Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THẾ HOÀN

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ

CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ

KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TẠI THÀNH PHỐ

THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG

THÁI NGUYÊN, NĂM 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGUYỄN THẾ HOÀN

THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ

CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ

KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TẠI THÀNH PHỐ

THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN

NGÀNH: QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

MÃ SỐ: 9.85.01.03

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

QUẢN LÝ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN KHẮC THÁI SƠN

THÁI NGUYÊN, NĂM 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả

nghiên cứu trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng sử dụng

để bảo vệ bất kì học vị nào.

Tôi xin cam đoan rằng các thông tin trích dẫn trong luận án này đều đã được

chỉ rõ nguồn gốc./.

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận án này, trong quá trình nghiên cứu, tôi đã nhận được sự

quan tâm, giúp đỡ, tạo điều kiện của các cơ quan, tập thể, cá nhân. Nhân dịp này, tôi

xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và gửi lời cảm ơn chân thành đến các cơ quan, tập

thể, cá nhân đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong quá trình nghiên cứu.

Tôi xin cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Khoa Quản lí tài nguyên; tập thể cán

bộ Phòng Quản lí đào tạo, Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên.

Tôi xin cảm ơn lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Thái Nguyên,

Văn phòng Đăng kí đất đai thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường; xin cảm ơn Trung

tâm Phát triển quỹ đất, Văn phòng Ủy ban nhân dân, Phòng Tài nguyên và Môi

trường, Chi nhánh văn phòng Đăng kí đất đai thành phố Thái Nguyên; xin cảm ơn

lãnh đạo UBND, công chức địa chính, các tổ trưởng tổ dân phố thuộc 5 phường

nghiên cứu đã lựa chọn điều tra; xin cảm ơn các hộ gia đình, cá nhân thuộc 5 dự án

mà nghiên cứu tiến hành điều tra.

Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thầy giáo hướng dẫn khoa

học, Phó Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Khắc Thái Sơn đã định hướng cho tôi, tận tụy

hướng dẫn bảo, trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án.

Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình, các bạn bè, các đồng nghiệp đã động

viên, khích lệ tôi nghiên cứu và hoàn thành luận án.

Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn !!!

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................vii

DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................... viii

DANH MỤC CÁC HÌNH..........................................................................................xi

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Đặt vấn đề ...............................................................................................................1

2. Mục tiêu của nghiên cứu .........................................................................................2

3. Ý nghĩa của nghiên cứu...........................................................................................3

4. Những đóng góp mới của luận án ...........................................................................3

Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU...........................................4

1.1. Cơ sở khoa học của công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ..............................4

1.1.1. Cơ sở lí luận của công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư................................4

1.1.2. Căn cứ pháp lí và các quy định của pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái

định cư.........................................................................................................................8

1.2. Kinh nghiệm về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên thế giới ............................16

1.2.1. Kinh nghiệm của Trung Quốc.........................................................................16

1.2.2. Kinh nghiệm của Đài Loan .............................................................................20

1.2.3. Kinh nghiệm của Singapore ............................................................................21

1.2.4. Kinh nghiệm của Thái Lan..............................................................................21

1.2.5. Kinh nghiệm của Hàn Quốc............................................................................21

1.2.6. Kinh nghiệm của Australia (Úc) .....................................................................23

1.2.7. Kinh nghiệm của Pháp ....................................................................................24

1.2.8. Kinh nghiệm của Đức .....................................................................................24

1.2.9. Kinh nghiệm của Canada ................................................................................25

1.2.10. Kinh nghiệm của Ấn Độ ...............................................................................25

1.2.11. Kinh nghiệm của các nền kinh tế chuyển đổi Đông Âu ...............................26

1.2.12. Kinh nghiệm từ các tổ chức của Liên hợp quốc ...........................................27

iv

1.3. Khái quát về công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ở Việt Nam....................27

1.3.1. Đặc điểm và nội dung của công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ...............27

1.3.2. Phân tích mối quan hệ và tác động của công tác bồi thường, hỗ trợ, tái

định cư.......................................................................................................................29

1.3.3. Khái quát về công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ở Việt Nam từ năm

1945 đến nay .............................................................................................................31

1.3.4. Nhận xét về công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ở Việt Nam..................32

1.3.5. Quy trình thu hồi đất ở Việt Nam ...................................................................33

1.4. Những kết quả nghiên cứu về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ...........................37

1.4.1. Những kết quả nghiên cứu về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên thế giới...........37

1.4.2. Những kết quả nghiên cứu về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ở Việt Nam ....40

1.5. Những kết luận từ nghiên cứu tổng quan tài liệu và định hướng nghiên cứu ..........50

1.5.1. Những kết luận từ nghiên cứu tổng hợp tài liệu có liên quan đến bồi

thường, hỗ trợ, tái định cư.........................................................................................50

1.5.2. Định hướng nghiên cứu của đề tài sau khi nghiên cứu tổng quan tài liệu......52

Chương 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...........................53

2.1. Đối tượng, phạm vi, địa điểm nghiên cứu..........................................................53

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu......................................................................................53

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu.........................................................................................53

2.1.3. Địa điểm nghiên cứu .......................................................................................53

2.2. Nội dung nghiên cứu..........................................................................................54

2.3. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................55

2.3.1. Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp .........................................................55

2.3.2. Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp...........................................................56

2.3.3. Phương pháp phân tích xác định các yếu tố, nhóm yếu tố ảnh hưởng đến

thu hồi đất..................................................................................................................62

2.3.4. Phương pháp tổng hợp, phân tích số liệu, so sánh thông tin ..........................64

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ..................................65

3.1. Khái quát về công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại thành phố Thái

nguyên giai đoạn 2013-2017.....................................................................................65

3.1.1. Giới thiệu khái quát về thành phố Thái Nguyên.............................................65

3.1.2. Tổng hợp kết quả công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại thành phố

Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017............................................................................67

v

3.1.3. Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại khu vực nghiên

cứu ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017.................................................69

3.1.4. Nhận xét từ khái quát công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại thành

phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017.....................................................................75

3.2. Thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại các dự án nghiên

cứu ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017.................................................75

3.2.1. Thực trạng công tác bồi thường tại các dự án nghiên cứu ở thành phố

Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017............................................................................75

3.2.2. Thực trạng công tác hỗ trợ tại các dự án nghiên cứu ở thành phố Thái

Nguyên giai đoạn 2013-2017....................................................................................80

3.2.3. Tổng số và tỉ lệ phân bổ sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ tại các dự án

nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017.....................................83

3.2.4. Thực trạng công tác tái định cư tại các dự án nghiên cứu ở thành phố

Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017............................................................................89

3.2.5. Thực trạng khiếu nại và nhận xét về thái độ của người làm bồi thường,

hỗ trợ, tái định cư tại các dự án nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên giai

đoạn 2013-2017.........................................................................................................91

3.2.6. Đánh giá chung về công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại các dự án

nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017.....................................96

3.3. Thực trạng đời sống người dân sau bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại các

dự án nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên...........................................................100

3.3.1. Thực trạng việc làm của người dân sau bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại

các dự án nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên.....................................................100

3.3.2. Thực trạng thu nhập của người dân sau bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

tại các dự án nghiên cứu tại thành phố Thái Nguyên..............................................103

3.3.3. Thực trạng điều kiện chỗ ở của người dân sau bồi thường, hỗ trợ, tái

định cư tại các dự án nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên ..................................106

3.3.4. Ý kiến của người dân có đất thu hồi về việc thực hiện các dự án nghiên

cứu ở thành phố Thái Nguyên.................................................................................112

vi

3.4. Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến công tác thu hồi đất tại thành phố

Thái Nguyên............................................................................................................113

3.4.1. Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến công tác thu hồi đất tại thành phố

Thái Nguyên............................................................................................................113

3.4.2. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến công tác thu hồi đất tại thành phố

Thái Nguyên............................................................................................................120

3.5. Tồn tại và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ, tái

định cư tại thành phố Thái Nguyên.........................................................................132

3.5.1. Các tồn tại và nguyên nhân trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định

cư tại thành phố Thái Nguyên.................................................................................132

3.5.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

tại thành phố Thái Nguyên......................................................................................140

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ...................................................................................145

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN

LUẬN ÁN...............................................................................................................147

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................148

PHỤ LỤC...............................................................................................................157

vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

TT Viết tắt Viết đầy đủ

1. BT Bồi thường

2. BT, HT, TĐC Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

3. CTXD Công trình xây dựng

4. DA Dự án

5. DC Dân cư

6. ĐGT Đường giao thông

7. DNƯT Doanh nghiệp ứng tiền

8. GPMB Giải phóng mặt bằng

9. GT Giao thông

10. HT Hỗ trợ

11. KD Kéo dài

12. KDC Khu dân cư

13. KN Khiếu nại

14. NN Nông nghiệp

15. NNCT Nhà nước cấp tiền

16. ÔĐĐS, TKVL Ổn định đời sống, tìm kiếm việc làm

17. QLĐĐ Quản lí đất đai

18. TB Trung bình

19. TĐC Tái định cư

20. THĐ Thu hồi đất

21. TP Thành phố

22. UBND Ủy ban nhân dân

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Số mẫu điều tra của các dự án thu hồi đất nghiên cứu tại trung tâm

thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017.......................................58

Bảng 2.2. Thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá các chỉ tiêu/nhóm chỉ tiêu

khi nghiên cứu về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư .................................58

Bảng 3.1. Tổng hợp kết quả bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại thành phố

Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017........................................................67

Bảng 3.2. Tổng hợp kết quả bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại khu vực

nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017.................69

Bảng 3.3. Kết quả bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất tại khu vực nghiên cứu

ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017 tính theo đơn vị

hành chính .............................................................................................70

Bảng 3.4. Kết quả bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất tại khu vực nghiên cứu

ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017 tính theo mục đích

sử dụng ..................................................................................................71

Bảng 3.5. Kết quả bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất tại khu vực nghiên cứu

ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017 tính theo nguồn

kinh phí..................................................................................................73

Bảng 3.6. Kết quả bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất tại khu vực nghiên cứu

ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017 tính theo hạng

mục chi ..................................................................................................74

Bảng 3.7. Thực trạng thu hồi đất tại các dự án nghiên cứu tại thành phố Thái

Nguyên giai đoạn 2013-2017 ................................................................76

Bảng 3.8. Tỉ lệ đất nông nghiệp thu hồi tại các dự án nghiên cứu ở thành phố

Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017........................................................78

Bảng 3.9. Tổng số tiền bồi thường tại các dự án nghiên cứu ở thành phố

Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017........................................................79

Bảng 3.10. Tổng số tiền hỗ trợ tại các dự án nghiên cứu ở thành phố Thái

Nguyên giai đoạn 2013-2017 ................................................................80

ix

Bảng 3.11. Hình thức hỗ trợ chuyển đổi nghề ngoài tiền mặt tại các dự án

nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017.................82

Bảng 3.12. Tổng hợp kết quả thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tại các dự án

nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017.................84

Bảng 3.13. Thực trạng phân bổ tiền bồi thường và hỗ trợ cho tiêu dùng tại các

dự án nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017 .......85

Bảng 3.14. Thực trạng phân bổ tiền bồi thường và hỗ trợ cho kinh doanh tại các

dự án nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017.............86

Bảng 3.15. Thực trạng sử dụng tiền bồi thường và hỗ trợ cho học nghề tại các

dự án nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017 .......86

Bảng 3.16. Phân bổ các khoản chi từ tiền bồi thường và hỗ trợ tại các dự án

nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017.................87

Bảng 3.17. Kết quả giao đất tái định cư tại các dự án nghiên cứu tại thành phố

Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017........................................................89

Bảng 3.18. Tổng hợp khiếu nại tại các dự án nghiên cứu tại thành phố Thái

Nguyên giai đoạn 2013-2017 ................................................................92

Bảng 3.19. Kết quả điều tra thái độ của người làm công tác bồi thường, hỗ

trợ, tái định cư tại các dự án nghiên cứu tại thành phố Thái

Nguyên giai đoạn 2013-2017 ................................................................95

Bảng 3.20. So sánh một số chỉ tiêu chính về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại các

dự án nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017.............. 97

Bảng 3.21. Thực trạng thay đổi việc làm của người dân sau bồi thường, hỗ trợ, tái

định cư tại các dự án nghiên cứu tại thành phố Thái Nguyên ..................100

Bảng 3.22. Sự phù hợp của việc làm mới so với trước bồi thường, hỗ trợ,

101tái định cư tại các dự án nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên....101

Bảng 3.23. Mức độ ổn định việc làm của người dân sau bồi thường, hỗ trợ,

102tái định cư tại các dự án nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên....102

Bảng 3.24. Thực trạng thu nhập của người dân sau bồi thường, hỗ trợ, 104tái

định cư tại các dự án nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên...............104

Bảng 3.25. Mức độ ổn định thu nhập của người dân sau bồi thường, hỗ trợ, tái

định cư tại các dự án nghiên cứu 105ở thành phố Thái Nguyên.........105

x

Bảng 3.26. Thực trạng tái định cư của người dân sau bồi thường, hỗ trợ,

107tái định cư tại các dự án nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên....107

Bảng 3.27. Vị trí thửa đất tái định cư của người dân sau bồi thường, hỗ trợ,

107tái định cư tại các dự án nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên....107

Bảng 3.28. Đánh giá các tiêu chí cơ sở hạ tầng nơi ở của người dân sau bồi

thường, hỗ trợ, tái định cư tại các dự án nghiên cứu ở thành phố

Thái Nguyên ........................................................................................109

Bảng 3.29. Đánh giá các tiêu chí dịch vụ công nơi ở của người dân sau bồi

thường, hỗ trợ, tái định cư tại các dự án nghiên cứu ở thành phố

Thái Nguyên ........................................................................................109

Bảng 3.30. Đánh giá các tiêu chí môi trường nơi ở của người dân sau bồi

thường, hỗ trợ, tái định cư tại các dự án nghiên cứu ở thành phố

Thái Nguyên ........................................................................................110

Bảng 3.31. Đánh giá các nhóm tiêu chí điều kiện nơi ở của người dân tại khu

tái định cư của các dự án nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên ........111

Bảng 3.32. Tổng hợp ý kiến của người dân có đất thu hồi về việc thực hiện

các dự án nghiên cứu tại thành phố Thái Nguyên ...............................112

Bảng 3.33. Các yếu tố ảnh hưởng đến thu hồi đất được liệt kê 115trong phiếu

điều tra .................................................................................................115

Bảng 3.34. Kết quả điều tra các yếu tố ảnh hưởng đến thu hồi đất đã liệt kê

trong phiếu điều tra..............................................................................117

Bảng 3.35. Kết quả khảo sát số yếu tố ảnh hưởng đến thu hồi đất 119ngoài

phiếu điều tra .......................................................................................119

Bảng 3.36. Kết quả chọn biến nghiên cứu qua đánh giá theo chỉ số p-value ........123

Bảng 3.37. Thang đo các nhóm yếu tố ảnh hưởng sau khi dùng 126phương

pháp lựa chọn stepwise........................................................................126

Bảng 3.38. Kết quả phân tích hệ số hồi quy (coefficients) để xây dựng

phương trình tương quan .....................................................................127

Bảng 3.39. Mức độ và thứ tự ảnh hưởng của các nhóm yếu tố đến thu hồi đất ....130

Bảng 3.40. So sánh về mặt kinh tế giữa 02 trường hợp bồi thường đất ở và tái

định cư theo kết quả điều tra ...............................................................138

xi

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1. Sơ đồ quy trình thu hồi đất theo Luật Đất đai 2013 ....................................... 34

Hình 1.2. Sơ đồ Quy trình bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo Quyết định số

31/2014/QĐ-UBND ngày 22 tháng 8 năm 2014 của UBND tỉnh

Thái Nguyên ..................................................................................................... 35

Hình 2.1. Quy trình xây dựng bộ câu hỏi của phiếu điều tra.......................................... 61

Hình 2.2. Khung nghiên cứu mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến thu hồi đất ........ 62

Hình 3.1. Bản đồ hành chính thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ................... 65

Hình 3.2. Chi phí trung bình để thu hồi 1 m2 đất tại 05 phường nghiên cứu

ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017 tính theo đơn vị

hành chính......................................................................................................... 71

Hình 3.3. Chi phí trung bình để thu hồi 1 m2 đất tại 05 phường nghiên

cứu ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017 tính theo

mục đích sử dụng ........................................................................................... 72

Hình 3.4. Chi phí trung bình để thu hồi 01 m2 đất tại 05 phường nghiên cứu ở

thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017 tính theo nguồn kinh phí ..... 73

Hình 3.5. Tỉ lệ các hạng mục chi để thu hồi 01m2 đất tại 05 phường nghiên cứu

ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017............................................. 74

Hình 3.6. Giá bồi thường quyền sử dụng đất so với giá thị trường tại các dự án

nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên ............................................................. 76

Hình 3.7. Giá bồi thường tài sản gắn liền với đất so với giá thị trường tại các dự

án nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên ........................................................ 78

Hình 3.8. Tổng số tiền hỗ trợ cho 1 hộ gia đình, cá nhân tại các dự án nghiên

cứu ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017 ..................................... 81

Hình 3.9. Chi phí trung bình để thu hồi 1 m2 đất tại các dự án nghiên cứu ở

thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017 ................................................ 84

Hình 3.10. Tỉ lệ phân bổ các khoản chi từ tiền bồi thường và hỗ trợ tại các dự án

nghiên cứu ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017......................... 88

xii

Hình 3.11. Giá đất giao tái định cư so với giá thị trường tại các dự án nghiên cứu

ở thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2013-2017............................................. 90

Hình 3.12. Tỉ lệ khiếu nại tại các dự án nghiên cứu tại thành phố Thái Nguyên

giai đoạn 2013-2017.......................................................................................... 93

Hình 3.13. Mô hình nghiên cứu các nhóm yếu tố ảnh hưởng đến thu hồi đất .............121

Hình 3.14. Tỉ lệ ảnh hưởng của các nhóm yếu tố đến thu hồi đất tại trung tâm

thành phố Thái Nguyên...................................................................................131

1

MỞ ĐẦU

1. Đặt vấn đề

Thu hồi đất (THĐ) để thực hiện dự án là một trong những vấn đề phức tạp,

nhạy cảm trong công tác quản lí đất đai; nó liên quan đến lợi ích của 04 bên là:

người đang sử dụng đất, doanh nghiệp thực hiện dự án, Nhà nước và cộng đồng dân

cư nơi thực hiện dự án. Nếu làm không tốt có thể gây ảnh hưởng xấu đến đời sống

của người dân, gây bức xúc trong xã hội. Hơn nữa thu hồi đất nông nghiệp, tức là

người nông mất tư liệu sản xuất, sau khi thu hồi một bộ phận không chuyển được

sang nghề mới, làm cho thu nhập giảm, hoặc không ổn định, thất nghiệp tăng gây

mất ổn định xã hội.

Từ năm 1945 đến nay, chính sách đất đai nói chung và chính sách bồi thường

(BT), hỗ trợ (HT), tái định cư (TĐC) khi Nhà nước thu hồi đất nói riêng ở nước ta

luôn được sửa đổi, bổ sung cho hoàn thiện phù hợp với từng giai đoạn lịch sử của đất

nước. Thực hiện Hiến pháp 1992, Luật Đất đai 1993 được ban hành, quy định quyền

sử dụng đất có giá trị được tính bằng tiền đã làm thay đổi trong chính sách pháp luật

đất đai, đồng thời thu hồi đất cũng phức tạp hơn rất nhiều vì phải “đền bù” giá trị

quyền sử dụng đất. Trong quá trình thực hiện Luật Đất đai 2003 đến Luật Đất đai

2013, chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đã hoàn thiện hơn rất nhiều ở việc

quy định “giá đất cụ thể” và bổ sung nhiều khoản hỗ trợ, góp phần cho công tác thu

hồi đất thuận lợi hơn. Tuy nhiên, việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất

vẫn còn tồn tại, vướng mắc, tạo ra bức xúc trong dân, gây khiếu kiện kéo dài.

Việc bồi thường cho người dân không sát với giá thị trường đã phát sinh nhiều

khiếu kiện đông người mang tính chất điểm nóng (Lê Thị Hương Giang, 2014). Còn

một số thiệt hại chưa được quy định bồi thường; chưa quy định rõ trách nhiệm đối

với quy hoạch treo gây thiệt hại cho người dân; đối với bồi thường không sát với

giá thị trường, chậm chi trả tiền bồi thường… (Phan Trung Hiền, 2017c). Hệ quả

tiêu cực của thu hồi đất là sự xung đột lợi ích dẫn đến tình trạng khiếu nại, khiếu

kiện ở mức độ cao (chiếm tới 70% tổng lượng khiếu nại, khiếu kiện), đông người,

phức tạp; thường gây ra nhiều bức xúc cho người dân mà trước hết là do sự chênh

lệch quá lớn giữa giá bồi thường và giá thị trường (Đặng Hùng Võ, 2019b).