Thơ ca HMông và những mạch nguồn cảm hứng

Nguyễn Kiến Thọ Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 96(08): 199 - 204

199

THƠ CA HMÔNG VÀ NHỮNG MẠCH NGUỒN CẢM HỨNG

Nguyễn Kiến Thọ

*

Truờng Đại học Sư phạm – ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Thơ ca Hmông đã khắc họa một cách rõ nét và sinh động cuộc sống và số phận của dân tộc

Hmông từ quá khứ đến hiện tại, từ số phận cá nhân đến số phận cộng đồng. Thông điệp nghệ thuật

mang tính tư tưởng đó được biểu hiện thông qua những phức điệu cảm hứng- những phức điệu tâm

hồn Hmông, từ cảm hứng cảm thương- bi kịch đến cảm hứng trữ tình- ngợi ca và cảm hứng suy

tư- chiêm nghiệm. Chúng ta nhận thấy trong thơ ca Hmông từ truyền thống đến hiện đại một diện

mạo tâm hồn Hmông đầy cá tính và bản sắc.

Từ khóa: Dân tộc Hmông, thơ ca, cảm hứng, đổi mới, hiện đại…

Trong bức tranh toàn cảnh của văn học các

dân tộc thiểu số Việt Nam, dù chỉ chiếm một

vị trí khiêm tốn, vẫn phải thừa nhận rằng, dân

tộc Hmông (Hmôngz) có một kho tàng thơ ca

phong phú và độc đáo. Đó là sản phẩm tinh

thần của một dân tộc được nuôi dưỡng và

phát triển trong một nền văn hoá giàu truyền

thống và bản sắc. Từ những truyện thần thoại,

truyện cổ tích, tục ngữ, câu đố, những bài dân

ca... đến sáng tác của những nhà thơ Hmông

thời kì hiện đại là một quá trình lao động sáng

tạo của cả một dân tộc và của từng cá nhân,

để góp phần tạo ra một nguồn thơ Hmông đặc

sắc, phản ánh chân thực và sinh động đời

sống lao động sản xuất, đời sống văn hoá-tinh

thần, đời sống tâm linh...của dân tộc này.*

Nhìn từ phương diện nội dung phản ánh, thơ

ca dân tộc Hmông mang những nét đặc trưng

riêng: Đó là quá trình mở rộng đề tài, chủ đề

gắn liền với sự đổi thay, phát triển trong đời

sống cộng đồng; đó là quá trình tiếp biến của

những phức điệu cảm hứng nghệ thuật; đó

còn là sự vận động, phát triển của năng lực

nhận thức về thế giới và con người. Đời sống

tinh thần, vật chất, những nét bản sắc văn hóa,

tâm hồn dân tộc Hmông được hiển lộ qua một

nền thơ ca từ truyền thống đến hiện đại.

Nghiên cứu thơ ca Hmông dưới góc độ cảm

hứng nghệ thuật sẽ góp phần làm nổi bật

những âm hưởng chủ đạo trong giai điệu tâm

hồn của dân tộc Hmông. Mặt khác, sẽ góp

phần lí giải một vấn đề mang tính qui luật

*

Tel: 0983 677111, Email: [email protected]

trong thơ ca- đó là quá trình hình thành, tiếp

biến và phát triển của các phức điệu cảm

hứng nghệ thuật. Nó không chỉ mặc định

những đặc trưng bản sắc trong thơ ca của dân

tộc Hmông bên cạnh thơ ca của các dân tộc

thiểu số khác, mà còn góp phần nhận diện

một gương mặt tâm hồn dân tộc Hmông đầy

cá tính và bản lĩnh.

Cho đến nay, những thành quả ban đầu trong

nghiên cứu về dân tộc Hmông chủ yếu vẫn là

hướng tiếp cận trên các phương diện văn hoá

học, ngôn ngữ học và dân tộc học với các

công trình, bài viết của các nhà nghiên cứu có

tên tuổi như: Đặng Nghiêm Vạn, Lê Trung

Vũ, Cư Hoà Vần, Trần Hữu Sơn, Đỗ Đức

Lợi, Trần Trí Dõi...Tuy nhiên, việc nghiên

cứu về văn học nói chung và thơ ca nói riêng

của dân tộc Hmông vẫn còn hết sức khiêm

tốn, thiếu sự đồng bộ và chưa toàn diện. Hầu

như các nhà nghiên cứu mới chỉ hướng sự chú

ý vào mảng thơ ca dân gian Hmông (chủ yếu

là dân ca), còn mảng thơ ca Hmông thời kì

hiện đại cho đến nay vẫn chưa thật sự được

quan tâm. Theo khảo sát của chúng tôi, cho

đến thời điểm hiện tại, hầu như chưa có một

công trình, bài viết nào tập trung nghiên cứu

về thơ ca Hmông dưới góc độ cảm hứng nghệ

thuật, có chăng, vấn đề cảm hứng chỉ có thể

được nhắc đến với tư cách là một trong những

yếu tố góp phần thể hiện nội dung/chủ đề của

thơ ca Hmông. Đáng chú ý là các bài viết tiêu

biểu: "Tiếng hát làm dâu, tiếng hát yêu

thương, tiếng hát căm hờn, ngàn đời của

người phụ nữ Mèo" của Tô Hoài (Tạp chí Văn

học, số 2, 1965), "Tâm hồn và tiếng hát