“Thụ lý vụ án hành chính, thực trạng và giải pháp”

Trang

Lêi c¶m ¬n

Lêi giíi thiÖu

Ch¬ng mét: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ thô lý vô ¸n hµnh chÝnh ….. 05

1.1 Kh¸i qu¸t chung vÒ thô lý vô ¸n hµnh chÝnh …………………………... 05

1.1.1 Kh¸i niÖm thô lý vô ¸n hµnh chÝnh ……………………………….… 05

1.1.2 VÞ trÝ vai trß cña thô lý trong thñ tôc tè tông hµnh chÝnh …………… 10

1.2 C¨n cø thô lý vô ¸n hµnh chÝnh ………………………………………... 13

1.3 Thêi ®iÓm thô lý vô ¸n hµnh chÝnh …………………………………….. 27

Ch¬ng hai: Thùc tr¹ng ph¸p luËt vµ thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ thô lý vô ¸n hµnh

chÝnh …………………………………………………………………. 28

1.1 Thô lý vô ¸n hµnh chÝnh theo ph¸p luËt hiÖn hµnh……………………... 28

1.2 Thùc tiÔn viÖc thô lý vô ¸n hµnh chÝnh nh÷ng n¨m n¨m gÇn ®©y ……... 39

1.3 Nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc thô lý vô ¸n hµnh chÝnh …. 41

Ch¬ng ba: Mét sè kiÕn nghÞ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ thô lý vô ¸n hµnh chÝnh

……………………………………………………………………….. 47

1.1 Quan ®iÓm hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ thô lý vô ¸n hµnh chÝnh …………... 47

1.2 Môc tiªu vµ ph¬ng híng …………………………………………..… 48

1.3 C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ …………………………………………………… 48

1.3.1 C«ng t¸c x©y dùng ph¸p luËt ………………………………………... 49

1.3.2 C«ng t¸c phæ biÕn, tuyªn truyÒn vµ gi¸o dôc ph¸p luËt ……………. 55

1.3.3 KiÖn toµn tæ chøc vµ ®éi ngò c¸n bé, ThÈm ph¸n hµnh chÝnh ……… 56

1.3.4 C«ng t¸c tæng kÕt thùc tiÔn xÐt xö hµnh chÝnh ……………………… 59

1.3.5 C¸c biÖn ph¸p kh¸c …………………………………………………. 59

KÕt luËn …………………………………………………………………… 61

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ chó thÝch ……………………………... 63

Lêi giíi thiÖu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi.

ViÖc “d©n” kiÖn “quan” xa nay vèn kh«ng ph¶i lµ ®iÒu hiÕm l¹ trong

lÞch sö ®Êt níc ViÖt Nam. Díi thêi phong kiÕn víi nh÷ng trãi buéc cña luËt lÖ

hµ kh¾c, viÖc khiÕu kiÖn ®ã cã thÓ ph¶i ®æi b»ng c¶ tÝnh m¹ng cña c¸c bËc qu©n

thÇn. Tõ khi chÝnh quyÒn d©n chñ nh©n d©n ®îc thµnh lËp (02/09/1945), ngay tõ

1

nh÷ng ngµy ®Çu dùng níc, §¶ng vµ Nhµ níc ta lu«n quan t©m tíi c«ng t¸c gi¶i

quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o nãi chung, gi¶i quyÕt khiÕu kiÖn hµnh chÝnh nãi riªng.

Thùc tiÔn ®Æt ra yªu cÇu cÇn ph¶i cã hÖ thèng ph¸p luËt hoµn thiÖn vµ còng

chÝnh thùc tiÔn gãp phÇn kiÓm nghiÖm tÝnh hiÖu qu¶ cña hÖ thèng ph¸p luËt ®ã;

v× vËy, sù thõa nhËn quyÒn khiÕu kiÖn hµnh chÝnh còng nh viÖc thµnh lËp Toµ

hµnh chÝnh (n¨m 1996) ®· ®¸p øng ®îc nhu cÇu bøc xóc cña thùc tiÔn- cña viÖc

®æi míi ph¬ng thøc gi¶i quyÕt khiÕu kiÖn hµnh chÝnh, sù mong mái chÝnh ®¸ng

cña x· héi lµ ®Ó b¶o vÖ c¸c quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña tæ chøc, c¸ nh©n, ng¨n

ngõa c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt tõ phÝa c¸c c¬ quan nhµ níc. Nãi c¸ch kh¸c,

nã lµ chiÕc “ch×a kho¸ vµng” ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng khóc m¾c cña “lßng d©n”.

Tuy nhiªn, muèn n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc, thóc ®Èy

kinh tÕ ph¸t triÓn, ®¶m b¶o thùc thi tèt c¸c quyÒn vµ nghÜa vô ph¸p lý cña c¸c

bªn trong quan hÖ qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc, th× viÖc ban hµnh mét hÖ thèng

c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc tè tông hµnh chÝnh phï hîp vµ thùc hiÖn chóng nghiªm

chØnh trªn thùc tÕ lµ viÖc lµm cÇn thiÕt. Ngµy 21 th¸ng 5 n¨m1996, Uû ban th￾êng vô Quèc Héi Níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam kho¸ IX ®· th«ng

qua Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n hµnh chÝnh, (Ph¸p lÖnh nµy ®· ®îc

söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu vµo ngµy 25 th¸ng 12 n¨m 1998) lµm c¨n cø ph¸p

lý ®Ó tæ chøc thùc hiÖn viÖc xÐt xö hµnh chÝnh ë níc ta.

Cã thÓ nãi, víi sù kiÖn nµy, trong kho tµng c¸c ph¬ng thøc b¶o ®¶m ph¸p

chÕ vµ kû luËt trong qu¶n lý nhµ níc cã thªm mét ph¬ng thøc míi, thuéc lo¹i

rÊt quan träng: C¬ quan hµnh chÝnh- c¬ quan c«ng quyÒn ®ãng vai trß lµ bÞ ®¬n

duy nhÊt trong c¸c vô ¸n hµnh chÝnh mµ Toµ ¸n xÐt xö [Tr 511- 16].

C¨n cø vµo Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n hµnh chÝnh vµ nh÷ng

v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan, nh÷ng khiÕu n¹i cña c«ng d©n cha ®îc gi¶i quyÕt

tho¶ m·n cã thÓ ®îc khëi kiÖn ra Toµ hµnh chÝnh. MÆc nhiªn, g¸nh nÆng ®¬n

th khiÕu n¹i cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh phÇn nµo ®· ®îc gi¶m ®i, gãp phÇn

cñng cè lßng tin cña nh©n d©n víi §¶ng, Nhµ níc vµ chÕ ®é, n©ng cao ý thøc tù

gi¸c ®Êu tranh cña nh©n d©n ®èi víi c¸c sai ph¹m trong qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ

níc. Song, bªn c¹nh ®ã, vÉn cßn nhiÒu nh÷ng ®¬n th khiÕu n¹i cña nh©n d©n cha

2

tho¶ m·n mµ vÉn kh«ng ®îc gi¶i quyÕt theo con ®êng khëi kiÖn ra Toµ. Lîng

®¬n khëi kiÖn cßn “ïn l¹i” tríc “cöa quan” lµ rÊt lín. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do

thñ tôc tè tông hµnh chÝnh mµ tríc hÕt lµ c«ng t¸c thô lý vô ¸n hµnh chÝnh cha

thùc sù phï hîp víi ®ßi hái cña cuéc sèng, nã ®· vµ ®ang béc lé nh÷ng h¹n chÕ

cÇn ph¶i kh¾c phôc.

Thùc tÕ cho thÊy r»ng, viÖc hoµn thiÖn c«ng t¸c thô lý vô ¸n hµnh chÝnh

lµ mét qu¸ tr×nh ®ßi hái ph¶i thêng xuyªn tæng kÕt kinh nghiÖm thùc tiÔn vµ

nghiªn cøu ®æi míi phï hîp víi nhiÖm vô, yªu cÇu cña tõng giai ®o¹n lÞch sö,

trªn c¬ së nhËn thøc ngµy mét ®Çy ®ñ vµ khoa häc h¬n vÒ thñ tôc tè tông hµnh

chÝnh.

§øng tríc thùc tr¹ng trªn, t«i xin m¹nh d¹n chän ®Ò tµi luËn v¨n: “Thô lý

vô ¸n hµnh chÝnh, thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p” , mong r»ng luËn v¨n sÏ ®ãng gãp

phÇn nµo cho viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ khiÕu kiÖn hµnh chÝnh ë níc ta.

2. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu.

Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ lµm s¸ng tá theo chiÒu s©u nh÷ng vÊn

®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ thô lý vô ¸n hµnh chÝnh. ChØ ra nh÷ng h¹n chÕ vµ

nguyªn nh©n cña nã trong viÖc thô lý vô ¸n hµnh chÝnh. Tõ ®ã t×m ra nh÷ng gi¶i

ph¸p nh»m ®¶m b¶o cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c khiÕu kiÖn hµnh chÝnh ®¹t hiÖu qu¶.

- Ph©n tÝch mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ thô lý vô ¸n hµnh chÝnh, c¸c c¨n cø

®Ó thô lý vô ¸n hµnh chÝnh;

- Ph©n tÝch lµm s¸ng tá thùc tr¹ng ph¸p luËt vµ thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ thô

lý vô ¸n hµnh chÝnh nh÷ng n¨m võa qua, chØ ra nh÷ng h¹n chÕ vµ kiÕn nghÞ

nh÷ng gi¶i ph¸p hoµn thiÖn, n©ng cao hiÖu qu¶ trong viÖc xÐt xö hµnh chÝnh cña

Toµ ¸n;

3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.

LuËn v¨n ®îc nghiªn cøu trªn c¬ së ph¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c￾Lª Nin, t tëng hå chÝ minh, ®êng lèi cña §¶ng vÒ x©y dùng Nhµ níc ph¸p

quyÒn X· héi chñ nghÜa. Cô thÓ lµ ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch

sö vµ c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c nh: ph¬ng ph¸p ph©n tÝch, ph¬ng ph¸p so s¸nh, ph-

¬ng ph¸p thèng kª, ph¬ng ph¸p lÞch sö cô thÓ…

3

4. Bè côc cña luËn v¨n.

Ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn, luËn v¨n gåm cã ba ch¬ng:

- Ch¬ng mét: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ thô lý vô ¸n hµnh chÝnh;

- Ch¬ng hai: Thùc tr¹ng ph¸p luËt vµ thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ thô lý vô ¸n

hµnh chÝnh ë ViÖt Nam;

- Ch¬ng ba: Mét sè kiÕn nghÞ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ thô lý vô ¸n hµnh

chÝnh;

Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi, mÆc dï ®îc thÇy gi¸o híng dÉn tËn

t×nh chØ b¶o vµ sù nç lùc cña b¶n th©n, song trong khu«n khæ cña luËn v¨n tèt

nghiÖp ®¹i häc, tr×nh ®é b¶n th©n cã h¹n , ®Ò tµi ®ßi hái ph¶i nghiªn cøu theo

chiÒu s©u. V× vËy, kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, kÝnh mong nhËn ®îc sù

chØ b¶o vµ lîng thø cña c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c b¹n ®äc.

Hy väng sau nµy cã dÞp, chóng ta sÏ trë l¹i ®Ò tµi nµy mét c¸ch toµn diÖn,

s©u s¾c h¬n n÷a.

Sinh Viªn cña ThÇy C«

NguyÔn H÷u Thµnh

Ch¬ng mét

*****

Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung

vÒ thô lý vô ¸n hµnh chÝnh

1.1 kh¸i qu¸t chung vÒ thô lý vô ¸n hµnh chÝnh.

1.1.1 kh¸i niÖm thô lý vô ¸n hµnh chÝnh.

C«ng cuéc ®æi míi ®ßi hái sù hoµn thiÖn nÒn d©n chñ X· héi chñ nghÜa.

Sù h×nh thµnh vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn t ph¸p hµnh chÝnh ë níc ta thÓ hiÖn lµ l«

gÝch tÊt yÕu cña híng t¨ng cêng d©n chñ, t¨ng cêng c¸c ph¬ng thøc, biÖn ph¸p

4

b¶o vÖ c«ng d©n trong quan hÖ hµnh chÝnh víi c¸c c¬ quan Nhµ níc vµ ®Êu

tranh, h¹n chÕ c¸c viÖc lµm tuú tiÖn, tr¸i ph¸p luËt tõ phÝa c¸c c¬ quan, c¸n bé

c«ng chøc Nhµ níc cã thÈm quyÒn. Víi sù x¸c lËp c¬ chÕ xÐt xö hµnh chÝnh

nµy, “viÖc xem xÐt, thô lý vµ gi¶i quyÕt vô ¸n hµnh chÝnh thuéc vÒ tr¸ch nhiÖm

cña hÖ thèng Toµ ¸n nh©n d©n níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam” [Tr

515- 16].

Theo cuèn §¹i tõ ®iÓn TiÕng ViÖt, thô lý (Ph¸p ng÷ gäi lµ enr«ler

l affaire; ’ Anh ng÷ gäi lµ handle a case in a law court) cã nghÜa lµ viÖc “chÞu

c¸i lÏ ph¸n xö cña ph¸p luËt. §¬ng sù thô lý kh«ng khiÕu n¹i g×”. Cßn theo

cuèn H¸n ViÖt tõ ®iÓn th× thô lý lµ “sù chÊp nhËn ¸n kiÖn ®Ó ph©n xö”. Trong

khoa häc ph¸p lý, kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ thuËt ng÷ “thô lý” l¹i ®îc sö dông

mét c¸ch phæ biÕn nh vËy. §ång nghÜa víi côm tõ nµy, ta cã thÓ thÊy c¸c côm

tõ kh¸c còng Ýt nhiÒu cã nghÜa t¬ng tù, vÝ nh : “ ChÊp nhËn” hay “§ång ý”…

Tuy nhiªn, viÖc sö dông thuËt ng÷ ®óng vµ khoa häc ph¶i xuÊt ph¸t tõ ng÷ c¶nh

cña nã.

XÐt vÒ mÆt cÊu tróc ng÷ ph¸p, thô lý ®îc xem lµ mét ®éng tõ chØ ho¹t

®éng – diÔn t¶ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng cã môc ®Ých cña con ngêi. Khi nhµ

níc xuÊt hiÖn, phÇn lín c¸c c«ng viÖc trong x· héi do nhµ níc qu¶n lý. Trong

qu¶n lý nhµ níc, ngêi cã thÈm quyÒn ph¶i dùa trªn c¬ së quyÒn lùc nhµ níc ®Ó

“buéc c¸c c¸ nh©n, tæ chøc trong x· héi ph¶i phôc tïng” [Tr 13- 21]. Còng

chÝnh v× thÕ mµ hµnh vi “thô lý” cña c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn thÓ hiÖn

mét quan hÖ kh«ng b×nh ®¼ng vµ chØ ®¬n ph¬ng quyÕt ®Þnh, (c¬ quan nhµ níc

cã thÈm quyÒn kh«ng thÓ tho¶ thuËn vÒ viÖc cã thô lý hay kh«ng thô lý).

Díi gãc ®é luËt tè tông hµnh chÝnh, “thô lý” thêng ®îc hiÓu lµ viÖc Toµ

¸n chÝnh thøc tiÕp nhËn vµ gi¶i quyÕt c«ng viÖc thuéc thÈm quyÒn cña m×nh (thô

lý vô ¸n hµnh chÝnh). Do vËy, ®Ó lµm râ kh¸i niÖm “thô lý vô ¸n hµnh chÝnh”,

th× bªn c¹nh viÖc t×m hiÓu kh¸i niÖm thô lý trªn ®©y cßn cÇn ph¶i n¾m ®îc

nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ “vô ¸n hµnh chÝnh”.

Vô ¸n (case, trial- TiÕng Anh; affaire, procÌs- TiÕng Ph¸p) theo Tõ ®iÓn

TiÕng ViÖt (Nxb §µ N½ng- Trung t©m tõ ®iÓn häc, Hµ Néi- §µ N½ng 1998) cã

5

nghÜa lµ “sù viÖc kh«ng hay vµ r¾c rèi x¶y ra”. Díi gãc ®é tè tông hµnh chÝnh,

vô ¸n ®îc hiÓu lµ vô viÖc Toµ ¸n cã tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt theo yªu cÇu hîp

ph¸p cña c¸ nh©n, c¬ quan, tæ chøc ®Ó b¶o vÖ mét c¸ch h÷u hiÖu c¸c quyÒn vµ

lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc, c¬ quan khái sù x©m h¹i mét c¸ch

tr¸i ph¸p luËt tõ quyÒn hµnh ph¸p.

Thùc tiÔn qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc diÔn ra hÕt søc ®a d¹ng, phøc t¹p.

Sù xung ®ét vÒ lîi Ých gi÷a c¸c c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n lµ rÊt phæ biÕn. §ã lµ

lý do lµm n¶y sinh c¸c tranh chÊp, bÊt ®ång. C¸c tranh chÊp n¶y sinh trong c¸c

lÜnh vùc kh¸c nhau cña ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc cã thÓ lµ tranh

chÊp gi÷a c¸c chñ thÓ qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc víi nhau (nh lµ tranh chÊp vÒ

thÈm quyÒn xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh…), còng cã thÓ lµ tranh chÊp gi÷a chñ thÓ

qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc víi ®èi tîng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc…

§èi víi tranh chÊp gi÷a c¸c chñ thÓ qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc víi nhau

th× viÖc gi¶i quyÕt chóng sÏ thuéc thÈm quyÒn cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ

níc, v× ®ã lµ c«ng viÖc néi bé cña hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc. Cßn

®èi víi tranh chÊp gi÷a chñ thÓ qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc víi ®èi tîng qu¶n lý

hµnh chÝnh nhµ níc (cã thÓ hiÓu lµ tranh chÊp hµnh chÝnh theo nghÜa hÑp),

chóng ph¸t sinh tõ quan hÖ ph¸p luËt hµnh chÝnh gi÷a mét bªn lµ chñ thÓ qu¶n

lý hµnh chÝnh nhµ níc mang quyÒn lùc nhµ níc vµ mét bªn lµ ®èi tîng qu¶n lý

hµnh chÝnh cã nghÜa vô ph¶i phôc tïng quyÒn lùc Êy.

Khi thùc thi c«ng vô, c¬ quan nhµ níc vµ c¸c c¸n bé cã thÈm quyÒn thêng

ph¶i ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n qu¶n lý hoÆc nh÷ng quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh, hµnh

vi hµnh chÝnh nh»m thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh. ViÖc ban hµnh

c¸c quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh vµ ®¬n ph¬ng thùc hiÖn c¸c hµnh vi hµnh chÝnh ®ã lµ

biÓu hiÖn tËp trung nhÊt thÈm quyÒn cña c¸c chñ thÓ qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n￾íc, ®ång thêi còng lµ ph¬ng thøc chuyÓn t¶i néi dung ¸p ®Æt ý chÝ cña chñ thÓ

qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc tíi c¸c ®èi tîng qu¶n lý thuéc quyÒn. Song, xuÊt

ph¸t tõ tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o trong ho¹t ®éng qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc mµ

xu híng l¹m quyÒn, vi quyÒn, tuú tiÖn, thiÕu c¨n cø ph¸p lý,… hoÆc lµm tæn h¹i

®Õn quyÒn vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña c«ng d©n lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. Nãi

6