Thực hiện chính sách an sinh xã hội ở thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

TRẦN CÔNG MẠNH

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI

Ở THỊ XÃ AN NHƠN, TỈNH BÌNH ĐỊNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

Bình Định - Năm 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

TRẦN CÔNG MẠNH

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI

Ở THỊ XÃ AN NHƠN, TỈNH BÌNH ĐỊNH

Ngành: Chính trị học

Mã số: 8310201

Người hướng dẫn: PGS.TS. ĐOÀN THẾ HÙNG

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan công trình này là kết quả nghiên cứu của riêng tôi.

Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố

trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào.

Tác giả luận văn

Trần Công Mạnh

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa !

Lời cam đoan !!

Mục lục !!!

MỞ ĐẦU 1

1. Lý do chọn đề tài 1

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu 2

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 5

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 6

5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 6

6. Đóng góp của luận văn 6

7. Kết cấu của luận văn 7

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH

SÁCH AN SINH XÃ HỘI 8

1.1. An sinh xã hội và chính sách an sinh xã hội 8

1.2. Các hợp phần cơ bản của chính sách an sinh xã hội 13

1.3. Thực hiện chính sách an sinh xã hội 21

1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách an sinh xã hội 27

1.5. Kinh nghiệm thực hiện chính sách an sinh xã hội trong

nước và bài học kinh nghiệm cho thị xã An Nhơn

29

* Tiểu kết chương 1 36

Chương 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH AN

SINH XÃ HỘI Ở THỊ XÃ AN NHƠN, TỈNH BÌNH ĐỊNH 37

2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tác động đến việc thực

hiện chính sách an sinh xã hội ở thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định

37

2.2. Tình hình thực hiện chính sách an sinh xã hội ở thị xã An

Nhơn, tỉnh Bình Định

45

2.3. Đánh giá tình hình thực hiện chính sách an sinh xã hội ở

thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định

69

* Tiểu kết chương 2 76

Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP NÂNG CAO

HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI

Ở THỊ XÃ AN NHƠN, TỈNH BÌNH ĐỊNH

77

3.1. Phương hướng thực hiện chính sách an sinh xã hội ở thị

xã An Nhơn, tỉnh Bình Định giai đoạn 2020 - 2025

77

3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách an sinh

xã hội ở thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định

79

* Tiểu kết chương 3 87

KẾT LUẬN 88

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 93

PHỤ LỤC

QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN THẠC SĨ (BẢN SAO)

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt

ASXH An sinh xã hội

BHYT Bảo hiểm y tế

BHXH Bảo hiểm xã hội

BHTN Bảo hiểm thất nghiệp

CTr Chương trình

CNXH Chủ nghĩa xã hội

HD Hướng dẫn

HĐND Hội đồng nhân dân

HU Huyện ủy

KH Kế hoạch

NQ Nghị quyết

Nxb Nhà xuất bản

NTM Nông thôn mới

QĐ Quyết định

Qđi Quy định

TTg Thủ tướng

TU Thị ủy/Tỉnh ủy

TW Trung ương

UBND Ủy ban nhân dân

XHCN Xã hội chủ nghĩa

DANH MỤC BẢNG BIỂU

STT Tên bảng Trang

1

Bảng 2.1. Tốc độ tăng trưởng kinh tế thị xã An Nhơn giai đoạn

2016 - 2020

41

2

Bảng 2.2. Tỷ trọng các ngành kinh tế thị xã An Nhơn giai đoạn

2016 - 2020

42

3

Bảng 2.3. Tổng hợp số liệu chi Bảo hiểm xã hội các năm 2017,

2018, 2019 ở thị xã An Nhơn

49

4

Bảng 2.4. Báo cáo về công tác BHXH, BHYT thị xã An Nhơn từ

năm 2017 đến năm 2020

50

5

Bảng 2.5. Tỷ lệ tham gia BHYT của các nhóm ở thị xã An Nhơn

tính đến ngày 31/12/2019

51

6

Bảng 2.6. Tổng hợp các đối tượng chính sách hưởng chế độ ưu đãi

trên địa bàn thị xã An Nhơn

53

7

Bảng 2.7. Kết quả công tác chính sách ưu đãi ở thị xã An Nhơn

giai đoạn 2016 - 2020

55

8

Bảng 2.8. Các đối tượng hưởng chính sách bảo trợ xã hội ở thị xã

An Nhơn năm 2020

60

9 Bảng 2.9. Tỷ lệ hộ nghèo ở thị xã An Nhơn từ năm 2016 đến năm 2020 62

10

Bảng 2.10. Tín dụng cho hộ nghèo ở thị xã An Nhơn giai đoạn

2016 - 2020

63

11

Bảng 2.11. Công tác giải quyết việc làm ở thị xã An Nhơn từ năm

2016 đến năm 2020

65

12 Bảng 2.12. Cơ sở y tế, giường bệnh và cán bộ y tế ở thị xã An Nhơn 68

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

1.1. An sinh xã hội (ASXH) là một trong những chính sách xã hội cơ

bản nhằm góp phần thực hiện mục tiêu phát triển con người, đảm bảo công

bằng và tiến bộ xã hội. ASXH là một trong những tiêu chí cơ bản để đánh giá

sự tiến bộ của một xã hội, một cộng đồng, một quốc gia. Được hưởng ASXH

là một trong những quyền và đòi hỏi chính đáng của con người. Bản chất của

ASXH là góp phần đảm bảo thu nhập và đời sống cho các công dân nhằm tạo

ra sự an toàn sinh sống cho mọi thành viên trong xã hội. Tổ chức Lao động

quốc tế (ILO) nhấn mạnh: “An sinh xã hội là sự bảo vệ mà xã hội cung cấp

cho các thành viên của mình thông qua một loạt các biện pháp công cộng,

nhằm giải qu ết những khó khăn về kinh tế - xã hội do bị ngừng hoặc bị giảm

thu nhập, gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, thương

tật, tuổi già và chết; đồng thời, bảo đảm chăm sóc tế và trợ cấp cho các gia

đình đông con” [14; tr.38]. ASXH là trách nhiệm của xã hội trong việc bảo vệ

đối với các thành viên của mình. Bảo đảm ASXH là chủ trương nhất quán và

xuyên suốt của Đảng, Nhà nước, là chính sách để giảm nghèo, bảo đảm đời

sống của nhân dân, thực hiện công bằng, tạo sự đồng thuận xã hội, góp phần

giữ vững ổn định chính trị, đảm bảo trật tự, an toàn xã hội, củng cố và tăng

cường quốc phòng, an ninh.

1.2. Nhận thức được tầm quan trọng của việc xây dựng các chính sách

xã hội vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”,

trong thời gian qua, Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản để thực hiện các

chính sách ASXH, chính sách ưu đãi người có công với cách mạng, nâng cao

chất lượng cuộc sống của đồng bào dân tộc thiếu số, xóa đói giảm nghèo có

hiệu quả. Chính phủ đã ban hành trên 20 chính sách tín dụng ưu đãi; sử dụng

cơ chế vay tín dụng thông qua các chương trình, tổ chức, đoàn thể để hỗ trợ

người nghèo, người dân tộc thiểu số, người lao động bị mất việc làm, người

lao động có đất phải chuyển đổi mục đích sử dụng, học sinh, sinh viên có

hoàn cảnh khó khăn, người có thu nhập thấp phát triển sản xuất, tín dụng cho

2

học sinh, sinh viên. Chính bởi thế, hệ thống ASXH đã có tác động tích cực, góp

phần giảm thiểu rủi ro cho cuộc sống con người, khi bản thân không tự khắc

phục được, như thất nghiệp, người thiếu việc làm, người có thu nhập thấp,

người già, người tàn tật, trẻ mồ côi, người nghèo nhằm thúc đẩy tiến bộ xã hội.

Trong việc giải quyết các vấn đề xã hội được thực hiện thông qua các hình

thức, như Bảo hiểm xã hội (BHXH), Bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất

nghiệp (BHTN), cứu trợ và cứu trợ xã hội, ưu đãi xã hội... Trong văn kiện Đại

hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII (2021) của Đảng nhấn mạnh: “Thực hiện tốt

chính sách ưu đãi người có công, đẩy mạnh các hoạt động đền ơn đáp nghĩa.

Tiếp tục cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho người có công phù hợp với

xu hướng tăng trưởng kinh tế, tiến bộ và công bằng xã hội. Phấn đấu đến năm

2030 có 60% lực lượng lao động tham gia bảo hiểm xã hội; khoảng 45% lực

lượng lao động trong độ tuổi tham gia bảo hiểm thất nghiệp” [25; tr.270].

1.3. Là thị xã nằm ở phía Nam của tỉnh Bình Định, trong những năm

2015 - 2020, thị xã An Nhơn cũng đã có những nỗ lực trong việc thực hiện

chính sách ASXH cho người dân, đặc biệt là những đối tượng dễ bị tổn

thương trong xã hội và đã đạt được những kết quả tích cực; tuy nhiên vẫn còn

những khó khăn, tồn tại cần tiếp tục được xem xét, đánh giá nhằm rút ra bài

học kinh nghiệm để có định hướng và giải pháp tích cực cụ thể trong thời gian

đến. Vì vậy, việc nghiên cứu một cách có hệ thống, đánh giá thực trạng việc

thực hiện chính sách ASXH, đề xuất những giải pháp khả thi nhằm thực hiện

có hiệu quả hơn về chính sách ASXH ở thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định vừa

có ý nghĩa lý luận, vừa mang tính cấp thiết trong giai đoạn hiện nay.

Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài “Thực hiện chính

sách an sinh xã hội ở thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định” để viết luận văn

thạc sĩ ngành Chính trị học.

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu

Trong những năm gần đâ , ASXH là một trong những lĩnh vực được

các nhà nghiên cứu cả trong và ngoài nước quan tâm. Ở nước ta, đã có nhiều

nghiên cứu quan trọng có liên quan tới lĩnh vực này như:

3

Tác giả Mai Ngọc Cường với công trình Cơ sở khoa học của việc xây

dựng, hoàn thiện hệ thống chính sách an sinh xã hội ở Việt Nam, Nxb Chính

trị quốc gia, Hà Nội, 2009. Công trình đã khái quát về hệ thống chính ASXH

ở Việt Nam thời gian qua, với những nội dung về BHXH, BHYT, trợ cấp xã

hội và ưu đãi xã hội. Với nhiều số liệu được cập nhật, phân tích cặn kẽ, đặc

biệt công trình đã phân tích chỉ rõ những hạn chế yếu kém của hệ thống các

chính sách ASXH cũng như đề xuất một số phương hướng, giải pháp nhằm

hoàn thiện hệ thống ASXH ở nước ta.

Nhóm tác giả Phạm Văn Sáng, Ngô Quang Minh, Bùi Văn Hu ền,

Nguyễn Anh Dũng với công trình Lý thuyết và mô hình an sinh xã hội, Nxb

Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2009. Cuốn sách trình bày những bất cập, xu

hướng vận động, kinh nghiệm quốc tế về xây dựng và phát triển hệ thống

ASXH, đồng thời phân tích ASXH nhìn từ đối tượng thụ hưởng và những trụ

cột chính trong ASXH thực tiễn ở tỉnh Đồng Nai.

Tác giả Lê Quốc Lý với công trình Chính sách an sinh xã hội: thực

trạng và giải pháp, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2015. Cuốn sách được

biên soạn trên cơ sở các tư liệu nghiên cứu, khảo sát, tổng kết thực tiễn việc

thực hiện chính sách ASXH ở Việt Nam hiện na . Nội dung cuốn sách gồm 3

chương: Chương I: Cơ sở lý luận và thực tiễn về những trở ngại trong thực thi

chính sách ASXH; Chương II: Những trở ngại trong thực thi các chính sách

ASXH ở Việt Nam gần đâ qua đánh giá của nhóm cán bộ thực thi và đối

tượng thụ hưởng chính sách; Chương III: Mục tiêu, quan điểm và giải pháp

thực thi hiệu quả chính sách ASXH ở Việt Nam đến năm 2020.

Phạm Thị Hải Chuyển với bài viết “Tiếp tục hoàn thiện chính sách an

sinh xã hội, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, nâng cao đời sống nhân dân,

góp phần ổn định chính trị và trật tự an toàn xã hội” mang tính định hướng

cho việc thực hiện cho việc thực hiện chính sách ASXH ở Việt Nam trong

thời gian tới sẽ tập trung vào 5 mục tiêu chủyếu sau: Một là hướng tới việc

làm bền vững; Hai là thực hiện tốt các chế độ, chính sách ưu đãi đối với người