Thực hiện chính sách bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Hrê ở tỉnh Quảng Ngãi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

LÊ NỮ CÔNG THÀNH

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BẢO TỒN, PHÁT HUY

GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CỦA

DÂN TỘC HRÊ Ở TỈNH QUẢNG NGÃI

Ngành: Chính trị học

Mã số: 8310201

Ngƣời hƣớng dẫn: PGS. TS. ĐOÀN THẾ HÙNG

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan công trình này là kết quả nghiên cứu của riêng tôi.

Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố

trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào.

Tác giả luận văn

Lê Nữ Công Thành

MỤC LỤC

Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Mục lục

MỞ ĐẦU 1

1. Lý do chọn đề tài 1

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đề tài 2

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 5

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 6

5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 7

6. Đóng góp của luận văn 7

7. Kết cấu của luận văn 8

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH BẢO TỒN, PHÁT

HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CỦA VIỆT NAM 9

1.1. Một số khái niệm cơ bản 9

1.2. Quan điểm của Đảng, Nhà nước về chính sách bảo tồn, phát

huy giá trị văn hóa truyền thống dân tộc 17

1.3. Ý nghĩa và yêu cầu cơ bản trong tổ chức thực hiện chính sách

bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống 23

* Tiểu kết chương 1

26

Chƣơng 2: THỰC TIỄN THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BẢO TỒN,

PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CỦA DÂN

TỘC HRÊ Ở TỈNH QUẢNG NGÃI

27

2.1. Những nhân tố tác động đến thực hiện chính sách bảo tồn, phát huy

giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Hrê ở tỉnh Quảng Ngãi 27

2.2. Quy trình thực hiện chính sách bảo tồn, phát huy giá trị văn

hóa truyền thống của dân tộc Hrê ở tỉnh Quảng Ngãi 38

2.3. Kết quả thực hiện chính sách bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa

truyền thống của dân tộc Hrê ở tỉnh Quảng Ngãi 38

* Tiểu kết chương 2 55

Chƣơng 3: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU

QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH BẢO TỒN, PHÁT HUY GIÁ

TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG CỦA DÂN TỘC HRÊ, TỈNH

QUẢNG NGÃI

56

3.1. Những định hướng 56

3.2. Những giải pháp 66

* Tiểu kết chương 3

80

KẾT LUẬN 81

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 83

PHỤ LỤC

QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN THẠC SĨ (BẢN SAO)

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ

viết tắt

Nghĩa tiếng Việt

BCH Ban Chấp hành

BC Báo cáo

CT Chỉ thị

CP Chính phủ

DTTS Dân tộc thiểu số

HD Hướng dẫn

NQ Nghị quyết

Nxb Nhà xuất bản

NĐ Nghị định

QĐ Quyết định

TU Tỉnh ủy

TW Trung ương

UBND Ủy ban nhân dân

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong quá trình hội nhập quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ như hiện nay,

các quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam luôn tuân thủ định hướng

lớn là: tôn trọng sự đa dạng văn hóa, bảo vệ và tôn vinh bản sắc văn hóa dân

tộc làm nền tảng tinh thần và động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội,

trong đó có mục tiêu xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc văn

hóa dân tộc. Nhằm nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân, góp phần phát

triển kinh tế - xã hội của đất nước, thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã

ban hành nhiều chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước

về bảo vệ, phát huy các giá trị văn hóa. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc

lần thứ XIII của Đảng đã nhấn mạnh cần thực hiện nghiêm túc các quy định

của pháp luật về sở hữu trí tuệ, về bảo tồn, phát huy giá trị các di sản văn

hóa vật thể và phi vật thể của dân tộc. Gắn kết chặt chẽ nhiệm vụ phát triển

văn hóa, văn nghệ, bảo tồn, phát huy giá trị các di sản văn hóa với phát triển

du lịch và hoạt động thông tin đối ngoại nhằm truyền bá sâu rộng các giá trị

văn hóa trong công chúng.

Trong suốt chiều dài lịch sử, văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số

(DTTS) luôn là di sản quý giá; góp phần làm nên sự phong phú, đa dạng và

thống nhất của nền văn hóa Việt Nam. Trong bối cảnh cuộc sống hiện đại,

việc giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa đồng bào các DTTS là nhiệm vụ cấp

thiết để phát triển bền vững đất nước. Đặc biệt trong thời kỳ công nghiệp hóa,

hiện đại hóa đất nước và giao lưu văn hóa hội nhập sâu rộng với thế giới,

cùng với việc mở cửa hội nhập quốc tế, bên cạnh những mặt tích cực thì hàng

ngày, hàng giờ văn hóa truyền thống đang bị tác động mạnh mẽ bởi nhiều yếu

tố tích cực lẫn tiêu cực. Do vậy, việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa

truyền thống là nhiệm vụ quan trọng vừa mang tính cấp bách, vừa mang ý

nghĩa chiến lược lâu dài.

2

Đối với tỉnh Quảng Ngãi, một địa phương có nền văn hóa khá phong

phú, đa dạng, là nơi có nhiều DTTS cư trú thì việc bảo tồn và phát huy giá

trị văn hóa truyền thống đang được các cấp ủy Đảng, Chính quyền đặc biệt

quan tâm. Trong đó, đồng bào Hrê là một trong số các tộc người thiểu số

đang sinh sống ở tỉnh Quảng Ngãi, có đời sống văn hóa tinh thần phong phú,

chứa đựng nhiều nhân văn và sâu sắc. Ở tỉnh Quảng Ngãi, dân tộc Hrê

chiếm khoảng 90% tổng số người Hrê ở Việt Nam; chiếm khoảng 10% dân

số tỉnh và sống tập trung tại 3 huyện miền núi phía Tây là Ba Tơ, Minh

Long và Sơn Hà. Tính đến cuối năm 2020, tổng dân số dân tộc Hrê trên địa

bàn tỉnh Quảng Ngãi có trên 140.000 người [15]. Nhờ những chính sách của

Đảng, Nhà nước ưu tiên đầu tư phát triển kinh tế - xã hội ở vùng sâu, vùng

xa, vùng tập trung đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, đời sống của đồng

bào Hrê trên địa bàn đã có nhiều khởi sắc.

Tuy nhiên, cuộc sống hiện đại đã tác động mạnh mẽ đến đời sống

văn hóa của các tộc người nói chung, người Hrê nói riêng khiến cho nhiều

giá trị văn hóa truyền thống đặc trưng của tộc người này đã và đang có

nhiều nguy cơ mai một, đánh mất bản sắc riêng của mình. Do đó, việc

nghiên cứu, tìm hiểu, lựa chọn để bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền

thống dân tộc Hrê trong bối cảnh đổi mới, hội nhập hiện nay đang trở nên

cần thiết hơn bao giờ hết.

Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài “Thực hiện chính

sách bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Hrê ở tỉnh

Quảng Ngãi” viết luận văn thạc sĩ ngành Chính trị học nhằm làm rõ những

vấn đề lý luận và thực tiễn, phân tích các yếu tố tác động đến chính sách bảo

tồn, phát huy văn hóa truyền thống của người Hrê, đề xuất các giải pháp đổi

mới, hoàn thiện chính sách này trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi hiện nay.

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của các tộc người ở

Việt Nam nói chung, tộc người Hrê nói riêng từ lâu đã được các nhà nghiên

3

cứu trong và ngoài nước quan tâm chú ý. Vì thế đã có nhiều công trình đã

được công bố liên quan đến vấn đề này. Trong khuôn khổ của một luận văn

thạc sĩ Chính trị học, chúng tôi khảo sát một số công trình nghiên cứu tiêu

biểu như:

Tác giả Hoàng Vinh năm 1997 đã xuất bản cuốn sách “Một số vấn đề

về bảo tồn và phát triển di sản văn hóa dân tộc”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà

Nội. Cuốn sách này có thể được coi là một công trình nghiên cứu mang tính

lý luận về giá trị văn hóa dân tộc khi tác giả đã đề cập khá chi tiết, cụ thể các

quan niệm của các tác giả nước ngoài và Việt Nam về giá trị văn hóa.

Cuốn sách “Giữ gìn và bảo vệ bản sắc văn hóa các dân tộc thiểu số Việt

Nam” xuất bản năm 1996 của Nhà xuất bản Văn hóa dân tộc, nhóm tác giả

phân tích các giá trị văn hóa đặc sắc của các tộc người trên lãnh thổ Việt

Nam, qua đó nhấn mạnh việc bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số

là nhiệm vụ cấp thiết, có ý nghĩa chiến lược cần phải tiếp tục thực hiện

thường xuyên và lâu dài.

Trên cơ sở dựa vào lý luận phương pháp luận duy vật biện chứng của

chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cuốn “Văn hóa các dân tộc

Việt Nam thống nhất mà đa dạng” của tác giả Nông Quốc Chấn, Huỳnh Khái

Vinh (xuất bản năm 2002, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội) là sự tiếp cận có

hệ thống của các nhà nghiên cứu trên nhiều góc độ: văn hóa, lịch sử và dân

tộc học nhằm hướng tới sự tương tác biện chứng giữa sự thống nhất và đa

dạng của văn hóa Việt Nam.

Cuốn sách “Góp phần nghiên cứu văn hóa và tộc người” của tác giả

Nguyễn Từ Chi (2003), Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội ấn hành lấy đối

tượng nghiên cứu là văn hóa và tộc người ở Việt Nam. Dưới góc nhìn văn

hóa, bằng cách tiếp cận nhiều chiều, với những cách lý giải khác nhau, tác giả

giúp người đọc hiểu thêm về những sự kiện, hiện tượng dân tộc học của Việt

4

Nam. Cuốn sách có thể được coi như là một trong những tác phẩm có cách

tiếp cận sâu sắc và tỉ mỉ các vấn đề tộc người từ nhiều góc độ.

Tác giả Đặng Nghiêm Vạn trong cuốn “Cộng đồng Quốc gia dân tộc

Việt Nam” xuất bản năm 2003 của Nxb Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí

Minh đem đến người đọc một số vấn đề lý luận về cộng đồng quốc gia dân

tộc và cộng đồng tộc người; đồng thời giới thiệu sự tiến triển và đặc điểm của

cộng đồng quốc gia dân tộc Việt Nam và của các tộc người cấu thành.

Cuốn “Văn hóa, văn hóa tộc người và văn hóa Việt Nam” (2006) và

“Bảo tồn, làm giàu và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam

trong đổi mới và hội nhập” (2010) của tác giả Ngô Đức Thịnh có thể xem là

một đóng góp quan trọng đối với sự nghiệp nghiên cứu và phát triển văn hóa

Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Ngoài ra, còn có nhiều công trình nghiên cứu văn hóa tộc người và văn

hóa Việt Nam, văn hóa vùng và phân vùng văn hóa ở Việt Nam. Những

nghiên cứu trên góp phần cung cấp cơ sở lý thuyết, thực tiễn trong quá trình

thực hiện chính sách bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống Việt

Nam trong quá trình đổi mới và hội nhập.

Về văn hóa của người Hrê cũng có rất nhiều công trình nghiên cứu

khoa học, hàng chục đầu sách, nhiều bài viết nghiên cứu ở những góc độ và

phạm vi khác nhau, ví như cuốn “Các dân tộc miền núi Nam Đông Dương”

của Bambo (tạp chí France - Asie số 40 - 50 năm 1950) được Nguyên Ngọc

dịch ra tiếng Việt vào năm 2003, trong đó có đề cập đến người Hrê.

Năm 1970 cuốn sách Đồng bào các sắc tộc thiểu số ở Việt Nam của

Nguyễn Trắc Di và năm 1974 cuốn sách Cao nguyên miền Thượng của tác giả

Toan Ánh - Cửu Long Giang đã được ra mắt độc giả. Hai cuốn sách này cũng

đã mô tả khá chi tiết về địa bàn cư trú, lối sống và phong tục tập quán của

người Hrê.