 21

1.2.1. Các câu hỏi đặt ra mà đề tài cần giải quyết 21

1.2.2. Phương pháp nghiên cứu 22

1.2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu 25

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG SẢN XUẤT NÔNG LÂM NGHIỆP

THỦY SẢN TỈNH VĨNH PHÚC GIAI ĐOẠN 2003-2007

27

2.1. Điều kiện tự nhiên 27

2.2. Điều kiện kinh tế - xã hội 36

2.3. Tình hình công nghiệp hoá và đô thị hoá 42

2.4. Thực trạng sản xuất nông lâm nghiệp tỉnh Vĩnh phúc giai 47

viii

đoạn 2003-2007

2.4.1. Kết quả sản xuất ngành nông nghiệp 49

2.4.2. Kết quả sản xuất ngành lâm nghiệp 66

2.4.3. Kết quả sản xuất ngành thuỷ sản 69

2.5.4. Hợp tác xã nông nghiệp 72

2.4.5. Kinh tế trang trại 76

2.4.6 - Tình hình phát triển kinh tế hộ và hiệu quả sản xuất nông

lâm nghiệp thuỷ sản

78

2.4.7 - Đánh giá chung về hiệu quả sản xuất nông lâm nghiệp

thuỷ sản tỉnh Vĩnh phúc

83

2.4.8. Đánh giá chung về thực trạng phát triển ngành nông lâm

nghiệp thuỷ sản tỉnh Vĩnh Phúc

84

Chƣơng 3 : MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN SẢN

XUẤT NÔNG LÂM NGHIỆP THỦY SẢN TỈNH VĨNH PHÚC

GIAI ĐOẠN 2008-2015 88

3.1. Quan điểm-phƣơng hƣớng-mục tiêu 88

3.1.1. Quan điểm 88

3.1.2. Phương hướng 88

3.1.3. Dự kiến một số mục tiêu chủ yếu ngành nông lâm nghiệp

thuỷ sản đến năm 2015

89

3.2. Các giải pháp chủ yếu 116

3.2.1. Nhóm các giải pháp chung 116

3.2.2. Các giải pháp cho từng vùng sinh thái 121

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 123

1 – Kết luận 123

2 – Kiến nghị 124

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 126

PHỤ LỤC

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 2.1 Đất đai phân công dụng kinh tế 32

Bảng 2.2 Một số chỉ tiêu kinh tế chủ yếu tỉnh Vĩnh Phúc giai

đoạn 2003-2007

37

Bảng 2.3 Cân đối lao động xã hội có đến 1/7 hàng năm 39

Bảng 2.4 Một số chỉ tiêu xã hội chủ yếu tỉnh Vĩnh Phúc giai

đoạn 2003-2007

41

Bảng 2.5 Giá trị sản xuất, giá trị gia tăng ngành nông lâm

nghiệp thuỷ sản tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2003-

2007(giá so sánh 94)

47

Bảng 2.6 Cơ cấu ngành nông lâm nghiệp thuỷ sản tỉnh Vĩnh

Phúc giai đoạn 2003-2007

49

Bảng 2.7 Cơ cấu gieo trồng diện tích cây hàng năm tỉnh Vĩnh

Phúc giai đoạn 2003-2007

51

Bảng 2.8 Diện tích, năng suất, sản lượng cây lương thực tỉnh

Vĩnh Phúc giai đoạn 2003-2007

53

Bảng 2.9 Diện tích, năng suất, sản lượng cây thực phẩm tỉnh

Vĩnh Phúc giai đoạn 2003-2007

55

Bảng 2.10 Diện tích, năng suất, sản lượng cây công nghiệp hàng

năm tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2003-2007

57

Bảng 2.11 Diện tích, sản lượng một số cây ăn quả tỉnh Vĩnh Phúc

giai đoạn 2003-2007

59

Bảng 2.12 Kết quả ngành chăn nuôi tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn

2003-2007

62

Bảng 2.13 Kết quả sản xuất lâm nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn

2003-2007

67

Bảng 2.14 Kết quả sản xuất thuỷ sản tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn

2003-2007

71

Bảng 2.15 Một số chỉ tiêu về hợp tác xã nông nghiệp tỉnh Vĩnh

Phúc năm 2006

74

Bảng 2.16 Các chỉ tiêu tổng hợp của trang trại tỉnh Vĩnh Phúc

năm 2006

77

Bảng 2.17 Biểu tổng hợp kết quả điều tra hộ 80

Bảng 2.18 Bảng tính toán hiệu quả sản xuất của các hộ được điều

tra

82

viii

Bảng 3.1 Dự kiến giá trị sản xuất ngành nông lâm nghiệp thuỷ

sản tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2008-2015

99

Bảng 3.2 Dự kiến diện tích, năng suất, sản lượng một số cây

trồng chủ yếu tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2008-2015

103

Bảng 3.3 Dự kiến kết quả ngành chăn nuôi tỉnh Vĩnh Phúc giai

đoạn 2008-2015

106

Bảng 3.4 Dự kiến kết quả sản xuất ngành thuỷ sản tỉnh Vĩnh

Phúc giai đoạn 2008-2015

107

viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Trang

Hình 2.1 Giá trị gia tăng ngành nông lâm nghiệp thuỷ sản giai

đoạn 2003-2007

48

Hình 2.2 Cơ cấu giá trị sản xuất ngành nông nghiệp giai đoạn

2003-2007

50

Hình 3.1 Dự kiến cơ cấu giá trị sản xuất ngành nông nghiệp

năm 2010 và năm 2015

99

viii

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

----------------------------------------

Đỗ Thị Hƣơng Lan

THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP

NHẰM PHÁT TRIỂN NGÀNH NÔNG LÂM NGHIỆP THUỶ SẢN

TỈNH VĨNH PHÚC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Thái Nguyên, năm 2008

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1 – Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Sau khi tách tỉnh năm 1997, Vĩnh Phúc là tỉnh thuần nông với tỷ trọng

ngành nông lâm nghiệp thuỷ sản chiếm 44,35% trong cơ cấu kinh tế của tỉnh,

với dân số nông nghiệp chiếm tới trên 80% dân số toàn tỉnh. Từ năm 1997

đến năm 2007, ngành công nghiệp phát triển mạnh, đặc biệt là các doanh

nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, ngành nông lâm nghiệp thuỷ sản

chỉ còn chiếm 14,25% trong cơ cấu kinh tế, nhưng dân số nông nghiệp vẫn

còn rất lớn(chiếm 57%). Với một lượng khá lớn dân số sống phụ thuộc vào

nông nghiệp thì việc phát triển nông lâm nghiệp thuỷ sản là một yêu cầu bức

thiết nhằm xoá đói giảm nghèo và ổn định xã hội [2].

Cùng với sự phát triển mạnh của ngành công nghiệp, thì tốc độ đô thị

hoá của Vĩnh Phúc cũng tăng nhanh trong những năm gần đây, nhu cầu về

tiêu dùng và chế biến các sản phẩm nông nghiệp ngày càng lớn, đòi hỏi ngành

nông lâm nghiệp thuỷ sản của tỉnh phải phát triển nhanh hơn nữa nhằm đáp

ứng kịp thời nhu cầu tiêu dùng của nhân dân trong tỉnh.

Những năm qua, phát triển nông lâm nghiệp thuỷ sản ở Vĩnh Phúc đã có

được những thành tựu đáng kể so với trước kia, nhưng sản xuất vẫn còn ở tình

trạng quy mô nhỏ, sản lượng hàng hoá ít, chất lượng chưa đáp ứng được nhu

cầu thị trường, giá thành sản xuất còn cao,... Một số địa phương trong tỉnh

phát triển cây, con còn theo “phong trào”, chưa tính đến lợi thế của từng

vùng và nhu cầu thị trường. Do vậy không ít tình trạng”trồng -chặt”, sản xuất

thua lỗ diễn ra đã gây thiệt hại không nhỏ cho bà con nông dân, như cây dâu

năm 2004 và cây thanh hao hoa vàng năm 2006.

Ngày 11/01/2007, Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ 150 của

Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), đây là một cơ hội lớn đối với nền kinh

tế Việt Nam nói chung, tuy nhiên với riêng ngành nông lâm nghiệp thuỷ sản

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

thì đây lại là thách thức không nhỏ do quy mô sản xuất nhỏ lẻ, lạc hậu. Do

vậy, cần thiết phải có những giải pháp để phát triển sản xuất nông lâm

nghiệp thuỷ sản theo hướng sản xuất hàng hoá với quy mô lớn, chất lượng

cao có khả năng cạnh tranh trên trường quốc tế. Để đề xuất được những

giải pháp có tính khoa học và thực tiễn về phát triển nông lâm nghiệp thuỷ

sản tỉnh Vĩnh Phúc trong những năm tới, tôi đã chọn đề tài” Thực trạng

và một số giải pháp phát triển ngành nông lâm nghiệp thuỷ sản tỉnh

Vĩnh phúc” để nghiên cứu.

2 – Mục tiêu nghiên cứu

a – Mục tiêu chung:

Nghiên cứu thực trạng, những thuận lợi, khó khăn của sản xuất nông

nghiệp tỉnh Vĩnh phúc để từ đó đề xuất một số giải pháp phát triển ngành

nông lâm nghiệp thuỷ sản tỉnh Vĩnh Phúc nhằm đáp ứng nhu cầu thị

trường trong và ngoài tỉnh, góp phần thực hiện thắng lợi sự nghiệp công

nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn trên địa bàn tỉnh;

b - Mục tiêu cụ thể:

- Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn vấn đề phát triển kinh tế

nông lâm nghiệp thuỷ sản;

- Phân tích đánh giá thực trạng ngành nông lâm nghiệp thuỷ sản tỉnh

Vĩnh Phúc giai đoạn 2003-2007;

- Đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển ngành nông lâm nghiệp

thuỷ sản của tỉnh Vĩnh Phúc từ 2008-2015.

3 - Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tƣợng: Là các chỉ tiêu, số liệu, các vấn đề về sản xuất nông

lâm nghiệp - thuỷ sản trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc và kết quả, tình hình

sản xuất nông lâm nghiệp thuỷ sản của các hộ nông dân.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

- Phạm vi nghiên cứu:

+ Phạm vi khách thể: Luận văn nghiên cứu về kết quả sản xuất nông lâm

nghiệp thuỷ sản chung trên địa bàn toàn tỉnh; Đồng thời sẽ đi sâu đánh giá

thực trạng sản xuất nông lâm nghiệp thuỷ sản của các hộ nông dân để từ đó

rút ra những thuận lợi, khó khăn của sản xuất nông lâm nghiệp thuỷ sản trên

địa bàn toàn tỉnh.

+ Phạm vi không gian: luận văn nghiên cứu thực trạng sản xuất của

ngành nông lâm nghiệp thuỷ sản trên toàn địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc; Tiến hành

điều tra tại 3 xã đại diện cho 3 vùng: đồng bằng, trung du và miền núi của tỉnh.

+ Về thời gian: Phần đánh giá về kết quả phát triển của ngành nông lâm

nghiệp-thuỷ sản toàn tỉnh được nghiên cứu từ năm 2003 đến năm 2007; Phần

định hướng phát triển và các giải pháp được đề ra đến năm 2015.

4 –Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của Luận văn

Luận văn là công trình có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực; là tài

liệu tham khảo giúp tỉnh Vĩnh Phúc xây dựng quy hoạch, kế hoạch phát triển

ngành nông lâm nghiệp thuỷ sản tỉnh Vĩnh Phúc từ nay đến năm 2015 một

cách có cơ sở khoa học.

5 – Bố cục của Luận văn

Mở đầu

Chương I: Tổng quan tài liệu nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu

Chương II: Thực trạng ngành nông lâm nghiệp thuỷ sản tỉnh Vĩnh Phúc

giai đoạn 2003-2007.

Chương III: Định hướng và một số giải pháp chủ yếu phát triển ngành

nông lâm nghiệp thuỷ sản đến năm 2015.

Kết luận.

Tài liệu tham khảo.

Phụ lục.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

Chƣơng 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ PHƢƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU

1.1.CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

1.1.1. Cơ sở lý luận

1.1.1.1. Vị trí, vai trò của nông nghiệp trong sự phát triển kinh tế của

mỗi quốc gia

Nông nghiệp là một trong những ngành kinh tế quan trọng của nền kinh

tế quốc dân. Nó không chỉ là một ngành kinh tế đơn thuần mà còn là hệ thống

sinh học-kỹ thuật. Nông nghiệp nếu hiểu theo nghĩa hẹp chỉ có ngành trồng

trọt, ngành chăn nuôi và ngành dịch vụ. Còn nông nghiệp hiểu theo nghĩa

rộng bao gồm cả ngành lâm nghiệp và ngành thuỷ sản.

Ngành nông nghiệp cung cấp lương thực thực phẩm cho nhu cầu xã

hội: Nông nghiệp là ngành sản xuất vật chất cơ bản, giữ vai trò to lớn trong

phát triển kinh tế ở hầu hết các nước, nhất là các nước đang phát triển là

những nước còn nghèo, đại bộ phận dân số sống bằng nghề nông. Tuy nhiên

ngay cả những nước có nền công nghiệp phát triển cao, mặc dù tỷ trọng nông

nghiệp không lớn, nhưng khối lượng nông sản của các nước này khá lớn và

không ngừng tăng lên, đảm bảo cung cấp đủ lương thực, thực phẩm cho đời

sống của nhân dân nước đó. Lương thực, thực phẩm là yếu tố đầu tiên, có tính

chất quyết định sự tồn tại phát triển của con người và phát triển kinh tế xã hội

của đất nước mà hiện nay, mặc dù trình độ khoa học – công nghệ ngày càng

phát triển nhưng vẫn chưa ngành nào có thể thay thế được.

Xã hội càng phát triển, đời sống con người ngày càng cao thì nhu cầu

của con người về lương thực và thực phẩm cũng ngày càng tăng về số lượng,

chất lượng và chủng loại. Các nhà kinh tế học đều thống nhất cho rằng, điều

kiện tiên quyết cho sự phát triển là tăng cung lương thực cho nền kinh tế quốc

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

dân bằng sản xuất hoặc nhập khẩu lương thực. Có thể chọn con đường nhập

khẩu lương thực để giành nguồn lực làm việc khác có lợi hơn, nhưng điều đó

chỉ phù hợp với các nước như Singapore, Ả rập Saudi hay Brunei mà không

dễ gì đối với các nước như Inđônêxia, Trung Quốc, Ấn Độ hay Việt Nam là

những nước đông dân. Các nước đông dân muốn nền kinh tế phát triển, đời

sống của nhân dân ổn định thì phần lớn lương thực tiêu dùng phải sản xuất

trong nước. Thực tiễn lịch sử của các nước trên thế giới đã chứng minh, chỉ

có thể phát triển kinh tế một cách nhanh chóng, chừng nào quốc gia đó đã có

an ninh lương thực. Nếu không đảm bảo an ninh lương thực thì khó có sự ổn

định chính trị và thiếu sự đảm bảo cơ sở pháp lý, kinh tế cho sự phát triển thì

sẽ khó thu hút được đầu tư để phát triển bền vững, lâu dài.

Nông nghiệp có vai trò quan trọng trong việc cung cấp các yếu tố đầu

vào cho phát triển công nghiệp và khu vực thành thị, đặc biệt là ở các nước

đang phát triển. Trong giai đoạn đầu của công nghiệp hoá, phần lớn dân cư

sống bằng nông nghiệp và tập trung ở khu vực nông thôn. Vì thế khu vực

nông nghiệp nông thôn thực sự là nguồn dự trữ nhân lực dồi dào cho phát

triển công nghiệp và đô thị. Quá trình công nghiệp hoá và đô thị hoá, một mặt

tạo ra nhu cầu lớn về lao động, mặt khác nhờ đó mà năng suất lao động nông

nghiệp không ngừng tăng lên, lực lượng lao động từ nông nghiệp được giải

phóng ngày càng nhiều. Số lao động này dịch chuyển, bổ sung cho phát triển

công nghiệp và đô thị. Đó là xu hướng có tính quy luật của mọi quốc gia

trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Khu vực nông nghiệp

còn cung cấp nguồn nguyên liệu to lớn và quý cho công nghiệp, đặc biệt là

công nghiệp chế biến. Thông qua công nghiệp chế biến, giá trị của sản phẩm

nông nghiệp nâng lên nhiều lần, nâng cao khả năng cạnh tranh của nông sản

hàng hoá, mở rộng thị trường. Khu vực nông nghiệp còn là nguồn cung cấp

vốn lớn nhất cho sự phát triển kinh tế, trong đó có công nghiệp, nhất là giai