thực trạng của vấn đề với những diễn biến trong thời gian gần đây, những thành công cũng như những

Lêi nãi ®Çu

ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét trong c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña nhµ

níc, nh»m sö dông vµ ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô cã hiÖu qu¶, ®Ó ®¹t ®îc c¸c

môc tiªu cña nÒn kinh tÕ nh æn ®Þnh gi¸ c¶, æn ®Þnh tiÒn tÖ, t¨ng trëng kinh

tÕ, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. Trong giai ®o¹n ®Çu cña mét

nÒn kinh tÕ chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng theo ®Ó ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu vÒ

t¨ng trëng, c¸n c©n th¬ng m¹i, c«ng ¨n viÖc lµm, æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång néi

tÖ...nhµ níc ph¶i sö dông mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý vÜ m« nÒn kinh tÕ

nh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch thu nhËp, kinh tÕ ®èi

ngo¹i.. Cïng víi chÝnh s¸ch tµi kho¸, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét trong c¸c

c«ng cô ®¾c lùc ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ë cÊp ®é vÜ m«, t¸c ®éng trùc tiÕp

vµo qu¸ tr×nh vËn hµnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ.

§èi víi hÇu hÕt c¸c quèc gia th× môc tiªu cuèi cïng cña chÝnh s¸ch

tiÒn tÖ lµ æn ®Þnh vµ gi÷ v÷ng gi¸ trÞ ®ång tiÒn. §Ó ®¹t ®îc môc tiªu cuèi

cïng ®ã, mçi quèc gia sÏ cã mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi c¸c chØ tiªu trung

gian nh l·i suÊt, lîng tiÒn cung øng... vµ th«ng qua c¸c chØ tiªu nµy, híng

tíi sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong tõng thêi k×. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ,

theo c¸ch hiÓu nh vËy, dï ë thêi k× nµo còng ®Òu g¾n víi nh÷ng môc tiªu

kinh tÕ- x· héi cô thÓ, vµ ngêi ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó hoµn thµnh

nh÷ng môc tiªu nµy chÝnh lµ ng©n hµng trung ¬ng (NHT¦).

Cïng víi viÖc x¸c ®Þnh ra mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ phï hîp ¸p dông cho

mçi giai ®o¹n th× viÖc NHT¦ x¸c ®Þnh, sö dông vµ ph¸t huy ®óng vai trß

cña c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã vai trß quyÕt ®Þnh. Mét chÝnh s¸ch

tiÒn tÖ víi viÖc sö dông linh ho¹t vµ chuÈn x¸c c¸c c«ng cô thùc hiÖn sÏ

ph¸t huy vai trß quan träng sèng cßn trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, ®Þnh híng

sù ph¸t triÓn cña mçi nÒn kinh tÕ, h¹n chÕ vµ kh¾c phôc nhng khuyÕt tËt cña

nÒn kinh tÕ thÞ trêng mµ c¬ chÕ bµn tay v« h×nh kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc.

Kh«ng chØ cã ý nghÜa nh thÕ, hÖ thèng c«ng cô nµy cßn t¸c ®éng ®Ó chÝnh

s¸ch tiÒn tÖ võa ph¸t huy t¸c ®éng tÝch cùc trong qu¸ tr×nh lu th«ng tiÒn tÖ

trong níc, võa g¾n qu¸ tr×nh nµy vµo thÞ trêng tµi chÝnh - tiÒn tÖ thÕ giíi

trong mét xu thÕ kh«ng thÓ cìng l¹i cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ më cöa

nÒn kinh tÕ hiÖn nay.

ChÝnh v× tÇm quan träng nµy, ®Ó thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nh»m

®¶m b¶o ®îc c¸c môc tiªu ®Ò ra, th× viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô

cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHT¦ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh. Bëi vËy, viÖc t×m

hiÓu vÒ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHT¦, b¶n chÊt kinh tÕ cña

nã vµ nh÷ng t¸c ®éng cã thÓ cã cña c¸c c«ng cô nµy ®èi víi nÒn kinh tÕ,

®ång thêi nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c c«ng

cô nµy trong viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ mét

®ßi hái cÇn ph¶i ®îc gi¶i quyÕt.

Trong phÇn nghiªn cøu nhá díi ®©y, chØ xin phÐp ®îc ®Ò cËp tíi khÝa

c¹nh NHT¦ sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trªn thùc tÕ nh thÕ

nµo vµ mçi lo¹i c«ng cô ®ã cã lîi Ých còng nh h¹n chÕ g×, ®ång thêi ®Ò cËp

tíi mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶, ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc

cña c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nµy ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt

Nam hiÖn nay.

Néi dung cña tiÓu luËn ®îc chia lµm 3 phÇn lín:

PhÇn I: Lý thuyÕt chung

PhÇn II: Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò víi nh÷ng diÔn biÕn trong thêi gian gÇn

®©y, nh÷ng thµnh c«ng còng nh nh÷ng tån t¹i vµ nguyªn nh©n

cña nh÷ng tån t¹i ®ã.

PhÇn III: Mét sè c¸c gi¶i ph¸p nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i

Do sù h¹n chÕ vÒ mÆt thêi gian còng nh nh÷ng hiÓu biÕt thùc tÕ, ch¾c

ch¾n tiÓu luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt vµ thiÕu sãt. V×

vËy, em rÊt mong nhËn ®îc sù gãp ý vµ nhËn xÐt cña c« ®Ó cã thÓ hoµn

chØnh h¬n nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh vÒ lÜnh vùc nµy.

Em xin tr©n träng c¸m ¬n c« gi¸o Th.sü. Phan ThÞ B¹ch TuyÕt ®·

gióp ®ì vµ híng dÉn em trong viÖc hoµn thµnh tiªu luËn nµy.

Hµ néi, th¸ng 02 n¨m 2003.

2

PhÇn I: Lý thuyÕt chung

I- ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ:

1- Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch tiÒn tÖ:

ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét bé phËn trong tæng thÓ hÖ thèng chÝnh s¸ch

kinh tÕ cña nhµ níc ®Ó thùc hiÖn viÖc qu¶n lý vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ,

nh»m ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu kinh tÕ- x· héi trong tõng giai ®o¹n nhÊt

®Þnh.

ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã thÓ hiÓu theo hai nghÜa. HiÓu theo mét nghÜa

réng, lµ chÝnh s¸ch ®iÒu khiÓn toµn bé khèi lîng tiÒn trong nÒn kinh tÕ quèc

d©n, nh»m t¸c ®éng tíi 4 môc tiªu lín cña kinh tÕ vÜ m«, trªn c¬ së ®ã lµ

®¹t ®îc môc tiªu c¬ b¶n lµ æn ®Þnh tiÒn tÖ, gi÷ v÷ng søc mua cña ®ång tiÒn,

æn ®Þnh gi¸ cña hµng ho¸, kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho

x· héi. Theo mét nghÜa th«ng thêng th× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ chÝnh s¸ch

quan t©m ®Õn khèi lîng tiÒn cung øng t¨ng thªm trong thêi k× tíi, th«ng th￾êng lµ 1 n¨m, ®Ó phï hîp víi tØ lÖ t¨ng trëng dù kiÕn vµ chØ sè l¹m ph¸t nÕu

cã, tÊt nhiªn còng còng nh»m æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ æn ®Þnh gi¸ c¶ cña hµng

ho¸.

2- Vai trß & tÇm quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ:

ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lu«n lu«n g¾n víi mét môc tiªu kinh tÕ- x· héi nhÊt

®Þnh theo tõng thêi k×.

Bªn c¹nh chÝnh s¸ch tµi kho¸ vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c cña nhµ

níc, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ c«ng cô chñ yÕu cña kinh tÕ vÜ m«, t¸c ®éng trùc

tiÕp vµo sù vËn hµnh vµ quyÕt ®Þnh ®Õn xu híng còng nh kh¶ n¨ng ph¸t triÓn

cña nÒn kinh tÕ. Do vËy, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh«ng chØ cã ý nghÜa vÒ mÆt lý

luËn mµ cßn cã ý nghÜa vÒ mÆt thùc tiÔn trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch vµ

viÖc thiÕt lËp hÖ thèng c«ng cô hiÖu qu¶ cao ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.

Víi mét tèc ®é ph¸t triÓn nhanh vµ trong mét tr¹ng th¸i hÕt søc n¨ng

®éng, nÒn kinh tÕ thÞ trêng, trªn thùc tÕ ®· t¹o ra mét lùc lîng s¶n xuÊt cßn

nhiÒu h¬n nh÷ng thÕ hÖ tríc céng l¹i. Bªn c¹nh ®ã lµ xu híng x· héi ho¸ rÊt

cao, tíi møc ®é lµm cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ë mçi quèc gia ®Òu

mang tÝnh chÊt thÕ giíi. Mèi quan hÖ vµ sù phô thuéc toµn diÖn g÷a c¸c

quèc gia thay thÕ cho xu thÕ c« lËp tríc ®©y. ChÝnh nh÷ng ®iÒu nµy ®· khiÕn

cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh«ng chØ vµ kh«ng thÓ quan t©m

tíi qu¸ tr×nh lu th«ng tiÒn tÖ ë quèc gia m×nh mét c¸ch ®éc lËp, t¸ch biÖt mµ

ph¶i g¾n qu¸ tr×nh ®ã víi thÞ trêng tµi chÝnh- tiÒn tÖ thÕ giíi cïng nh÷ng xu

thÕ biÕn ®æi kh«ng ngõng cña nã.

Ngßai ra, vai trß cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong viÖc lµm gi¶m bít nh÷ng

th¨ng trÇm chu chuyÓn trong nÒn kinh tÕ cã mét ý nghÜa rÊt quan träng

trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ-x· héi.

Ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mang tÝnh chÊt kh¸ch quan,

tu©n theo nh÷ng qui luËt kh¸ch quan. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc kh«ng

thÓ phñ nhËn ®îc cña kinh tÕ thÞ trêng th× qu¸ tr×nh c¹nh tranh l¹i mang ®Õn

3

sù vi ph¹m c¸c qui luËt vµ cïng víi ®ã lµ nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ tr￾êng. ChØ víi sù ®iÒu khiÓn cña c¬ chÕ bµn tay v« h×nh th× c¸c doanh nghiÖp,

c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i... kh«ng thÓ thùc hiÖn tèt chøc n¨ng cña m×nh tríc

x· héi ®îc. Cïng víi nã lµ nh÷ng rñi ro mÊt an toµn tÝn dông vµ thanh to¸n

cã thÓ g©y ra t×nh tr¹ng ph¸ s¶n hµng lo¹t vµ dÉn ®Õn sù suy tho¸i toµn bé

nÒn kinh tÕ, nÕu nh kh«ng cã mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hîp lý vµ hÖ thèng

c«ng cô thùc thi hiÖu qu¶ nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng æn ®Þnh tiÒn tÖ, thanh

to¸n còng nh môc tiªu t¨ng trëng kinh tÕ. ChÝnh v× thÕ, trong mét nÒn kinh

tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng hiÖn vÉn cßn rÊt nhiÒu bì ngì vµ ®ang ë

giai ®o¹n ®Çu nh ë ViÖt Nam ngµy h«m nay, sù can thiÖp cña nhµ níc, mµ

cô thÓ qua NHT¦ b»ng chÝnh s¸ch vµ hÖ thèng c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn

tÖ lµ tÊt yÕu vµ cã t¸c dông ®Þnh híng ®Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh,

theo ®óng c¸c môc tiªu & ®Þnh híng ®· ®Ò ra.

3. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ:

NÕu nh chÝnh s¸ch tµi chÝnh chØ tËp trung chñ yÕu vµo thuÕ kho¸ vµ chi

tiªu cña chÝnh phñ, kÕt cÊu møc chi phÝ th× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia l¹i

tËp trung vµo møc ®é kh¶ n¨ng thanh to¸n cho toµn bé nÒn kinh tÕ quèc

d©n. Nh vËy, nã bao gåm viÖc ®¸p øng khèi lîng tiÒn cung øng cho lu

th«ng, ®iÒu khiÓn hÖ thèng tiÒn tÖ & khèi lîng tÝn dông cÇn thiÕt, ®¸p øng

cho nhu cÇu vÒ vèn cña nÒn kinh tÕ vµ t¹o nh÷ng tiÒn ®Ò ®Ó thóc ®Èy sù

ho¹t ®éng cña thÞ trêng tiÒn tÖ - thÞ trêng vèn theo ®óng nh÷ng môc tiªu cña

nhµ níc. T¸c dông cña nã cßn ë viÖc kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña hÖ thèng

ng©n hµng th¬ng m¹i ( NHTM), x¸c ®Þnh tØ gi¸ hèi ®o¸i hîp lý nh»m æn

®Þnh vµ thóc ®Èy kinh tÕ ®èi ngo¹i th«ng qua c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng vµ

xuÊt nhËp khÈu. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy nh»m môc tiªu cuèi cïng lµ æn ®Þnh

tiÒn tÖ, gi÷ v÷ng søc mua cña ®ång tiÒn, æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ t¹o c«ng ¨n viÖc

lµm cho x· héi.

Mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hoµn chØnh bao gåm c¶ mét hÖ thèng c¸c c«ng

cô ®iÒu khiÓn ë tÇm vÜ m«. ViÖc ®¸p øng tiÒn cho lu th«ng kh«ng chØ ®¬n

thuÇn cho môc tiªu t¨ng trëng, mµ ®èi víi tõng giai ®o¹n, gi÷a sù ph¸t triÓn

vµ sù t¨ng trëng ®Òu ph¶i ®îc c©n nh¾c. TÝn dông cho t¨ng trëng ®îc ®¸nh

gi¸ lµ ®¬n gi¶n h¬n tÝn dông cho ph¸t triÓn v× néi dung cña ph¸t triÓn bao

gåm nh÷ng yªu cÇu vÒ c¬ cÊu nhiÒu h¬n lµ t¨ng trëng thuÇn tuý. Cung øng

tiÒn cho lu th«ng ®Ó kh¾c phôc nh÷ng khuyÕt tËt cña c¬ chÕ thÞ trêng, b¶o

vÖ m«i trêng kinh tÕ lµnh m¹nh th«ng qua c¸c c«ng cô cßn khã kh¨n h¬n

nhiÒu so víi môc tiªu cho t¨ng trëng. Cung øng khèi lîng tiÒn ®Ó ®¶m b¶o

cho viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp ë møc tù nhiªn, ®ång thêi ®¶m b¶o møc t¨ng

trëng lµ mét vÊn ®Ò m©u thuÉn trong môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh

v× lý do ®ã, trong tõng trêng hîp cô thÓ, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cÇn ph¶i lùa

chän 1 trong 2 môc tiªu: hoÆc lµ gi¶m thÊt nghiÖp, hoÆc lµ æn ®Þnh tiÒn tÖ,

kh«ng l¹m ph¸t. §iÒu nµy ®· ®Æt c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch n¾m râ

yªu cÇu cña tõng thêi k× vµ môc tiªu cña tõng giai ®o¹n cô thÓ, còng nh

®iÒu kiÖn kinh tÕ- x· héi mµ ®Æt ra c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ phï hîp víi mçi

thêi k×.

4. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ:

4