Thực trạng khả năng sáng tạo của giáo viên mầm non trong tổ chức hoạt động cho trẻ 5-6 tuổi khám phá môi trường xung quanh.

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ĐÀ NẴNG

KHOA GIÁO DỤC MẦM NON

----------

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đề tài:

THỰC TRẠNG KHẢ NĂNG SÁNG TẠO CỦA

GIÁO VIÊN MẦM NON TRONG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG CHO

TRẺ 5 – 6 TUÔI KHÁM PHÁ MÔI TRƢỜNG XUNG QUANH

Giảng viên hướng dẫn : TS. Đinh Thị Đoan Hƣơng

Sinh viên thực hiện : Võ Thị Đặng Hồng Luận

Lớp : 13SMN1

Đà Nẵng, tháng 05 năm 2017

Lời đầu tiên em xin gửi lời cảm ơn các Thầy Cô trong khoa Giáo dục

Mầm non – trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng đã nhiệt tình truyền đạt những

kiến thức cần thiết cho em trong quá trình học tập tại trường

Đặc biệt, em xin chân thành gửi lời cảm ơn đến Cô giáo – TS. Đinh Thị

Đoan Hương, người đã hướng dẫn em rất chu đáo và tận tình trong suốt quá

trình nghiên cứu và hoàn thành khóa luận này.

Và xin gửi lời chân thành đến các cô giáo ở các trường mầm non tham

gia nghiên cứu, cùng gia đình và bạn bè đã động viên, giúp đỡ em tận tình

trong quá trình nghiên cứu của mình.

Vì đây là lần đầu tiên làm khóa luận tốt nghiệp, kinh nghiệm và năng lực

bản thân còn hạn chế nên khóa luận không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính

mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý Thầy Cô và các bạn để đề tài

được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn.

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2017

Sinh viên

Võ Thị Đặng Hồng Luận

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài..............................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu........................................................................................2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .................................................................3

4. Phạm vi nghiên cứu..........................................................................................3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................................................3

6. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................4

7. Giả thuyết khoa học .........................................................................................5

8. Câu hỏi nghiên cứu ..........................................................................................5

9. Cấu trúc đề tài ..................................................................................................5

NỘI DUNG ................................................................................................................7

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KHẢ NĂNG SÁNG TẠO CỦA GIÁO VIÊN

MẦM NON TRONG TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI KHÁM

PHÁ MÔI TRƢỜNG XUNG QUANH ...................................................................7

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .........................................................................7

1.1.1. Trên thế giới..............................................................................................7

1.1.2. Tại Việt Nam ............................................................................................9

1.2. Lý luận về sự sáng tạo..............................................................................11

1.2.1. Khái niệm “sáng tạo”..............................................................................11

1.2.2. Bản chất và cấu trúc tâm lý của sáng tạo................................................15

1.2.3. Cơ chế tâm lí của sáng tạo......................................................................18

1.2.4. Chủ thể sáng tạo và những phẩm chất của người sáng tạo.....................20

1.2.5. Một số năng lực sáng tạo chủ yếu ..........................................................24

1.2.6. Các tiêu chí và cấp độ của sáng tạo ........................................................25

1.2.7. Điều kiện của sáng tạo............................................................................27

1.2.8. Phương pháp đo đạc đánh giá sáng tạo ..................................................30

1.3. Hoạt động khám phá MTXQ của trẻ ở trƣờng mầm non ....................32

1.3.1. Bản chất của hoạt động KPMTXQ của trẻ mầm non.............................32

1.3.2. Ý nghĩa của hoạt động KPMTXQ của trẻ ..............................................34

1.3.3. Mối liên hệ giữa khả năng sáng tạo của GVMN với hiệu quả tổ chức

hoạt động cho trẻ khám phá MTXQ...................................................................37

1.4. Những biểu hiện sự sáng tạo của GVMN trong việc tổ chức hoạt động

cho trẻ khám phá MTXQ ở trƣờng mầm non. .................................................40

1.4.1. Sáng tạo thông qua đồ dùng – đồ chơi trực quan ...................................40

1.4.2. Sáng tạo trong tổ chức trò chơi...............................................................41

1.4.3. Giáo viên sáng tạo với hệ thống câu hỏi – đàm thoại.............................43

1.4.4. Sáng tạo trong việc lập kế hoạch tổ chức hoạt động cho trẻ làm quen với

MTXQ ................................................................................................................45

1.4.5. Sáng tạo trong việc đánh giá – nhận xét hoạt động làm quen với môi

trường xung quanh của trẻ..................................................................................46

TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 .........................................................................................50

Chƣơng 2: QUÁ TRÌNH VÀ KẾT QUẢ KHẢO SÁT THỰC TRẠNG KHẢ

NĂNG SÁNG TẠO CỦA GIÁO VIÊN MẦM NON TRONG TỔ CHỨC

HOẠT ĐỘNG CHO TRẺ 5 – 6 TUỔI KHÁM PHÁ MÔI TRƢỜNG XUNG

QUANH....................................................................................................................52

2.1. Mục đích khảo sát.....................................................................................52

2.2. Nội dung khảo sát.....................................................................................52

2.3. Phƣơng pháp khảo sát .............................................................................52

2.3.1. Phương pháp quan sát.............................................................................52

2.3.2. Phương pháp phỏng vấn chuyên gia.......................................................53

2.3.3. Phương pháp sử dụng phiếu câu hỏi (Anket) .........................................53

2.3.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm........................................................53

2.3.5. Phương pháp thống kê toán học .............................................................53

2.4. Mô tả quá trình khảo sát .........................................................................54

2.4.1. Đối tượng khảo sát..................................................................................54

2.4.2. Thời gian khảo sát...................................................................................54

2.4.3. Phạm vi khảo sát.....................................................................................54

2.5. Các tiêu chí và thang đánh giá về thực trạng khả năng sáng tạo của

GVMN trong hoạt động cho trẻ khám phá MTXQ..........................................56

2.5.1. Tiêu chí 1: Dựa vào mức độ biểu hiện khả năng sáng tạo của GVMN

trong tổ chức hoạt động cho trẻ khám phá MTXQ ............................................56

2.5.2. Tiêu chí 2: Dựa vào tần suất sáng tạo của GVMN trong tổ chức hoạt

động cho trẻ khám phá MTXQ...........................................................................58

2.5.3. Tiêu chí 3: Dựa vào kết quả tổ chức hoạt động cho trẻ 5 – 6 tuổi khám

phá MTXQ thể hiện trên trẻ (thông qua giờ hoạt động được quan sát – dự giờ)

…………………………………………………………………………………58

2.6. Kết quả khảo sát thực trạng khả năng sáng tạo của GVMN trong tổ

chức hoạt động cho trẻ khám phá MTXQ.........................................................59

2.6.1. Nhận thức của GVMN về vai trò của khả năng sáng tạo của GVMN đối

với tổ chức hoạt động khám phá MTXQ cho trẻ 5 – 6 tuổi ở trường mầm non ....

................................................................................................................59

2.6.2. Mức độ khả năng sáng tạo của GVMN trong tổ chức hoạt động cho trẻ

khám phá MTXQ................................................................................................67

2.6.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sáng tạo của GVMN trong tổ

chức hoạt động cho trẻ 5 – 6 khám phá MTXQ.................................................73

2.6.4. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng khả năng sáng tạo của GVMN trong tổ

chức hoạt động cho trẻ 5- 6 tuổi khám phá MTXQ ...........................................74

TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 .........................................................................................77

KẾT LUẬN..............................................................................................................86

1. Kết luận.........................................................................................................86

2. Một số kiến nghị sƣ phạm ...........................................................................86

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................88

PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1. Kinh nghiệm, trình độ chuyên môn của giáo viên tại một số trường mầm

non………………………………………………………………………………….65

Bảng 2.2. Tiêu chí dựa vào mức độ biểu hiện khả năng sáng tạo của giáo viên mầm

non trong tổ chức hoạt động cho trẻ khám phá môi trường xung

quanh……………………………………………………………………………….66

Bảng 2.3. Tiêu chí dựa vào tần suất sáng tạo của giáo viên mầm non trong tổ chức

hoạt động cho trẻ khám phá môi trường xung quanh……………………………...68

Bảng 2.4. Tiêu chí dựa vào kết quả hoạt động khám phá môi trường xung quanh

dựa trẻ trẻ……………………………………………………………………..……68

Bảng 2.5. Kết quả nhận thức của giáo viên về vai trò của khả năng sáng tạo với với

hiệu quả tổ chức hoạt động khám phá MTXQ cho trẻ 5 - 6 tuổi…………………..69

Bảng 2.6. Hiệu quả của tổ chức hoạt động cho trẻ khám phá môi trường xung

quanh…………………………………………………………………………...…..71

Bảng 2.7. Tự đánh giá của giáo viên về khả năng sáng tạo của mình hiện

nay……………………………………………………………………………….....73

Bảng 2.8. Mức độ khả năng sáng tạo của giáo viên mầm non trong tổ chức hoạt

động khám phá môi trường xung quanh…………………………………………...74

Bảng 2.9. Kết quả điều tra lợi ích của việc đánh giá khả năng sáng tạo của giáo viên

mầm non trong tổ chức hoạt động khám phá môi trường xung quanh……………75

Bảng 2.10. Mức độ biểu hiện khả năng sáng tạo của giáo viên mầm non trong tổ

chức hoạt động khám phá môi trường xung quanh………………………………..76

Bảng 2.11. Tần suất sáng tạo của giáo viên mầm non trong tổ chức hoạt động khám

phá môi trường xung quanh………………………………………………………..77

Bảng 2.12. Mức độ kết quả hoạt động khám phá môi trường xung quanh thể hiện

trên trẻ…………………….………………………………………………………..80

Bảng 2.13. Đánh giá của giáo viên về những yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sáng

tạo của giáo viên mầm non trong việc tổ chức hoạt động khám phá môi trường xung

quanh……………………………………………………………………………….82

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.2: Đánh giả khả năng sáng tạo của GVMN trong tổ chức cho trẻ 5 – 6

tuôi khám phá MTXQ…………………..……………………………………….....70

Biểu đồ 2.2: Mức độ biểu hiện khả năng sáng tạo của GVMN trong tổ chức cho trẻ

5 – 6 tuổi khám phá MTXQ. ………………………………………………………74

Biểu đồ 2.3: Biểu đồ thể hiện kết quả hoạt động khám phá MTXQ dựa trên trẻ

(thông qua 1 giờ hoạt động được quan sát – dự giờ……………………………….77

DANH MỤC KÝ HIỆU VIẾT TẮT

Viết đầy đủ Ký hiệu viết tắt

Ban giám hiệu BGH

Giáo viên GV

Giáo viên mầm non GVMN

Mầm non MN

Mẫu giáo MG

Môi trường xung quanh MTXQ

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

“Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”

Chương trình giáo dục mầm non hiện hành là một chương trình giáo dục

mở và linh hoạt. Đây là một điểm mới so với chương trình cải cách trước kia

nhằm tạo cơ hội giúp cho người GVMN có thể chủ động hơn trong quá trình

giáo dục trẻ. Tuy nhiên, chính điểm mới này đòi hỏi người GVMN phải luôn

luôn tìm tòi, học hỏi, trau dồi kinh nghiệm tổ chức hoạt động dạy học trẻ mầm

non theo hướng đổi mới, tìm kiếm những nội dung và phương pháp mới lạ, hấp

dẫn và phù hợp với đặc điểm của trẻ trong lớp cũng như với những điều kiện có

sẵn tại địa phương.

Hướng tới phát triển toàn diện nhân cách trẻ, chương trình GDMN hiện

nay đề ra 5 mục tiêu phát triển các lĩnh vực bao gồm: thể chất, nhận thức, ngôn

ngữ, tình cảm – kỹ năng xã hội và thẩm mỹ. Trong đó, lĩnh vực phát triển nhận

thức cho trẻ từ lâu nay vẫn chiếm vị trí quan trọng trong chương trình mầm non

nói riêng và của nhiều nước tiên tiến trên thế giới như: Mĩ, Trung Quốc, Nhật

Bản,… nói chung. Có thể nói, việc trang bị cho trẻ những hiểu biết sơ đẳng ban

đầu về cuộc sống xung quanh trẻ nhằm trang bị cho trẻ những hiểu biết sơ đẳng

ban đầu về cuộc sống xung quanh trẻ nhằm giúp trẻ thích ứng hiệu quả và tiến

tới làm chủ cuộc sống của chính bản thân mình. Hơn nữa, việc chuẩn bị cho thế

hệ trẻ sống trong một thế giới có những thay đổi khoa học, công nghệ nhanh

chóng, luôn đòi hỏi con người phát triển tư duy sáng tạo, linh hoạt để đương đầu

với cuộc sống thực tại.

Theo xu thế đó, hoạt động khám phá MTXQ cũng đã trở thành một hoạt

động có ý nghĩa to lớn trong quá trình giáo dục trẻ mầm non. Đây là một trong

những hoạt động đem lại rất nhiều hứng thú, kiến thức cho trẻ về thế giới xung

quanh trẻ. Đồng thời, hoạt động cho trẻ khám phá MTXQ còn phát huy tính

sáng tạo cho trẻ thông qua cách dạy học sáng tạo của GV ở lớp. Nói cách khác,

khi người GVMN sáng tạo, trẻ cũng sẽ sáng tạo theo. Mỗi đứa trẻ sẽ là một tấm

2

gương phản chiếu một phần nào của chính các GVMN. Hàng ngày, trẻ có 8 giờ

để học, để chơi, để nói chuyện và chia sẻ với giáo viên nên đây chính là quãng

thời gian trẻ học được rất nhiều điều từ chính GV của mình. Một GVMN sáng

tạo, thông minh ngoài việc luôn mang đến những điều mới cho học trò và làm

các em hào hứng mỗi ngày đến trường thì còn khích lệ, động viên học trò của

mình cùng nhau sáng tạo ra những điều mới lạ.

Nhưng hiện nay, thực tế cho thấy hiệu quả tổ chức hoạt động cho trẻ

khám phá MTXQ tại một số trường mầm non dường như vẫn chưa đạt được

hiệu quả cao. Những giờ hoạt động khám phá môi trường xung quanh mà GV tổ

chức còn mang tính máy móc, mà chưa thể hiện được nhiều sự sáng tạo trong

lựa chọn nội dung, ý tưởng cũng như phương pháp và hình thức dạy học. Có thể

thấy, GVMN chỉ thực hiện một cách thụ động những phương pháp và kiến thức

mà dường như họ chưa thật sự phát huy hết khả năng sáng tạo của mình. Chính

vì vậy, việc nghiên cứu và đánh giá về thực trạng khả năng sáng tạo của GVMN

sẽ có ý nghĩa nhất định trong việc nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động cho trẻ

khám phá MTXQ.

Từ những lý do trên đây, tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Thực trạng khả năng

sáng tạo của GVMN trong tổ chức hoạt động cho trẻ 5-6 tuổi khám phá

MTXQ”. Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần làm rõ hơn những yếu tố ảnh hưởng

đến quá trình tổ chức hoạt động khám phá MTXQ. Thông qua việc tìm hiểu khả

năng sáng tạo của GVNM trong việc tổ chức hoạt động khám phá MTXQ.

2. Mục đích nghiên cứu

- Tìm hiểu thực trạng khả năng sáng tạo của GVMN trong quá trình tổ chức

hoạt động cho trẻ khám phá MTXQ.

- Tìm hiểu những thuận lợi và khó khăn mà GVMN có thể gặp phải trong quá

trình tổ chức hoạt động cho trẻ khám phá MTXQ.

3

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu

Quá trình GVMN tổ chức hoạt động cho trẻ khám phá MTXQ ở trường

mầm non.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

Thực trạng khả năng sáng tạo của GVMN trong tổ chức hoạt động cho

trẻ 5 – 6 tuổi khám phá MTXQ ở trường mầm non.

4. Phạm vi nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu thực trạng khả năng sáng tạo của GVMN trong quá

trình tổ chức hoạt động cho trẻ khám phá MTXQ tại 4 trường mầm non công

lập và 2 trường mầm non tư thục trên địa bàn TP Đà Nẵng ở GV dạy lứa tuổi

mẫu giáo. Cụ thể:

 04 trường MN công lập:

Trường Mầm non Dạ Lan Hương

Trường Mầm non 20/10

Trường Mầm non Tuổi thơ

Trường Mầm non 19/5

 02 trường MN tư thục:

Trường Mầm non Bồ Công Anh

Trường Mầm non Skyline

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu cơ sở lý luận liên quan đến đề tài, đặc biệt là cơ sở lý luận để xây

dựng hệ thống tiêu chí, thang đánh giá khả năng sáng tạo của GVMN trong

hoạt động khám phá MTXQ của trẻ ở trường mầm non.

- Nghiên cứu thực tiễn nhằm tìm hiểu thực trạng về khả năng sáng tạo của

GVMN trong hoạt động cho trẻ khám phá MTXQ ở một số trường mầm non

tại thành phố Đà Nẵng theo phạm vi đề tài xác định.

- Đề xuất một số kiến nghị sư phạm dựa trên kết quả nghiên cứu.

4

6. Phƣơng pháp nghiên cứu

6.1. Phương pháp nghiên cứu cơ sở lý luận

Thu thập, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, những tài liệu có liên quan

đến khả năng sáng tạo của GVMN trong quá trình tổ chức hoạt động khám

phá MTXQ cho trẻ 5 – 6 tuổi ở trường mầm non; trên cơ sở đó tìm hiểu

những thuận lợi và khó khăn mà GVMN gặp phải khi trong quá trình tổ chức

hoạt động cho trẻ khám phá MTXQ.

6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

6.2.1. Phương pháp quan sát

Dự giờ, quan sát GVMN tổ chức hoạt động cho trẻ khám phá MTXQ (6

mẫu giờ hoạt động khám phá MTXQ tại 6 trường mầm non, mỗi trường dự

quan sát 1 mẫu giờ) để tìm hiểu thực trạng khả năng sáng tạo của GVMN

trong quá trình tổ chức hoạt động cho trẻ khám phá MTXQ.

6.2.2. Phương pháp phỏng vấn chuyên gia

Trao đổi với cán bộ quản lý trường Mầm non về khả năng sáng tạo của

GVMN, cũng như những thuận lợi và khó khăn của GVMN trong việc tổ

chức hoạt động khám phá MTXQ.

6.2.3. Phương pháp sử dụng phiếu câu hỏi (Anket)

Phiếu câu hỏi dùng để thu thập ý kiến của GVMN liên quan đến quá trình

tổ chức hoạt động cho trẻ khám phá MTXQ của bản thân GV. Dữ liệu thu

được sẽ được sẽ được phân tích, xác định các mức độ và các kết luận liên

quan đến khả năng sáng tạo của GV.

6.2.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm

Ngoài những phương pháp nêu trên, để nghiên cứu thực trạng khả năng

sáng tạo của GVMN trong quá trình tổ chức hoạt động cho trẻ khám phá

MTXQ thì đề tài nghiên cứu này còn sử dụng phương pháp, nghiên cứu một

số sản phầm của các GVMN. Cụ thể gồm:

- Các bản kế hoạch tổ chức hoạt động khám phá MTXQ của GVMN.