Thiết kế thí nghiệm sử dụng trong dạy học kiến thức về “sinh lý thực vật”– sinh học phổ thông.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KHOA SINH – MÔI TRƢỜNG

NGUYỄN THỊ TỲ

THIẾT KẾ THÍ NGHIỆM SỬ DỤNG

TRONG DẠY HỌC KIẾN THỨC VỀ “SINH

LÍ THỰC VẬT” – SINH HỌC PHỔ THÔNG

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đà Nẵng – Năm 2017

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KHOA SINH – MÔI TRƢỜNG

NGUYỄN THỊ TỲ

THIẾT KẾ THÍ NGHIỆM SỬ DỤNG

TRONG DẠY HỌC KIẾN THỨC VỀ “SINH

LÍ THỰC VẬT” – SINH HỌC PHỔ THÔNG

Ngành: Sƣ phạm Sinh học

Ngƣời hƣớng dẫn: TS. Trƣơng Thị Thanh Mai

Đà Nẵng – Năm 2017

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong khóa luận là trung thực và chƣa từng

đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Sinh viên

NGUYỄN THỊ TỴ

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến T.S Trƣơng Thị Thanh

Mai, ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo để tôi có thể hoàn thành khóa luận này.

Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy giáo, Cô giáo trong khoa Sinh – Môi

trƣờng, các bạn trong nhóm làm khóa luận Phƣơng pháp đã giúp đỡ tạo điều kiện

cho tôi trong suốt quá trình làm khóa luận.

Tôi xin cảm ơn các thầy cô giáo giảng dạy tại các trƣờng THPT và THCS

trên địa bàn thành phố Đà Nẵng đã nhiệt tình hợp tác, hỗ trợ tôi trong quá trình khảo

nghiệm kết quả của đề tài.

Xin chân thành cảm ơn các bạn của tôi đã luôn động viên, giúp đỡ tôi trong

quá trình thực hiện đề tài.

Đà Nẵng, tháng 5 năm 2017

Sinh viên

NGUYỄN THỊ TỲ

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU…………………………………………………………………… 1

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ..........................................................................1

1.1. Xuất phát từ định hƣớng đổi mới giáo dục hiện nay ...........................................1

1.2. Xuất phát từ vị trí, vai trò của thí nghiệm trong dạy học sinh học ......................1

1.3. Xuất phát từ thực trạng dạy học thực hành thí nghiệm của giáo viên hiện nay...2

2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ...................................................................................2

3. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC...................................................................................3

4. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI ............................................................3

PHẦN NỘI DUNG .....................................................................................................4

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU, CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC

TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ....................................................................................................4

1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ DẠY HỌC THÍ NGHIỆM ....4

1.1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới....................................................................4

1.1.2 Tình hình nghiên cứu trong nƣớc.......................................................................5

1.2. CƠ SỞ LÝ LUẬN................................................................................................8

1.2.1. Khái niệm thí nghiệm........................................................................................8

1.2.2. Vai trò của thí nghiệm trong dạy học [1], [3], [10]...........................................9

1.2.3. Phân loại thí nghiệm trong dạy học [5], [8]....................................................10

1.2.4. Phƣơng pháp biểu diễn thí nghiệm – nghiên cứu [1]......................................11

1.2.5. Các qui tắc tiến hành thí nghiệm [8]...............................................................12

1.2.6. Các kĩ năng thành phần khi làm thí nghiệm....................................................13

1.3. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ..................................................................15

CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG, KHÁCH THỂ, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU..........................................................................................................17

2.1. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU ...........................................................................17

2.2. KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU...........................................................................17

2.3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU.................................................................................17

2.4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU..............................................................................17

2.5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......................................................................18

2.5.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết .................................................................18

2.5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ý kiến chuyên gia ...................................................18

2.5.3. Phƣơng pháp điều tra cơ bản...........................................................................18

2.5.4. Phƣơng pháp khảo nghiệm sƣ phạm...............................................................18

2.5.5. Phƣơng pháp xử lý số liệu...............................................................................19

CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ BIỆN LUẬN .............................................................20

3.1. PHÂN TÍCH NỘI DUNG VÀ TẦM QUAN TRỌNG CỦA KIẾN THỨC

PHẦN “SINH LÍ THỰC VẬT” - SINH HỌC PHỔ THÔNG..................................20

3.2. QUY TRÌNH THIẾT KẾ CÁC BÀI THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC.......23

3.2.1. Các nguyên tắc cơ bản khi thiết kế các bài thí nghiệm trong dạy học............23

3.2.2. Qui trình thiết kế các bài thí nghiệm trong dạy học phần “Sinh lí thực vật” -

Sinh học phổ thông....................................................................................................25

3.2.3. Kết quả thiết kế bài thí nghiệm sử dụng trong dạy học phần Sinh lí thực vật –

Sinh học phổ thông....................................................................................................34

3.3. ĐỀ XUẤT QUY TRÌNH SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC SINH

HỌC ..........................................................................................................................35

3.3.1. Các yêu cầu khi sử dụng thí nghiệm trong dạy học ........................................35

3.3.2. Đề xuất phƣơng án sử dụng TN trong dạy học Sinh học................................36

3.3.3. Ví dụ minh họa về qui trình sử dụng TN trong hình thành kiến thức mới .....39

3.4. KHẢO NGHIỆM SƢ PHẠM ............................................................................42

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm....................................................................................42

3.4.2. Nôi dung khảo nghiệm....................................................................................42

3.4.3. Kết quả khảo nghiệm ......................................................................................44

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................................48

1. KẾT LUẬN...........................................................................................................48

2. KIẾN NGHỊ ........................................................................................................48

TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................................50

PHỤ LỤC..................................................................................................................52

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DHSH Dạy học Sinh học

GQVĐ Giải quyết vấn đề

GV Giáo viên

HS Học sinh

KN Kĩ năng

PPDH Phƣơng pháp dạy học

PTDH Phƣơng tiện dạy học

PTTQ Phƣơng tiện trực quan

QTDH Quá trình dạy học Sinh học

SH Sinh học

THPT Trung học phổ thông

THCS Trung học cơ sở

TN Thí nghiệm

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Số hiệu bảng Tên bảng Trang

1.1 Nhóm kĩ năng sử dụng các thiết bị, dụng cụ TN 13

1.2 Nhóm kĩ năng chuẩn bị TN 13

1.3 Nhóm kĩ năng tiến hành và thu thập dữ liệu 14

1.4 Nhóm kĩ năng phân tích kết quả TN 15

3.1

Kết quả phân tích nội dung kiến thức phần “Sinh lí

thực vật” Sinh học 6 – THCS

20

3.2

Kết quả phân tích nội dung kiến thức phần “Sinh lí

thực vật” Sinh học 11 – THPT

21

3.3

Kết quả của TN nghiên cứu vai trò của phân bón

NPK

32

3.4 Kết quả thiết kế TN 34

3.5

Hệ thống các video đƣợc sử dụng để khảo nghiệm

ý kiến nhận xét của GV 42

3.6

Thống kế kết quả khảo nghiệm về ý kiến nhận xét

của GV

44