Thực Trạng Và Giải Pháp Thực Hiện Thành Công 19 Tiêu Chí Xã Nông Thôn Mới Tại Huyện Lâm Hà Tỉnh Lâm Đồng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP & PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

***

TRẦN XUÂN VƯỢNG

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP THỰC HIỆN

THÀNH CÔNG 19 TIÊU CHÍ XÃ NÔNG THÔN MỚI

TẠI HUYỆN LÂM HÀ,TỈNH LÂM ĐỒNG

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS CHU TIẾN QUANG

Đồng Nai 2014

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

1.Tính cấp thiết của đề tài

Lâm Hà là huyện miền núi, tổng diện tích tự nhiên là 93.976ha, có hệ thống

đường giao thông đang từng bước phát triển, thuận lợi cho giao lưu kinh tế. Nông dân

năng động và có khả năng tiếp thu, ứng dụng khoa học kỹ thuật. Trên địa bàn huyện

đang hình thành các vùng sản xuất nông nghiệp theo hướng công nghệ cao, chất lượng

cao.

Tốc độ tăng trưởng kinh tế huyện những năm vừa qua tuy khá cao, nhưng chưa

bền vững, còn mang tính tự phát, chưa huy động hiệu quả các nguồn lực có sẵn tại chỗ

để phát triển nông nghiệp và xây dựng nông thôn theo hướng hiện đại. Sản xuất nông

nghiệp còn phụ thuộc nhiều vào điều kiện tư nhiên, quy mô sản xuất của các hộ nông

dân nhỏ bé, sức cạnh tranh yếu, kết cấu hạ tầng chưa phát triển…Những yếu kém này

đang hạn chế phát triển nông nghiệp hàng hóa lớn và xây dựng nông thôn mới theo chủ

trương của Đảng và Nhà nước.

Thực hiện Quyết định 800/2010/QĐ-TTg ngày 4/6/2010 của Thủ tướng Chính

phủ về Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2010-2020 và Quyết định

491/QĐ-TTg ngày 16/4/2009 của Thủ tướng Chính phủ về Bộ tiêu chí quốc gia về xã

NTM, trong đó đề ra 19 tiêu chí mà xã/huyện/tỉnh cần đạt để được công nhận đạt chuẩn

NTM, UBND Tỉnh Lâm Đồng đã ban hành Quyết định số 2575/QĐ-UBND ngày

05/11/2010 về phê duyệt Chương trình xây dựng NTM giai đoạn 2010-2020 tại tỉnh,

Huyện Lâm Hà đã triển khai thực hiện xây dựng xã NTM tại các xã với mục tiêu đến

năm 2017 có 14/14 (100%) xã trên địa bàn huyện sẽ hoàn thành 19 tiêu chí xã NTM.

Tuy nhiên, đến hết năm 2013 Lâm Hà mới có 08 xã đạt từ 11-16 tiêu chí, 04 xã

đạt từ 7-10 tiêu chí, còn 02 xã mới đạt từ 5-6 tiêu chí. Như vậy mục tiêu đến năm 2017

tất cả các xã trong huyện đạt 19 tiêu chí là rất khó, nếu như không có các giải pháp

mạnh và mang tính đột phá để thực hiện thành công cả 19 tiêu chí ở những xã có nhiều

có khó khăn.

Để tìm ra các giải pháp mạnh và có tính đột phá như nói trên thì việc nghiên cứu,

đánh giá thực trạng kết quả thực hiện từng tiêu chí, phát hiện đúng những hạn chế, cản

2

trở trong thực hiện 19 NTM ở từng xã để có căn cứ khoa học đề xuất giải pháp đúng và

hữu hiệu tháo gỡ hạn chế, cản trở là rất cần thiết. Cho tới nay, Huyện ủy và UBND

huyện Lâm Hà đã và đang trăn trở, nỗ lực nghiên cứu, tổng kết thực tiễn để tìm kiếm

các giải pháp nhằm thực hiện thành công các tiêu chí xây dựng NTM.

Xuất phát từ nhu cầu trên đây, với tư cách là cán bộ của ngành kiểm tra tỉnh Lâm

Đồng, tôi chọn vấn đề :“Thực trạng và giải pháp thực hiện thành công 19 tiêu chí xã

NTM tại huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng” để làm luận văn thạc sĩ kinh tế.

Hy vọng kết quả nghiên cứu luận văn sẽ đóng góp với huyện Lâm Hà những giải

pháp hữu ích để thực hiện thành công 19 tiêu chí NTM mới ở các xã trong toàn huyện

theo đúng kế hoạch đề ra và đóng góp với Đảng và Chính phủ về những vấn đề cần sửa

đổi, hoàn thiện để thực hiện thành công QĐ 419/2009/ QĐ-TTg trên địa bàn nông thôn

cả nước.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu tổng quát

Đề xuất một số giải pháp góp phần thực hiện thành công 19 tiêu chí xây dựng xã

NTM tại huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng.

2.2. Mục tiêu cụ thể

-> Luận giải cơ sở lý luận, thực tiễn về thực hiện các tiêu chí xã NTM;

-> Đánh giá thực trạng thực hiện 19 tiêu chí xã NTM trên địa bàn huyện Lâm Hà

từ 2010 đến nay (2013); những tiêu chí đã đạt được, chưa đạt được và những nhân tố

ảnh hưởng đến thành công và hạn chế trong thực hiện xây dựng xã NTM;

-> Đề xuất một số giải pháp nhằm thực hiện thành công 19 tiêu chí xã NTM thuộc

huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng theo kế hoạch đề ra.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài:

Là cơ sở lý luận, kết quả thực hiện và giải pháp hoàn thành 19 tiêu chí xã NTM

tại huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng.

3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài:

-> Phạm vi không gian: Chọn 3 xã thuộc 3 vùng sinh thái khác nhau của Huyện

3

Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng.

-> Phạm vi thời gian: Được giới hạn trong 4 năm từ 2010 đến 2013, đó là

khoảng thời gian triển khai thực hiện chương trình NTM trên địa bàn huyện Lâm Hà.

-> Phạm vi về nội dung. Các nội dung về: tổ chức triển khai và huy động nguồn

lực để thực hiện 19 tiêu chí xã NTM trên địa bàn huyện Lâm Hà

4. Nội dung nghiên cứu

+ Luận giải cơ sở lý luận, thực tiễn về thực hiện 19 tiêu chí xã NTM.

+ Đánh giá thực trạng thực hiện 19 tiêu chí xã NTM trên địa bàn huyện Lâm hà

theo kế hoạch đề ra; xác định các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả thực hiện các tiêu chí.

+ Đề xuất một số giải pháp nhằm thực hiện thành công 19 tiêu chí xã NTM tại

huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng theo kế hoạch đề ra.

4

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN VỀ

XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI

1.1. Tổng quan các nghiên cứu có liên quan đến xây dựng NTM

Trong quá trình nghiên cứu luận văn, Học viên đã khảo cứu các tài liệu sau:

1.1.1. Tổng quan tài liệu nước ngoài

- Trên thế giới trước hết phải kể đến công trình của Frans Ellits về“Chính sách

nông nghiệp trong các nước đang phát triển” do Nhà xuất bản Nông nghiệp ấn hành

năm 1994. Trong tác phẩm này, tác giả đã nêu lên những vấn đề cơ bản của chính sách

nông nghiệp ở các nước đang phát triển thông qua nghiên cứu lý thuyết và khảo cứu

thực tiễn ở nhiều nước Châu Á, Châu Phi và Châu Mỹ La Tinh. Cuốn sách đã đề cập

những vấn đề về chính sách phát triển vùng, chính sách hỗ trợ đầu vào, đầu ra cho sản

xuất nông nghiệp, chính sách thương mại nông sản, những vấn đề phát sinh trong quá

trình đô thị hóa. Điều đặc biệt là, công trình này đã xem xét nền nông nghiệp của các

nước đang phát triển trong quá trình chuyển sang sản xuất hàng hóa gắn liền với thương

mại nông sản trên thế giới, đồng thời cũng nêu lên những mô hình thành công và thất

bại trong phát triển nông nghiệp, nông thôn và giải quyết những vấn đề của nông dân;

- Công trình nghiên cứu của của các tác giả Benedict j. tria kerkvliet, Jamesscott

Nguyễn Ngọc và Đỗ Đức Định về:“Một số vấn đề về nông nghiệp, nông dân nông thôn

ở các nước và Việt Nam”; Nhà xuất bản Hà Nội ấn hành năm 2000.

Trong công trình này tác giả đã nghiên cứu về vai trò, đặc điểm của nông dân,

thiết chế nông thôn của một số nước trên thế giới và những kết quả bước đầu trong

nghiên cứu về tính truyền thống của cộng đồng làng ở Việt Nam.

Nội dung của công trình nghiên cứu này có giá trị tham khảo trong việc giải

quyết những vấn đề về phát triển nông thôn nước ta hiện nay và những vấn đề về trang

trại nhỏ, áp dụng KHCN của nông dân, các hình thức sở hữu đất đai, những mô hình

phát triển nông thôn ở các nước nông nghiệp trồng lúa. Đặc biệt là những kết quả

nghiên cứu về làng truyền thống ở Việt Nam, quan hệ làng xóm – Nhà nước ở Việt

Nam trong quá trình chuyển đổi cơ chế quản lý kinh tế.

5

1.1.2. Tổng quan tài liệu trong nước

- Cuốn sách của PGS, PTS Nguyễn Văn Bích và KS.Chu Tiến Quang do nhà

xuất bản Chính trị Quốc Gia ấn hành năm 1996 với tiêu đề “Chính sách kinh tế và vai

trò của nó đối với phát triển nông nghiệp, nông thôn Việt Nam”. Trong đó đã luận giải

nhiều nội dung liên quan đến: khái niệm về chính sách, các nội dung của chính sách

kinh tế và quá trình thay đổi chính sách nông nghiệp Việt Nam trong 10 năm đổi mới và

những tác động của chúng.

- Kết quả nghiên cứu đề tài cấp Bộ, Bộ NN và PTNT về “ đánh giá tác động của

các chính sách xây dựng nôn thôn mới của Việc Nam” do TS.Hoàng Vũ Quang làm

Chủ nhiệm và đã nghiệm thu vào tháng 12/2013. Trong nghiên cứu này, tác giả đánh

giá tác động và đề xuất bổ sung hoàn thiện các chính sách xây dựng NTM phù hợp với

điều kiện Việt Nam; phân tích tác động tích cực, tiêu cực của chính sách xây dựng

NTM lên các đối tượng là cá nhân, tổ chức và cộng đồng tại các xã đang xây dựng

NTM;

- Luận văn thạc sĩ kinh tế của Phan Đình Hà, Đại học Nông nghiệp Hà Nội; năm

2011về“Giải pháp đẩy mạnh xây dựng xã NTM trên địa bàn huyện Thanh Chương,

Tỉnh Nghệ An”. Trong luận văn này, tác giả đã nghiên cứu và đánh giá thực trạng mô

hình và quá trình xây dựng xã NTM ở huyện Thanh Chương-Tỉnh Nghệ An thời gian

qua; Phân tích các yếu tố ảnh hưởng và những nguyên nhân dẫn đến thành công và

chưa thành công của xây dựng xã NTM trên địa bàn huyện. Từ các phân tích này, tác

giả đề xuất các giải pháp chủ yếu đẩy mạnh xây dựng xã NTM ở huyện Thanh Chương

trong những năm tới. Kết quả nghiên cứu luận văn này đã gợi mở cho Học viên trong

nghiên cứu luận văn của mình về “Thực trạng và giải pháp thực hiện thành công 19

tiêu chí NTM cấp xã tại huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng”;

- Công trình nghiên cứu “Nông nghiệp, nông thôn Việt Nam thời kỳ đổi mới”

của PGS.TS Nguyễn Sinh Cúc, nhà xuất bàn Thống kê, năm 2003 đã phân tích có tính

thuyết phục về quá trình đổi mới Nông nghiệp Việt Nam sau gần 20 năm và cung cấp

hệ thống tư liệu về phát triển nông nghiệp, nông thôn nước ta như là một niên giám

thống kê nông nghiệp thu nhỏ. Công trình đã luận giải rõ quá trình đổi mới, hoàn thiện

6

của chính sách nông nghiệp, nông thôn nước ta trong những năm đổi mới, những thành

tựu, vấn đề đặt ra trong quá trình phát triển nông nghiệp, nông thôn Việt Nam. Những

gợi mở về giải pháp xử lý phát triển nông nghiệp, nông thôn nước ta như: đầu tư, giảm

phân hóa giàu - nghèo, nâng cao khả năng cạnh tranh và xuẩt khẩu nông sản của Việt

Nam... đã được tác giả lý giải một cách thuyết phục;

- Công trình nghiên cứu về “Phát triển nông thôn” do GS Phạm Xuân Nam chủ

biên, NXB Khoa học xã hội ấn hành năm 1997 đã nghiên cứu sâu về phát triển nông

thôn. Tác giả đã phân tích khá sâu sắc một số nội dung về phát triển kinh tế-xã hội nông

thôn nước ta như dân số, lao động, việc làm, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, vấn đề sử dụng

và quản lý các nguồn tài nguyên, vấn đề phân tầng xã hội và xóa đói giảm

nghèo...Trong phân tích những thành tựu, yếu kém và thách thức đặt ra trong phát triển

nông nghiệp, nông thôn nước ta, các tác giả đã chỉ ra yêu cầu hoàn thiện hệ thống chính

sách và phương thức chỉ đạo của Nhà nước đối với phát triển nông thôn.

Tác giả Minh Đức có bài viết về: “Xây dựng nông thôn mới-Hãy để nông dân

làm” đăng trên Tạp chí Khoa học phát triển nông thôn Việt Nam của Hội khoa học phát

triển nông thôn Việt Nam số đặc biệt xuân Giáp ngọ 2014 đã đề cập về nguyên nhân

dẫn tới thành công của xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Xuân Lộc, tỉnh

Đồng Nai là: Công tác dân vận khéo; đưa khoa học kỹ thuật vào đồng ruộng và phát

triển nhanh các Câu lạc bộ năng suất cao và liên hiệp câu lạc bộ hoạt động có hiệu quả

(tổng số câu lạc bộ năng suất cao là 282 và 15 liên hiệp câu lạc bộ năng suất cao). Nhờ

đó mà tới cuối năm 2013 toàn huyện Xuân Lộc đã có 11/13 xã hoàn thành 19/19 tiêu

chí NTM cấp xã của Trung ương và 56/56 tiêu chí NTM của địa phương. Dự kiến tới

cuối năm 2014 cả 14/14 xã sẽ hoàn thành 19/19 tiêu chí NTM. Tổng kết các giải pháp

đã triển khai xây dựng NTM trên địa bàn mới đã rút ra rằng: Tỉnh Đồng Nai có 14

nhóm giải pháp và huyện Xuân Lộc có 8 nhóm giải pháp để thực hiện đề án xây dựng

NTM cấp xã phù hợp với tình hình thực tế ở từng xã

1.1.3. Nhận xét chung về những kết quả và hạn chế của các công trình đã tổng quan.

Những công trình nghiên cứu trong và ngoài nước đã cung cấp những luận cứ,

luận chứng, dữ liệu rất quan trọng về chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn và

7

giải quyết vấn đề nông dân trong thời kỳ mới ở nước ta.

Điểm chung nhất của các công trình nghiên cứu là, sau khi phân tích thực tiễn

giải quyết vấn đề quản lý Nhà nước nói chung và việc chỉ đạo chính sách phát triển

nông nghiệp, nông thôn ở nước ngoài, các tác giả đã đưa ra các kiến nghị xứ lý và giải

quyết những vấn đề thực tiễn về phát triển NN, NT của Việt Nam hiện nay.

Những kết quả nghiên cứu trên đây đã tạo cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng

mà Học viên sẽ tiếp thu, sử dụng trong quá trình nghiên cứu đề tài luận văn này.

1.2. Cơ sở lý luận

1.2.1. Khái niệm về phát triển nông thôn; xã NTM và xây dựng xã NTM

1.2.1.1. Khái niệm phát triển nông thôn.

Bộ cẩm nang Đào tạo và thông tin về Phát triển nông thôn của Michael Dower

do Đặng Hữu Vĩnh dịch, NXB Nông nghiệp Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh 58

Nguyễn Bỉnh Khiêm - Quận 1 in và phát hành đã đưa ra khái niệm phát triển nông thôn

như sau:

“Phát triển nông thôn là một quá trình tất yếu, làm thay đổi một cách bền vững về kinh

tế, xã hội, văn hóa và môi trường và nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống của dân cư

nông thôn.”.[8]

Đặc điểm của phát triển nông thôn là: toàn diện, dựa vào cộng đồng và bền

vững.

Trong phát triển nông thôn, phải có sự hợp tác giữa chính phủ, người dân và

hàng loạt các tổ chức khác nhau có liên quan đến NN, NT. Một hình mẫu về sự hợp tác

nhằm phát triển nông thôn trên một khu vực địa lý cụ thể, đó là Chương trình phát triển

nông thôn có tên gọi “LEADER” ở Liên hiệp châu Âu. [8]

1.2.1.2. Khái niệm xã NTM và xây dựng xã NTM.

- Nghị quyết 26-NQ/T.Ư ngày 05/08/2008 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng

khóa XI về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, đã xác định: “Xây dựng nông thôn mới

có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức

sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị

theo quy hoạch; xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hoá dân tộc; dân trí được

8

nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở nông thôn dưới sự

lãnh đạo của Đảng được tăng cường. Xây dựng giai cấp nông dân, củng cố liên minh

công nhân - nông dân - trí thức vững mạnh, tạo nền tảng kinh tế - xã hội và chính trị

vững chắc cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng và bảo vệ Tổ

quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”. [2]

Nghị quyết cũng chỉ ra năm nội dung cơ bản của xây dựng xã NTM bao gồm:

Thứ nhất. Xây dựng nông thôn có làng xã văn minh, sạch đẹp, hạ tầng hiện đại. Hai là.

Sản xuất bền vững, theo hướng hàng hóa. Ba là đời sống vật chất và tinh thần của người

dân ngày càng được nâng cao. Bốn là bản sắc văn hóa dân tộc được giữ gìn và phát

triển. Năm là xã hội nông thôn được quản lý tốt và dân chủ.

- Xây dựng xã NTM là quá trình hàm chứa bao gồm:

+ Quá trình chuyển nông thôn từ lạc hậu tới văn minh;

+ Quá trình vận động nông dân và cộng đồng dân cư nông thôn cùng tham gia

xây dựng hạ tầng, kinh tế toàn diện (nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ) và đời sống tại

xã, thôn và ở từng gia đình theo hướng giàu có, khang trang, văn minh sạch đẹp; xã hội

văn minh, văn hóa truyền thống lành mạnh;

+ Quá trình không ngừng nâng cao thu nhập, đời sống vật chất, tinh thần của

người dân nông thôn;

+ Quá trình duy trì và phát môi trường sinh thái mang đậm tính nông thôn.

1.2.2. Sự cần thiết phải tiến hành xây dựng xã NTM:

Nông nghiệp, nông thôn nước ta sau 28 năm đổi mới kể từ Nghị quyết số 10 của

Bộ Chính trị ngày 5/4/1988 đã đạt được thành tựu khá toàn diện và to lớn. Nông nghiệp

tiếp tục phát triển với tốc độ khá cao theo hướng hàng hoá, nâng cao năng suất, chất

lượng và hiệu quả; đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia; một số mặt hàng

xuất khẩu chiếm vị thế cao trên thị trường thế giới. Kinh tế nông thôn chuyển dịch theo

hướng tăng công nghiệp, dịch vụ, ngành nghề; các hình thức tổ chức sản xuất tiếp tục

đổi mới.

Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được tăng cường, đời sống vật chất và tinh thần

của dân cư ở hầu hết các vùng nông thôn ngày càng được cải thiện. Tuy nhiên, những

9

thành tựu đạt được chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế và chưa đồng đều giữa các

vùng nên Đảng và Nhà nước Việt Nam đã chủ động đề ra Chương trình xây dựng

NTM, trong đó đề cập xây dựng xã NTM với các lý do sau :

- Kết cấu hạ tầng nội thôn cấp xã như: điện, đường, trường, trạm, chợ, thủy lợi,

còn nhiều yếu kém, vừa thiếu, vừa không đồng bộ; nhiều hạng mục công trình đã xuống

cấp, tỷ lệ giao thông nông thôn được cứng hoá thấp; giao thông nội đồng ít được quan

tâm đầu tư; hệ thống thuỷ lợi cần được đầu tư nâng cấp; chất lượng lưới điện nông thôn

chưa thực sự an toàn; cơ sở vật chất về giáo dục, y tế, văn hoá còn rất hạn chế, mạng

lưới chợ nông thôn chưa được đầu tư đồng bộ, trụ sở xã nhiều nơi xuống cấp. Mặt bằng

để xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn đạt chuẩn quốc gia rất khó khăn, dân cư phân bố

rải rác, kinh tế hộ kém phát triển.

- Do sản xuất nông nghiệp manh mún, nhỏ lẻ, bảo quản chế biến còn hạn chế,

chưa gắn chế biến với thị trường tiêu thụ sản phẩm; chất lượng nông sản chưa đủ sức

cạnh tranh trên thị trường. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế, ứng dụng khoa học công nghệ

trong nông nghiệp còn chậm, tỷ trọng chăn nuôi trong nông nghiệp còn thấp; cơ giới

hoá chưa đồng bộ.

- Thu nhập của nông dân thấp; số lượng DN đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn

còn ít; sự liên kết giữa người sản xuất và các thành phần kinh tế khác ở khu vực nông

thôn chưa chặt chẽ. Kinh tế hộ, kinh tế trang trại, hợp tác xã còn nhiều yếu kém. Tỷ lệ

lao động nông nghiệp còn cao, cơ hội có việc làm mới tại địa phương không nhiều, tỷ lệ

lao động nông lâm nghiệp qua đào tạo thấp; tỷ lệ hộ nghèo còn cao.

- Đời sống tinh thần của nhân dân còn hạn chế, nhiều nét văn hoá truyền thống

đang có nguy cơ mai một (tiếng nói, phong tục, trang phục...); nhà ở dân cư nông thôn

vẫn còn nhiều nhà tạm, dột nát. Hiện nay, kinh tế - xã hội khu vực nông thôn chủ yếu

phát triển tự phát, chưa theo quy hoạch.

- Yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, cần 3 yếu tố

chính: đất đai, vốn và lao động kỹ thuật. Qua việc xây dựng xã NTM sẽ triển khai quy

hoạch tổng thể, đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa.

- Mục tiêu đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp. Vì vậy,

10

một nước công nghiệp không thể để nông nghiệp, nông thôn lạc hậu, nông dân nghèo

khó.[4]

1.2.3.Mục tiêu của xây dựng xã NTM

Xây dựng xã NTM nhằm đạt các mục tiêu cơ bản sau:

- Không ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của dân cư nông thôn;

- Nâng cao dân trí, đào tạo nông dân có trình độ sản xuất cao, có nhận thức chính

trị đúng đắn, đóng vai trò làm chủ xã NTM;

- Phát triển nông nghiệp bền vững theo hướng hiện đại; nâng cao năng suất, chất

lượng và hiệu quả trong sản xuất; sản phẩm nông nghiệp có sức cạnh tranh cao;

- Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ và hiện đại, nhất là đường giao thông,

thủy lợi, trường học, trạm y tế, khu dân cư...;

- Xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, văn minh, giàu đẹp, bảo vệ môi trường sinh

thái, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc; an ninh trật tự được giữ vững theo định hướng

XHCN;

- Hệ thống chính trị, xã hội ở nông thôn được vững mạnh, xây dựng giai cấp

nông dân tiên tiến, củng cố liên minh công nhân - nông dân - trí thức.

1.2 4.Nguyên tắc và các bước xây dựng xã NTM

- Các nguyên tắc xây dựng xã NTM gồm 6 nguyên tắc sau :

Nguyên tắc 1. Các nội dung, hoạt động của Chương trình xây dựng xã NTM

phải hướng tới thực hiện 19 tiêu chí của Bộ tiêu chí quốc gia về NTM ban hành tại

Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 16 tháng 4 năm 2009 của Thủ tướng Chính phủ (sau

đây gọi chung là Bộ tiêu chí quốc gia NTM).

Nguyên tắc 2. Phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng dân cư địa phương là

chính, Nhà nước đóng vai trò định hướng, ban hành các tiêu chí, quy chuẩn, chính sách,

cơ chế hỗ trợ, đào tạo cán bộ và hướng dẫn thực hiện. Các hoạt động cụ thể do chính

cộng đồng người dân ở thôn, xã bàn bạc dân chủ để quyết định thực hiện.

Nguyên tắc 3. Kế thừa và lồng ghép chương trình mục tiêu quốc gia, chương

trình mục tiêu, các dự án khác đang triển khai trên địa bàn nông thôn.

Nguyên tắc 4. Thực hiện Chương trình NTM phải gắn với kế hoạch phát triển

11

kinh tế - xã hội của địa phương, có quy hoạch và cơ chế đảm bảo thực hiện các quy

hoạch xây dựng NTM đã được phê duyệt.

Nguyên tắc 5. Công khai, minh bạch về quản lý, sử dụng các nguồn lực.

Tăng cường phân cấp, trao quyền cho cấp xã quản lý và tổ chức thực hiện các

công trình, dự án của Chương trình xây dựng NTM; phát huy vai trò làm chủ của người

dân và cộng đồng, thực hiện dân chủ cơ sở trong quá trình lập kế hoạch, tổ chức thực

hiện và giám sát, đánh giá.

Nguyên tắc 6. Xây dựng NTM là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và toàn xã

hội; Cấp ủy đảng, chính quyền đóng vai trò chỉ đạo, điều hành; Mặt trận Tổ quốc và các

tổ chức chính trị, xã hội vận động mọi tầng lớp nhân dân tham gia NTM. [3]

- Các bước xây dựng xã NTM:

Được quy định tại Điều 3 Thông tư liên tịch số 26/2011/TTLT-BNNPTNT￾BKHĐT-BTC ngày 13/4/2011 của Bộ Nông nghiệp PTNT, Bộ Kế hoạch đầu tư, Bộ Tài

chính quy định về các bước xây dựng xã NTM, như sau:

Bước 1. Thành lập hệ thống quản lý, thực hiện

Bước 2. Tổ chức thông tin, tuyên truyền về thực hiện Chương trình xây dựng

NTM (được thực hiện trong suốt quá trình triển khai thực hiện)

Bước 3. Khảo sát đánh giá thực trạng nông thôn theo 19 tiêu chí của Bộ tiêu chí

quốc gia về xây dựng xã NTM

Bước 4. Xây dựng quy hoạch NTM của xã

Bước 5. Lập, phê duyệt đề án xây dựng NTM của xã

Bước 6. Tổ chức thực hiện đề án

Bước 7. Giám sát, đánh giá và báo cáo tình hình thực hiện Chương trình. [7]

1.2.5. Nội dung xây dựng xã nông thôn mới.

Với cách hiểu về xã nông thôn mới là: có kinh tế phát triển cao hơn, đời sống về

vật chất văn hoá và tinh thần của người dân tốt hơn; bộ mặt nông thôn hiện đại, bao

gồm cả kết cấu hạ tầng phục vụ tốt cho sản xuất, đời sống văn hóa của người dân; văn

hoá và xã hội trên địa bàn xã được phát triển hài hòa giữa truyền thống và những điểm

mới, thì xây dựng xã nông thôn mới bao gồm 6 nội dung chủ yếu sau:

12

1.2.5.1. Phát triển kinh tế

Trong nội dung phát triển kinh tế thì phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hoá

là quan trọng và là điều kiện cơ bản để ổn định đời sống cho người dân, trên cơ sở đó sẽ

phát triển các hoạt động kinh tế phi nông nghiệp của cộng đồng ở mỗi địa bàn nông

thôn. Kinh tế phát triển thì mới tạo đủ điều kiện để phát triển xã hội, văn hóa và các lĩnh

vực khác của nông thôn. Phát triển kinh tế nông thôn phải dựa trên sản xuất hàng hoá

(kinh tế hàng hóa) vì sản xuất hàng hóa là điều kiện căn bản để tăng thu nhập cho người

dân nông thôn và là căn cứ để phát triển đời sống văn hóa, xã hội nông thôn. Tuy nhiên

sản xuất hàng hóa ở các vùng nông thôn khác nhau là không giống nhau, mà phải theo

lợi thế tự nhiên sinh thái từng vùng, có thể là sản xuất nông nghiệp hàng hóa hoặc có

thể là sản xuất hàng hóa phi nông nghiệp, nhưng gắn với điều kiện tại chỗ.

Nói một cách cụ thể, những vùng nông thôn có lợi thế về nông nghiệp thì tập

trung phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hóa bằng các hình thức kinh tế trang trại

hàng hóa phù hợp để tạo kết cấu cho phát triển nông thôn và xây dựng nông thôn mới

gắn chặt với sản xuất nông nghiệp. Các ngành nông nghiệp có thể là trồng trọt, chăn

nuôi hàng hóa với quy mô lớn và sử dụng có hiệu quả đất nông nghiệp, duy trì môi

trường nông nghiệp trong lành, bền vững. Cùng với sản xuất nông nghiệp các vùng này

có thể phát triển mạnh công nghiệp chế biến nông sản để làm tăng giá trị sản phẩm

nông nghiệp và gắn sản xuất nông nghiệp với thị trường tiêu thụ thông qua các chuỗi

giá trị sản phẩm nông nghiệp.

Những vùng nông thôn có lợi thế phát triển ngành nghề phi nông nghiệp thì

không nhất thiết phát triển nông nghiệp mà đẩy mạnh và mở rộng quy mô ngành nghề

phi nông nghiệp để phát triển kinh tế hàng hoá phi nông nghiệp và duy trì môi trường

sinh thái tự nhiên mang tính nông thôn. Nông thôn mới với kinh tế phi nông nghiệp.

Tóm lại, phát triển kinh tế là nội dung căn bản, nền tảng của phát triển nông

thôn theo lợi thế từng vùng. Kinh tế nông thôn bao gồm nhiều ngành: nông nghiệp,

công nghiệp, xây dựng, thương mại và dịch vụ đa dạng.

1.2.5.2. Phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế-xã hội nông thôn

Nội dung tiếp theo của xây dựng nông thôn mới là xây dựng kết cấu hạ tầng