thực trạng đánh bắt, nuôi trồng và chế biến thủy sản tỉnh bình thuận

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ KIỀU OANH

THỰC TRẠNG ĐÁNH BẮT, NUÔI TRỒNG VÀ

CHẾ BIẾN THỦY SẢN

TỈNH BÌNH THUẬN

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC

Thành phố Hồ Chí Minh -7/ 2011

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ KIỀU OANH

THỰC TRẠNG ĐÁNH BẮT, NUÔI TRỒNG VÀ

CHẾ BIẾN THỦY SẢN

TỈNH BÌNH THUẬN

Chuyên ngành: Địa lí học

Mã số:60.31.95

LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC

Người hướng dẫn khoa học

TS. Nguyễn Đức Tuấn

Thành phố Hồ Chí Minh -7/ 2011

MỤC LỤC

1TMỤC LỤC1T ................................................................................................................3

1TDANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT1T ......................................................................5

1TMỞ ĐẦU1T ...................................................................................................................6

1T1. Lí do chọn đề tài1T ..........................................................................................................6

1T2. Mục tiêu và nhiệm vụ1T..................................................................................................7

1T3. Phạm vi nghiên cứu1T.....................................................................................................7

1T4. Lịch sử nghiên cứu1T ......................................................................................................8

1T5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu1T ....................................................................8

1TCHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN CHUNG VỀ NGÀNH THỦY SẢN1T................... 12

1T1.1. Tổng quan về ngành thủy sản1T ................................................................................12

1T1.1.1.Một số khái niệm cơ bản về ngành thủy sản1T ........................................................12

1T1.1.2.Vai trò và vị trí của thủy sản trong nền kinh tế quốc dân1T .....................................15

1T1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển của thủy sản Việt Nam1T ......................19

1T1.2.1. Các điều kiện tự nhiên1T .......................................................................................19

1T1.2.2. Các điều kiện KT – XH1T......................................................................................22

1T1.3. Tình hình phát triển ngành thủy sản1T ....................................................................25

1T1.3.1. Tình hình phát triển ngành thủy sản trên thế giới. 1T ..............................................25

1T1.3.2.Tình hình phát triển ngành thủy sản Việt Nam1T ....................................................29

1TCHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG ĐÁNH BẮT, NUÔI TRỒNG VÀ CHẾ BIẾN

THỦY SẢN TỈNH BÌNH THUẬN.1T ....................................................................... 38

1T2.1. Khái quát chung về Bình Thuận1T ...........................................................................38

1T2.1.1. Vị trí địa lý và giới hạn lãnh thổ1T.........................................................................38

1T2.1.2. Các điều kiện tự nhiên1T .......................................................................................39

1T2.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội1T ...................................................................................42

1T2.2. Đánh giá nguồn lực phát triển nuôi trồng và chế biến thủy sản Bình Thuận1T .....47

1T2.2.1. Thuận lợi về mặt tự nhiên1T ..................................................................................47

1T2.2.2. Khó khăn về tự nhiên1T .........................................................................................49

1T2.2.3. Thuận lợi về kinh tế - xã hội1T ..............................................................................49

1T2.2.4. Khó khăn về kinh tế - xã hội1T ..............................................................................54

1T2.3. Tình hình nuôi trồng, đánh bắt và chế biến thủy sản tỉnh Bình Thuận giai đoạn

2005 – 2008.1T ...................................................................................................................55

1T2.3.1. Những thành tựu và hạn chế của ngành thủy sản Bình Thuận.1T...........................55

1T2.3.2. Tình hình nuôi trồng thủy sản1T ............................................................................65

1T2.3.3. Tình hình khai thác thủy sản1T ..............................................................................72

1T2.3.4. Tình hình chế biến và xuất khẩu1T.........................................................................77

1TCHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN1T........................... 83

1T3.1. Định hướng phát triển Thủy sản Bình Thuận đến năm 2020 1T ..............................83

1T3.1.1. Quan điểm quy hoạch của Tỉnh1T ..........................................................................83

1T3.1.2. Mục tiêu cụ thể1T ..................................................................................................84

1T3.1.2. Các định hướng phát triển thủy sản Bình Thuận đến 20201T .................................85

1T3.2. Hệ thống các giải pháp1T ...........................................................................................87

1T3.2.1. Các giải pháp hỗ trợ1T ...........................................................................................87

1T3.2.2. Các giải pháp trực tiếp1T .......................................................................................89

1TKẾT LUẬN1T.............................................................................................................97

1TTÀI LIỆU THAM KHẢO1T ..................................................................................... 99

1TPHỤ LỤC1T ............................................................................................................. 101

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CNH – HĐH: Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa

ĐBSCL: Đồng bằng sông Cửu Long

EU: Liên minh châu Âu

HACCP: Hệ thống phân tích mối nguy và kiểm soát điểm tới hạn

ISO: Bộ tiêu chuẩn về quản lí và đảm bảo chất lượng

NTTS: Nuôi trồng thủy sản

UBND: Ủy ban nhân dân

TNHH : Trách nhiệm hữu hạn

FAO : Tổ chức Lương nông thế giới

WTO : Tổ chức Thương mại thế giới

BCHTW: Ban Chấp Hành Trung Ương

KCN: Khu công nghiệp

THCS: Trung học cơ sở

THPH: Trung học phổ thông

ADB: Ngân hàng phát triển châu Á

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Nông dân ta thường nói: “Thứ nhất canh trì, thứ nhì canh viên, thứ ba canh điền”.

Bình Thuận có thế mạnh để canh trì vì:

Bình Thuận có chiều dài bờ biển là 192 km, gần 5 vũng, vịnh, 3 mũi đá nhô ra biển.

Thềm lục địa ở đây hẹp dần ở phía Trung bộ và bắt đầu được mở rộng dần ra về phía

Nam bộ. Trên thềm có đảo Phú Quý có diện tích 32kmP

2

P. Ven bờ biển có sáu cửa sông

chính, nơi có nhiều tàu thuyền của ngư dân đánh bắt thủy sản nhưng tập trung chủ yếu ở

bốn cửa: Phú Hải, Cà Ty, La Gi, Tuy Phong. Nước biển có độ mặn trung bình là 37%o

lại có nhiều dòng hải lưu nên hội tụ nhiều đàn cá, tôm, mực,…Với hàng ngàn con tàu

lớn nhỏ, ngư dân thạo nghề ở đây mỗi năm đánh bắt được khoảng 130 ngàn tấn hải sản

các loại v.v…Phần lớn diện tích hơn 52 ngàn ha bãi triều ngập mặn trong tỉnh thuận lợi

tạo ao đầm nuôi tôm sú, đặt lồng bè nuôi cá, đặc biệt là sò điệp chiếm 75% sản lượng

khai thác cả nước. Các huyện ven biển những năm gần đây đã phát triển mạnh mẽ nghề

nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là tôm sú, thu hút mạnh vốn đầu tư từ nhiều nguồn.

Với những tiềm năng to lớn như vậy tạo điều kiện cho việc xuất khẩu các loại thủy

sản đông lạnh hoặc sấy khô và sản xuất nước mắm. Thương hiệu nước mắm Phan Thiết

từ lâu có chất lượng và hương vị riêng vẫn cung cấp đều đặn hơn 20 triệu lít/ năm cho

thị trường nội địa đã tạo cho Bình Thuận một tiềm năng vùng biển đa dạng, trở thành

một trong những ngư trường lớn của cả nước và ngành thủy sản trở thành ngành kinh tế

mũi nhọn của Tỉnh.

Mặc dù vậy, xuất khẩu thủy sản vẫn gặp nhiều khó khăn như chịu sức ép cạnh tranh

trên thị trường ngày càng lớn trong khi đó các doanh nghiệp của Bình Thuận còn non

trẻ, nhỏ cả về qui mô sản xuất, vốn, trang thiết bị và thị trường. Ngành thủy sản Bình

Thuận muốn vượt qua được khó khăn, duy trì và tiếp tục phát triển thì cần sự nổ lực của

toàn ngành với những giải pháp khác nhau. Trong việc tập trung xây dựng các mô hình

liên kết sản xuất trên từng lĩnh vực khai thác, nuôi trồng, chế biến thủy sản để đảm bảo

hiệu quả, bền vững hơn. Do đó, tác giả chọn đề tài “Thực trạng và giải pháp nuôi

trồng, đánh bắt và chế biến thủy sản tỉnh Bình Thuận” làm luận văn tốt nghiệp với

mong muốn nghiên cứu được thực trạng phát triển hiện nay của ngành cũng như tìm

hiểu những định hướng phát triển của tỉnh nhà.

2. Mục tiêu và nhiệm vụ

2.1. Mục tiêu

• Tìm hiểu các điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đã có tác động đến ngành kinh tế

thủy sản.

• Khái quát thực trạng phát triển của ngành thủy sản Bình Thuận.

• Luận văn hướng vào phân tích tình hình phát triển đồng thời đề ra những định

hướng và các giải pháp nhằm phát triển ngành thủy sản Bình Thuận. Tạo điều

kiện phát huy lợi thế là ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh.

2.2. Nhiệm vụ

• Tìm hiểu vai trò của ngành thủy sản trong nền kinh tế quốc dân của Việt Nam và

tỉnh Bình Thuận.

• Phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển ngành thủy sản ở Bình

Thuận.

• Nghiên cứu thực trạng phát triển của ngành thủy sản Bình Thuận.

• Định hướng phát triển thủy sản đến 2020, từ đó đề ra các giải pháp phát triển

ngành thủy sản Bình Thuận.

3. Phạm vi nghiên cứu

3.1. Về mặt không gian

Đề tài luận văn ngiên cứu hiện trạng phát triển ngành thủy sản trong mối quan hệ giữa

lĩnh vực nuôi trồng, khai thác và chế biến trên địa bàn tỉnh Bình Thuận.

3.2. Về mặt thời gian

Luận văn nghiên cứu sự phát triển thủy sản phân bố ở khắp các địa phương trong tỉnh

trong giai đoạn từ 2005- 2008 và định hướng đến 2020.

4. Lịch sử nghiên cứu

Với hơn 3260 km đường bờ biển Việt Nam có tiềm năng rất lớn cho khai thác nguồn

lợi thủy sản tự nhiên và phát triển nuôi trồng thủy sản trong các vùng nước ngọt nội địa,

nước lợ ven biển và nước biển. Do đó, ngành thủy sản đã trở thành ngành mũi nhọn trong

nền kinh tế quốc dân đáp ứng được nhu cầu thực phẩm tiêu dùng, hàng hóa và nguyên liệu

cho ngành chế biến xuất khẩu, đóng góp nhiều trong cơ cấu GDP cả nước.

Bình Thuận được xem là tỉnh nằm trong vùng trọng điểm số một về đánh bắt và nuôi

trồng thủy sản Nam Trung Bộ. Là tỉnh có nhiều tiềm năng về thủy sản, tuy nhiên việc phát

triển lâu dài ngành đánh bắt và nuôi trồng cần phải được tính toán trên cơ sở phát triển bền

vững. Ngoài những thuận lợi thì Bình Thuận gặp không ít khó khăn trong việc phát triển

ngành kinh tế này. Do đó, trong những năm gần đây đã có rất nhiều công trình nghiên cứu

về thủy sản Việt Nam, Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ cũng như Bình Thuận,

như:

“Chương trình phát triển nuôi trồng thủy sản Việt Nam thời kỳ 1999-2010” – do Thủ tướng

Chính phủ phê duyệt Quyết định số 224/1999 ngày 8/12/1999.

Đề án :Quy hoạch tổng thể kinh tế - xã hội ngành thủy sản thời kỳ 2000 – 2010” của Bộ

thủy sản.

Đề tài khoa học cấp Bộ “ Những giải pháp về thị trường cho sản phẩm thủy sản xuất

khẩu của Việt Nam” – của PGS – TS Võ Thanh Thu ( Chủ biên) cùng nhóm tác giả thuộc

trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh.

“Quy hoạch phát triển nuôi trồng thủy sản ở Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2015 và

định hướng năm 2020” – Viện kinh tế và Quy hoạch thủy sản – Bộ thủy sản.

Ngoài ra còn rất nhiều tác giả viết sách cũng như làm đề tài nghiên cứu về ngành thủy

sản ở các vùng, miền, các tỉnh. Tuy nhiên, hầu như chưa có tác giả nào thực hiện đề tài

nghiên cứu một cách cụ thể về tình hình đánh bắt, nuôi trồng, chế biến thủy sản Bình Thuận

mà chủ yếu là những số liệu thống kê, các báo cáo của các chuyên viên Sở thủy sản hay của

một số nhà báo.

5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu

5.1. Quan điểm nghiên cứu

5.1.1. Quan điểm tổng hợp lãnh thổ

Địa lí kinh tế xã hội là một khoa học tổng hợp nghiên cứu không gian lãnh thổ kinh tế -

xã hội liên quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau. Do đo, khi nghiên cứu các nguồn lực nhằm

phát triển thủy sản Bình Thuận phải xem xét trong một chỉnh thể chung của vùng và cả

nước. Sự phát triển ngành thủy sản Bình Thuận không chỉ có ý nghĩa đối với tỉnh mà còn có

ảnh hưởng to lớn đến sự phát triển của vùng Nam Trung Bộ và cả nước.

5.1.2. Quan điểm hệ thống

Ngành thủy sản là một bộ phận không thể tách rời trong cơ cấu của ngành Nông –

lâm – thủy sản nói riêng và nền kinh tế nói chung. Sự phát triển kinh tế - xã hội có ảnh

hưởng sâu sắc tới ngành thủy sản và ngành thủy sản cũng có những ảnh hưởng nhất định

đến sự phát triển kinh tế - xã hội của Tỉnh, của vùng và cả nước. Do vậy, khi nghiên cứu

vấn đề thủy sản cần xem xét trong mối quan hệ với sự phát triển kinh tế - xã hội.

5.1.3. Quan điểm lịch sử viễn cảnh

Ngành thủy sản cũng như những ngành kinh tế khác luôn luôn vận động và phát

triển, tùy theo từng giai đoạn có các nguồn lực, các thế mạnh khác nhau tạo điều kiện cho sự

phát triển của ngành. Vì vậy, khi nghiên cứu chúng ta phải có cái nhìn từ quá khứ đến hiện

tại và dự báo đến một khoảng thời gian nào đó trong tương lai.

Trong nội dung cụ thể , tác giả sẽ nghiên cứu cụ thể về tình hình phát triển đánh bắt,

nuôi trồng và chế biến thủy sản Bình Thuận từ năm 2005 đến 2008 và trên cơ sở đề tài còn

đưa ra định hướng phát triển năm 2020.

5.1.4. Quan điểm sinh thái và phát triển bền vững

Khi nghiên cứu những vấn đề về thủy sản, phải dựa trên quan điểm sinh thái và phát

triển bền vững. Phát triển thủy sản phải đi đôi với việc bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ

môi trường, tạo môi trường sống trong sạch. Sự phát triển bền vững thể hiện rõ ở cả ba mặt:

kinh tế, xã hội và môi trường.

5.2. Phương pháp nghiên cứu

5.2.1. Phương pháp thống kê

Đây là phương pháp quan trọng khi nghiên cứu Địa lí đặc biệt là Địa lí kinh tế xã hội.

Dựa vào các số liệu sưu tầm được tại những nguồn đáng tin cậy như Trung tâm thông tin,

Sở Thủy sản Bình Thuận, Cục Thống kê tỉnh, Sở Nông nghiệp tỉnh…và những số liệu bản

thân khảo sát để đưa ra những phân tích, tổng hợp và những đánh giá mang tính khoa học.

5.2.2. Phương pháp bản đồ - biểu đồ

Đây là phương pháp đặc trưng của khoa học Địa lí, dùng để khái quát hóa số liệu,

xây dựng các biểu đồ, các bản đồ mang tính trực quan cao. Dựa trên cơ sở dữ liệu đã thu

thập và xử lí xây dựng những bản đồ chuyên đề nhằm phân tích mối quan hệ giữa các yếu tố

địa lí.

5.2.3. Phương pháp dự báo

Bằng kiến thức thực tế và những số liệu, thông tin tổng hợp để dự báo định hướng

phát triển ngành thủy sản đến năm 2020.

5.2.4. Phương pháp phân tích – so sánh

Dựa trên những thông tin sẵn có, đề tài sử dụng phương pháp này để đánh giá tác

động của các nhân tố tự nhiên, kinh tế - xã hội đến sự phát triển của ngành thủy sản Bình

Thuận.

Đồng thời, dựa vào cơ sở dữ liệu thu thập được để so sánh các giai đoạn phát triển

của thủy sản Bình Thuận qua thời gian và với các tỉnh trong khu vực và cả nước.

5.2.5. Phương pháp điều tra xã hội học

Thực hiện thông qua việc phỏng vấn một số nhà quản lí, các cấp chính quyền và một

số chuyên gia về lĩnh vực thủy sản.

5.2.6. Phương pháp thông tin địa lí

Trong đề tài ứng dụng phần mềm Map Info 7.0 để vẽ một số bản đồ chuyên đề phục

vụ cho nghiên cứu đề tài. Ngoài ra còn truy cập tìm kiếm thông tin, hình ảnh ở một số

website.

CẤU TRÚC LUẬN VĂN

Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 3 chương chính:

Chương 1: Cơ sở lý luận chung về ngành thủy sản

Chương 2: Thực trạng đánh bắt, nuôi trồng và chế biến thủy sản của Tỉnh Bình Thuận

Chương 3: Định hướng và giải pháp phát triển.