Thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế nông hộ trên địa bàn huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN TRƯỜNG NAM

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN

KINH TẾ NÔNG HỘ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN LẬP,

TỈNH PHÚ THỌ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN TRƯỜNG NAM

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN

KINH TẾ NÔNG HỘ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN LẬP,

TỈNH PHÚ THỌ

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đinh Ngọc Lan

THÁI NGUYÊN - 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung

thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Các số liệu trích dẫn trong quá trình nghiên cứu đã được trích dẫn và ghi rõ

nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 12 năm 2017

Tác giả

Nguyễn Trường Nam

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn tôi đã được sự

quan tâm, giúp đỡ tận tình của nhiều tập thể và cá nhân.

Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu, phòng đào tạo, Ban

chủ nhiệm Khoa KT&PTNT cùng các thầy cô Trường Đại học Nông Lâm Thái

Nguyên đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn, tạo điều kiện về mọi mặt để tôi thực hiện đề

tài này. Đặc biệt tôi xin cảm ơn PGS.TS. Đinh Ngọc Lan, đã hướng dẫn chỉ bảo tận

tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu cho tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp.

Cuối cùng tôi xin trân thành cảm ơn sâu sắc tới gia đình và bạn bè, những

người đã chia sẻ, động viên, khích lệ và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập,

nghiên cứu để hoàn thành tốt luận văn của mình.

Mặc dù bản thân đã cố gắng, nhưng luận văn này không tránh khỏi những thiếu

sót. Vì vậy, tôi rất mong nhận được sự chỉ dẫn, góp ý của quý thầy cô giáo và tất cả

bạn bè.

Xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 12 năm 2017

Tác giả

Nguyễn Trường Nam

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................ii

MỤC LỤC.........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC BẢNG...............................................................................vii

DANH MỤC CÁC HÌNH.................................................................................ix

MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................. 1

2. Mục tiêu nghiên cứu....................................................................................... 2

3. Ý nghĩa của đề tài........................................................................................... 2

Chương 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU..................................................... 4

1.1. Cơ sở lý luận ............................................................................................... 4

1.1.1. Khái niệm về hộ và kinh tế nông hộ ........................................................ 4

1.1.2. Đặc trưng của kinh tế nông hộ ................................................................. 7

1.1.3. Vai trò và vị trí của kinh tế nông hộ ...................................................... 10

1.1.4. Phân loại hộ nông dân ............................................................................ 12

1.1.5. Tính tất yếu khách quan của sự tồn tại và phát triển kinh tế nông hộ ... 13

1.1.6. Chủ trương - chính sách của Đảng và Nhà nước cho phát triển nông

nghiệp, nông thôn nói chung và kinh tế nông hộ nói riêng................... 15

1.2. Quá trình phát triển kinh tế nông hộ trên thế giới và ở Việt Nam ............ 16

1.2.1. Quá trình phát triển kinh tế nông hộ trên thế giới.................................. 16

1.2.2. Quá trình phát triển kinh tế nông hộ ở Việt Nam .................................. 20

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN

CỨU ................................................................................................................. 25

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................. 25

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................. 25

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu................................................................................ 25

2.2. Nội dung nghiên cứu................................................................................. 25

2.3. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 25

2.3.1. Phương pháp tiếp cận nghiên cứu .......................................................... 25

iv

2.3.2. Phương pháp thu nhập số liệu thứ cấp ................................................... 26

2.3.3. Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp...................................................... 26

2.3.4. Phân tích xử lý số liệu............................................................................ 27

2.4. Hệ thống chỉ tiêu phản ánh điều kiện sản xuất kinh doanh của nông hộ.. 29

2.4.1. Các chỉ tiêu chung.................................................................................. 29

2.4.2. Các chỉ tiêu phản ánh đời sống thu chi của nông hộ.............................. 29

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU......................................................... 30

3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến phát triển kinh tế hộ 30

3.1.1. Vị trí địa lý ............................................................................................. 30

3.1.2. Địa hình.................................................................................................. 30

3.1.3. Khí hậu, thuỷ văn, sông ngòi ................................................................. 31

3.1.4. Đất đai .................................................................................................... 31

3.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến phát triển kinh tế hộ................ 35

3.2.1. Điều kiện kinh tế .................................................................................... 35

3.2.2. Điều kiện xã hội ..................................................................................... 37

3.2.3. Đánh giá chung ...................................................................................... 39

3.3. Tình hình phát triển công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp - thương mại, dịch

vụ và cơ sở hạ tầng .................................................................................. 40

3.3.1. Công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, xây dựng cơ bản .......................... 40

3.3.2. Thương mại - dịch vụ............................................................................. 41

3.3.3. Cơ sở hạ tâng.......................................................................................... 41

3.3.4. Đánh giá tác động của công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, xây dựng

cơ bản; thương mại - dịch vụ và cơ sở hạ tầng đến phát triển nông lâm

nghiệp thủy sản....................................................................................... 42

3.4. Thực trạng sản xuất nông, lâm nghiệp huyện Yên Lập giai đoạn 2014 -

2016 .................................................................................................................. 42

3.4.1. Kết quả sản xuất ngành nông nghiệp ..................................................... 42

3.4.2. Kết quả sản xuất ngành lâm nghiệp ....................................................... 47

3.4.3. Kết quả sản xuất ngành thuỷ sản............................................................ 49

3.4.4. Hợp tác xã .............................................................................................. 49

v

3.4.5. Kinh tế trang trại .................................................................................... 50

3.4.6. Đánh giá chung sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện Yên Lập...... 51

3.4.7. Tình hình phát triển kinh tế hộ và hiệu quả sản xuất nông lâm nghiệp

thuỷ sản ................................................................................................... 54

3.5. Thực trạng phát triển kinh tế hộ nông dân ở các xã điều tra..................... 54

3.5.1. Một số đặc điểm của hộ nông dân.......................................................... 54

3.5.2. Các yếu tố sản xuất của hộ nông dân ..................................................... 56

3.5.3. Kết quả sản xuất của hộ nông dân.......................................................... 62

3.6. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả sản xuất nông - lâm nghiệp

của hộ....................................................................................................... 70

3.6.1. Ảnh hưởng trình độ học vấn, nguồn gốc và thành phần dân tộc của chủ

hộ nông dân ............................................................................................. 70

3.6.2. Ảnh hưởng của quy mô các yếu tố sản xuất đến thu nhập về nông lâm -

nghiệp của hộ nông dân........................................................................... 72

3.6.3. Ảnh hưởng của yếu tố thị trường đến sản xuất của hộ .......................... 74

3.6.4. Ảnh hưởng của một số yếu tố khác đến sản xuất của hộ ....................... 76

3.7. Phân tích những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong việc phát

triển kinh tế hộ nông dân tại huyện Yên Lập hiện nay ........................... 77

3.7.1. Điểm mạnh ............................................................................................. 77

3.7.2. Điểm yếu ................................................................................................ 78

3.7.3. Cơ hội..................................................................................................... 78

3.7.4. Thách thức.............................................................................................. 79

3.8. Định hướng và các giải pháp phát triển kinh tế hộ huyện Yên Lập ......... 79

3.8.1. Định hướng phát triển kinh tế hộ nông dân huyện Yên Lập.................. 79

3.8.2. Nhiệm vụ và các giải pháp chủ yếu để phát triển kinh tế nông hộ trên địa

bàn huyện Yên Lập.................................................................................. 83

KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ............................................................................. 93

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 97

PHỤ LỤC........................................................................................................ 99

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

CN Công nghiệp

CNH-HĐH Công nghiệp hoá-hiện đại hoá

DV Dịch vụ

HTX Hợp tác xã

NLN Nông lâm nghiệp

NN Nông nghiệp

NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn

TM Thương mại

TN Thu nhập

TN-MT Tài nguyên-môi trường

TS Thủy sản

UBND Ủy ban nhân dân

XD Xây dựng

XHCN Xã hội chủ nghĩa

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Đất đai phân theo công dụng kinh tế giai đoạn 2014-2016............ 32

Bảng 3.2. Giá trị tăng thêm và cơ cấu kinh tế huyện Yên Lập giai đoạn 2014 -

2016 theo giá thực tế....................................................................... 35

Bảng 3.3. Giá trị tăng thêm và tăng trưởng kinh tế huyện Yên Lập giai đoạn

2014 - 2016 theo giá so sánh .......................................................... 36

Bảng 3.4. Dân số và phân bổ lao động theo ngành......................................... 38

Bảng 3.5. Sản lượng công nghiệp chủ yếu giai đoạn 2014 - 2016 .................. 40

Bảng 3.6. Giá trị sản xuất và cơ cấu ngành nông lâm nghiệp thuỷ sản huyện Yên

Lập giai đoạn 2014 – 2016 ............................................................. 43

Bảng 3.7. Diện tích, năng suất, sản lượng một số loại cây trồng chính giai đoạn

2014 - 2016 ..................................................................................... 44

Bảng 3.8. Kết quả tổng đàn gia súc, gia cầm giai đoạn 2014 - 2016............... 46

Bảng 3.9. Kết quả ngành lâm nghiệp giai đoạn 2014 - 2016........................... 47

Bảng 3.10. Kết quả ngành thủy sản giai đoạn 2014 - 2016 ............................. 49

Bảng 3.11. Tổng hợp tình hình các HTX năm 2016........................................ 49

Bảng 3.12. Tổng hợp tình hình các trang trại năm 2016.................................. 50

Bảng 3.13. Đặc điểm chung về hộ nông dân điều tra năm 2016 ..................... 55

Bảng 3.14. Phân bổ đất đai của nông hộ điều tra năm 2016............................ 56

Bảng 3.15. Một số chỉ tiêu về lao động và nhân khẩu của hộ nông dân điều tra

năm 2016 ........................................................................................ 57

Bảng 3.16. Tỷ lệ lao động trong độ tuổi của các hộ nông dân năm 2016........ 58

Bảng 3.17. Trình độ học vấn của chủ hộ điều tra năm 2016 ........................... 59

Bảng 3.18. Vốn sản xuất bình quân của nông hộ năm 2016............................ 60

Bảng 3.19. Vốn bình quân hộ nông dân năm 2016.......................................... 61

Bảng 3.20. Tổng giá trị sản phẩm từ sản xuất Nông - Lâm nghiệp của hộ gia

đình năm 2016 ................................................................................ 62

Bảng 3.21. Chi phí sản xuất nông - lâm nghiệp của hộ nông dân năm 2016... 64

Bảng 3.22. Tổng thu nhập từ sản xuất Nông - Lâm nghiệp ở hộ điều tra........ 65

Bảng 3.23. Tổng thu nhập từ các hoạt động phi nông nghiệp của các hộ ....... 67

viii

Bảng 3.24. Thu nhập của hộ nông dân năm 2016............................................ 68

Bảng 3.25. Thu nhập bình quân theo lao động và nhân khẩu.......................... 70

Bảng 3.26. Ảnh hưởng của học vấn, nguồn gốc và thành phần dân tộc chủ hộ

nông dân tới thu nhập hộ ................................................................ 71

Bảng 3.27. Thu nhập về sản xuất NLN của hộ nông dân phân theo nguồn

lực ................................................................................................... 72

Bảng 3.28. Phương thức tiêu thụ một số sản phẩm của hộ nông dân năm

2016 ................................................................................................ 74

Bảng 3.29. Ảnh hưởng của một số yếu tố khác đến sản xuất của hộ năm

2016 ................................................................................................ 76

ix

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1. Cơ cấu đất đai huyện Yên Lập năm 2016 ........................................ 33

Hình 3.2. Tình hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế huyện Yên Lập .................... 36

Hình 3.3. Chuyển dịch cơ cấu lao động huyện Yên Lập ................................. 39

Hình 3.4. Cơ cấu giá trị sản phẩm hộ điều tra.................................................. 63

Hình 3.5. Cơ cấu chi phí sản xuất của các hộ điều tra ..................................... 64

Hình 3.6. Cơ cấu thu nhập của các hộ điều tra ................................................ 66

Hình 3.7. Cơ cấu thu nhập từ hoạt động phi nông nghiệp của các hộ điều tra 68

Hình 3.8. Thu nhập bình quân theo quy mô đất đai của các hộ điều tra.......... 72

Hình 3.9. Thu nhập bình quân theo quy mô lao động của các hộ điều tra....... 73

Hình 3.10. Thu nhập bình quân theo quy mô vốn đầu tư của các hộ điều tra . 74