Thơ ca dân tộc mông thời kỳ hiện đại một vài đặc điểm nổi bật

T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ - Sè 3(47) Tập 1/N¨m 2008

9

TH¥ CA D¢N TéC M¤NG THêI Kú HIÖN §¹I - MéT VµI §ÆC §IÓM NæI BËT

NguyÔn KiÕn Thä (Tr−êng §H S− ph¹m - §H Th¸i Nguyªn) - TrÇn ThÞ ViÖt Trung (§H Th¸i Nguyªn)

D©n téc M«ng lµ d©n téc thiÓu sè hiÖn cã sè d©n ®øng hµng thø 8 trong ®¹i gia ®×nh c¸c

d©n téc ë ViÖt Nam víi kho¶ng 80 v¹n ng−êi. Tr¶i qua bao cuéc thiªn di trong lÞch sö, ®Õn nay

d©n téc M«ng vÉn l−u gi÷ ®−îc mét nÒn v¨n ho¸ giµu b¶n s¾c, mét kho tµng v¨n häc d©n gian

phong phó Èn chøa c¶ t©m hån vµ trÝ tuÖ cña mét d©n téc ®Çy b¶n lÜnh vµ c¸ tÝnh. Trong nÒn th¬

ca c¸c d©n téc thiÓu sè ViÖt Nam hiÖn ®¹i - th¬ ca d©n téc M«ng nh− b«ng hoa në muén, nh−ng

còng gãp mÆt, khoe s¾c vµ to¶ mét h−¬ng vÞ kh«ng kÐm phÇn ®éc ®¸o vµ quyÕn rò trong v−ên

hoa th¬ ca mu«n s¾c cña d©n téc thiÓu sè ViÖt Nam.

NhËn diÖn th¬ ca M«ng thêi kú hiÖn ®¹i ®Ó chØ ra nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng biÖt, nh÷ng ®ãng

gãp ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña th¬ ca c¸c d©n téc thiÓu sè nãi riªng, cña th¬ ca ViÖt Nam

hiÖn ®¹i nãi chung - sÏ gãp phÇn lý gi¶i vµ c¾t nghÜa ®−îc phÇn nµo g−¬ng mÆt t©m hån ®Çy bÝ

Èn nh−ng còng ®Çy hÊp dÉn cña b¶n s¾c v¨n ho¸ M«ng c¶ trong qu¸ khø vµ hiÖn t¹i.

Theo kh¶o s¸t cña chóng t«i, ®Õn nay ch−a cã mét c«ng tr×nh nghiªn cøu nµo ®i s©u t×m

hiÓu vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch cô thÓ, ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn vÒ th¬ ca d©n téc M«ng. Cã thÓ do nhiÒu lÝ

do: Th¬ ca M«ng xuÊt hiÖn muén, ®éi ngò s¸ng t¸c cßn máng so víi c¸c d©n téc anh em kh¸c;

ch−a cã nhiÒu thµnh tùu næi bËt… Tuy nhiªn, kh«ng thÓ phñ nhËn mét thùc tÕ lµ: Chóng ta ®G vµ

®ang cã mét m¶ng th¬ ca d©n téc M«ng thêi kú hiÖn ®¹i, hay nãi mét c¸ch h×nh ¶nh, ta ®G vµ

®ang ®−îc nghe mét giäng th¬ trÇm hïng nh− tiÕng khÌn M«ng ®éc ®¸o trong b¶n hßa tÊu c¸c

giäng ®iÖu th¬ d©n téc thiÓu sè ViÖt Nam thêi kú hiÖn ®¹i.

Nh×n chung, th¬ ca thêi kú hiÖn ®¹i cña c¸c d©n téc thiÓu sè ViÖt Nam chñ yÕu h×nh

thµnh vµ ph¸t triÓn tõ sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m 1945. Trong ®ã, theo chóng t«i th¬ ca M«ng

xuÊt hiÖn muén h¬n - vµo kho¶ng nöa cuèi nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû XX. Nh÷ng bµi th¬ ®Çu tiªn

cña c¸c t¸c gi¶ ng−êi M«ng ®−îc s¸ng t¸c vµ phæ biÕn chñ yÕu ë c¸c Khu tù trÞ ViÖt B¾c vµ T©y

B¾c, nhÊt lµ ë Hµ Giang (cã kho¶ng 200 ngh×n ng−êi M«ng) vµ Lµo Cai (kho¶ng 110 ngh×n

ng−êi), lµ nh÷ng ®Þa ph−¬ng cã ®«ng ®ång bµo M«ng sinh sèng h¬n c¶.

Tõ n¨m 1967, mét sè bµi th¬ m« pháng d©n ca M«ng cña Hïng §×nh QuÝ ®−îc giíi thiÖu

trªn sãng cña c¸c ®µi ph¸t thanh: Khu Tù trÞ ViÖt B¾c, Hµ Giang, Tuyªn Quang. Mét sè bµi th¬

cña MG A LÒnh ë Lµo Cai còng ®G ®−îc nhiÒu ng−êi biÕt ®Õn.

Mét trong nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn dÞch th¬ cña c¸c t¸c gi¶ ng−êi M«ng ra tiÕng phæ th«ng vµ

giíi thiÖu réng rGi víi b¹n ®äc lµ nhµ nghiªn cøu, s−u tÇm v¨n häc d©n gian Minh Kh−¬ng (1920 -

2001). ¤ng ®G chän lùa vµ dÞch th¬ cña Giµng A P¸o (Zangx A Paor), Giµng A Lö (Zangx A L−v),

Sïng A Thµo (Zhongz A Thaox), Sïng A Giµng (Shongz A Zangx)… råi ®em in trong c¸c tËp

“Hoa chµm në” (Ty V¨n ho¸ th«ng tin NghÜa Lé, 1975), “MÆt trêi hoa m©y” (Ty V¨n ho¸ th«ng

tin Hoµng Liªn S¬n, 1978). Bµi th¬ “Nói mäc trong g−¬ng” cña nhµ th¬ Mïa A SÊu ®−îc in trong

tËp th¬ cïng tªn cña mét sè t¸c gi¶ d©n téc thiÓu sè nh− Pê S¶o M×n, Lß Ng©n Sñn... (1978).

Tuy nhiªn, th¬ ca d©n téc M«ng thêi kú hiÖn ®¹i xuÊt hiÖn d−íi h×nh thøc c¸c tËp th¬

riªng cña tõng t¸c gi¶ ng−êi M«ng th× ph¶i ®îi ®Õn nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX víi c¸c tËp:

“Ng−êi M«ng nhí B¸c Hå” (1993), “NÕu sai t«i chÕt kh«ng nh¾m m¾t” (1996), “ChØ v× qu¸ yªu”