Thiệt hại được bồi thường của người chăm sóc người có sức khỏe bị xâm phạm theo pháp luật Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LÊ THANH HOÀNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT DÂN SỰ VÀ TỐ TỤNG DÂN SỰ

ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Luật Dân sự và Tố tụng dân sự

Định hƣớng ứng dụng

Mã số: 60380103

Người hướng dẫn khoa học: Pgs.Ts. Lê Minh Hùng

Học viên: Lê Thanh Hoàng

Lớp: Cao học Luật, An Giang khóa 1

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu của bản thân tôi

dưới sự hướng dẫn tận tình và chu đáo của Phó giáo sư, Tiến sĩ Lê Minh Hùng. Các

thông tin nêu trong Luận văn là trung thực. Các ý kiến, quan điểm không thuộc ý

tưởng hoặc kết quả tổng hợp của chính bản thân đều được trích dẫn đầy đủ.

Tôi xin chịu trách nhiệm về tính trung thực, khách quan của các kết quả

nghiên cứu trong Luận văn.

Tác giả luận văn

Lê Thanh Hoàng

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

STT TỪ VIẾT TẮT TỪ VIẾT ĐẦY ĐỦ

1 BLDS Bộ luật dân sự

2 BTTH Bồi thường thiệt hại

3 GĐT Giám đốc thẩm

4 HĐTP Hội đồng thẩm phán

5 Nghị quyết số 01/2004

Nghị quyết số 01/2004/NQ-HĐTP ngày 28/4/2004

của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao về việc

hướng dẫn áp dụng một số quy định của BLDS về

BTTH ngoài hợp đồng

6 Nghị quyết số 03/2006

Nghị quyết số 03/2006/NQ-HĐTP ngày 08/7/2006

của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao về hướng

dẫn áp dụng một số quy định của BLDS 2005 về

BTTH ngoài hợp đồng

7 TAND Tòa án nhân dân

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƢƠNG 1. CHI PHÍ HỢP LÝ VÀ PHẦN THU NHẬP THỰC TẾ BỊ MẤT

CỦA NGƢỜI CHĂM SÓC NGƢỜI BỊ THIỆT HẠI..........................................10

1.1. Chi phí hợp lý cho ngƣời chăm sóc ngƣời bị thiệt hại trong thời gian

điều trị..................................................................................................................10

1.1.1. Bất cập của quy định pháp luật về chi phí chăm sóc người bị thiệt hại

trong thời gian điều trị .....................................................................................10

1.1.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về chi phí cho người chăm sóc người bị

thiệt hại trong thời gian điều trị.......................................................................16

1.2. Phần thu nhập thực tế bị mất của ngƣời chăm sóc ngƣời bị thiệt hại

trong thời gian điều trị .......................................................................................17

1.2.1. Bất cập của pháp luật về thu nhập thực tế bị mất của người chăm sóc

người bị thiệt hại trong thời gian điều trị ........................................................17

1.2.2. Kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật về thu nhập thực tế bị mất của

người chăm sóc người bị thiệt hại trong thời gian điều trị..............................21

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1........................................................................................24

CHƢƠNG 2. CHI PHÍ HỢP LÝ CHO VIỆC CHĂM SÓC NGƢỜI BỊ THIỆT

HẠI SAU KHI ĐIỀU TRỊ MÀ NGƢỜI BỊ THIỆT HẠI MẤT KHẢ NĂNG

LAO ĐỘNG VÀ CẦN PHẢI CÓ NGƢỜI THƢỜNG XUYÊN CHĂM SÓC ..25

2.1. Điều kiện để đƣợc bồi thƣờng chi phí hợp lý cho việc chăm sóc ngƣời bị

thiệt hại sau khi điều trị .....................................................................................25

2.1.1. Thực trạng pháp luật về điều kiện người chăm sóc người bị thiệt hại

được bồi thường ...............................................................................................25

2.1.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về điều kiện để người chăm sóc người bị

thiệt hại được bồi thường .................................................................................29

2.2. Thời hạn đƣợc bồi thƣờng chi phí chăm sóc ngƣời bị thiệt hại sau điều

trị ..........................................................................................................................31

2.2.1. Thực trạng pháp luật về quy định thời hạn được bồi thường chi phí

chăm sóc người bị thiệt hại sau điều trị...........................................................31

2.2.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về quy định thời hạn được bồi thường

chi phí chăm sóc người bị thiệt hại sau điều trị...............................................36

2.3. Số ngƣời chăm sóc đƣợc bồi thƣờng chi phí chăm sóc ngƣời bị thiệt hại

sau điều trị ...........................................................................................................38

2.3.1. Thực trạng pháp luật về số người chăm sóc được bồi thường chi phí

chăm sóc người bị thiệt hại sau điều trị...........................................................38

2.3.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về số người chăm sóc được bồi thường

chi phí chăm sóc người bị thiệt hại sau điều trị...............................................40

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2........................................................................................42

KẾT LUẬN..............................................................................................................43

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Sức khỏe là vốn quý nhất của con người, điều này đã được ghi nhận trong Hiến

pháp của Nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, với quan điểm quyền tự do thân

thể là quyền bất khả xâm phạm và được pháp luật bảo vệ bằng những quy định, chế

tài chặt chẽ, nghiêm khắc nhất. Hiến pháp năm 2013 đã quy định: “Mọi người có

quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự và

nhân phẩm, không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất cứ hình thức đối

xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm”.1

Quy định về bồi thường thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm nói chung và thiệt

hại được bồi thường của người chăm sóc người bị thiệt hại nói riêng lần đầu tiên

được quy định tại BLDS năm 1995. Đến BLDS năm 2005 về cơ bản nội dung quy

định về thiệt hại được bồi thường cho người chăm sóc người bị thiệt hại được quy

định tại điểm c khoản 1 điều 509 về cơ bản vẫn giữ y quy định của khoản 3 Điều 613

của BLDS năm 1995, chỉ bỏ đi phần nội dung: “và khoản tiền cấp dưỡng cho những

người mà người bị thiệt hại có nghĩa vụ cấp dưỡng nếu có”. Đến BLDS năm 2015 thì

về cơ bản cũng giữ y nội dung điều 509, tại điểm c khoản 1 điều 590 của BLDS năm

2015 chỉ bổ sung thêm từ “phải” thay cho từ “cần” thay vì: “phải có người thường

xuyên chăm sóc” so với quy định: “cần có người thường xuyên chăm sóc”. Điều này

nhằm xác định rõ hơn yếu tố điều kiện “cần phải có” để người chăm sóc người bị

thiệt hại được bồi thường theo quy định của pháp luật, tránh sự tùy tiện trong quá

trình áp dụng pháp luật.

Về tình hình ban hành văn bản hướng dẫn thống nhất pháp luật, có thể nhận

thấy rằng những quy định liên quan đến bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng nói

chung và do sức khỏe bị xâm phạm nói riêng trong đó có vấn đề “thiệt hại được bồi

thường của người chăm sóc người bị thiệt hại” được quy định mang tính chung

chung và mang tính định tính và để việc áp dụng pháp luật được thống nhất trên

thực tế thì TAND tối cao trên cơ sở thống nhất với các cơ quan có liên quan đã ban

hành nhiều Nghị quyết hướng dẫn thi hành những nội dung liên quan đến “Bồi

thường thiệt hại ngoài hợp đồng”, cụ thể vào năm 2004 TAND Tối cao ban hành

Nghị quyết số 01/2004/NQ-HĐTP ngày 28/4/2004 để hướng dẫn về nội dung: “Bồi

thường thiệt hại ngoài hợp đồng” theo quy định của BLDS năm 1995, trong đó có

1 Điều 20 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

2

nội dung về: “Bồi thường thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm”. Năm 2006, TAND

Tối cao ban hành Nghị quyết số 03/2006/NQ-HĐTP ngày 08 tháng 7 năm 2006 (từ

đây gọi tắc là Nghị quyết số 03/2006): “Hướng dẫn áp dụng một số quy định của

BLDS năm 2005 về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng” để thay thế cho Nghị

quyết số 01/2004. BLDS năm 2015 đã có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm

2017 thay thế cho BLDS năm 2005, điều đó cũng đồng nghĩa BLDS năm 2005 đã

hết hiệu lực thi hành. Tuy nhiên thì Nghị quyết 03/2006 đến nay trên thực tế Tòa án

các cấp vẫn phải áp dụng trong thực tiễn xét xử của mình vì chưa có văn bản nào

khác để thay thế, đây là một thực tiễn pháp lý đặt ra những vấn đề cần phải giải

quyết. Trong khi từ năm 2006 đến nay, thời gian đã gần 15 năm, điều kiện kinh tế

xã hội của Việt Nam đã có rất nhiều sự thay đổi, rất nhiều hướng dẫn trong Nghị

quyết 03/2006 đã không còn phù hợp với thực tiễn và cần phải có bổ sung, thay thế

cho phù hợp với tình hình. Đó là lý do mà tác giả chọn đề tài mong đóng góp một

phần công sức nhỏ bé của mình nhằm để hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan

đến nội dung: “Thiệt hại được bồi thường của người chăm sóc người bị thiệt hại do

sức khỏe bị xâm phạm”.

Hiện nay theo quy định tại điểm c khoản 1 điều 5902

chỉ quy định: “chi phí

hợp lý và phần thu nhập thực tế bị mất của người chăm sóc người bị thiệt hại trong

thời gian điều trị. Nếu người bị thiệt hại mất khả năng lao động và cần phải có

người thường xuyên chăm sóc thì thiệt hại bao gồm cả chi phí hợp lý cho việc chăm

sóc người bị thiệt hại”. Đây là quy định khung mang tính chất nền tảng và trên cơ

sở đó các cơ quan áp dụng pháp luật mà cụ thể ở đây là TAND Tối cao cần ban

hành văn bản hướng dẫn để có sự thống nhất trong hoạt động áp dụng pháp luật.

Nghị quyết 03/2006 hướng dẫn thi hành điều 609 của BLDS năm 2005 có

nêu về những nội dung được gọi là “Chi phí hợp lý”. Tuy nhiên hướng dẫn này đã

không bao quát hết những vấn đề thực tiễn phát sinh và không theo kịp xu hướng

phát triển của xã hội, trên nền tảng lý luận của nền kinh tế thị trường và nguyên tắc

đã được Luật quy định đó là: “Thiệt hại thực tế phải được bồi thường toàn bộ và kịp

thời” theo quy định tại khoản 1 điều 585 của BLDS năm 2015.

Thu nhập thực tế bị mất của người chăm sóc người bị thiệt hại là rất đa dạng

và phong phú, điều đó tùy thuộc vào đặc điểm nghề nghiệp, vị trí, địa vị xã hội, điều

kiện, hoàn cảnh khách quan trong quá trình chăm sóc người bị thiệt hại và cần phải

2 Điều 590 của BLDS năm 2015.

3

được xem xét tính toán một cách đầy đủ để phần nào bù đắp những thiệt hại thực tế

do người gây ra thiệt hại đã gây ra cho họ.

Ngoài ra thì tình trạng thương tật, mức độ tổn thương, tình trạng sức khỏe,

mức độ suy giảm khả năng lao động của người bị thiệt hại mà mức độ, thời gian

chăm sóc, số người chăm sóc sẽ khác nhau và điều này chưa được pháp luật quy

định cụ thể hoặc chưa phù hợp và đã có sự khác nhau trong quá trình vận dụng pháp

luật trên thực tế ở Tòa án các cấp.

Ngoài ra, cũng cần có những quy định cụ thể về chi phí đi lại cho người chăm

sóc người bị thiệt hại như thế nào cho hợp lý trong điều kiện, hoàn cảnh mới khi mà

việc đi lại hiện nay đã có rất nhiều sự lựa chọn và nó còn tùy thuộc vào hoàn cảnh

khách quan đó là tình trạng thương tật sức khỏe, mức độ nghiêm trọng của người bị

thiệt hại vào thời điểm xảy ra hành vi gây thiệt hại.

Tác giả nhận thấy rằng việc nghiên cứu và lựa chọn đề tài: “Thiệt hại được

bồi thường của người chăm sóc người có sức khỏe bị xâm phạm” là hết sức cần

thiết trong giai đoạn hiện nay, nhất là đối với chuyên ngành khoa học ứng dụng.

Việc nghiên cứu đề tài này sẽ giúp cho thực tiễn giải quyết các vụ án liên quan đến

bồi thường thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm sẽ có cách tiếp cận khoa học hơn,

hợp lý hơn trong việc giải quyết các tranh chấp liên quan đến nội dung này tại Tòa

án các cấp. Vì vậy, tác giả đã chọn đề tài này làm luận văn tốt nghiệp thạc sĩ luật.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Như trên đã phân tích vấn đề thiệt hại của người chăm sóc người có sức khỏe

bị thiệt hại, hiện nay đang là một trong những nội dung mà trong quá trình vận dụng

tại Tòa án đang có nhiều cách hiểu khác nhau do pháp luật chưa có những quy định

cụ thể và còn khá chung chung dẫn đến việc mỗi Tòa án sẽ có cách hiểu và áp dụng

khác nhau. Điều đó làm cho việc vận dụng pháp luật sẽ trở nên tùy tiện, ảnh hưởng

đến tính thống nhất của hệ thống pháp luật và tạo ra dư luận không tốt cho xã hội.

Do đó việc nghiên cứu đề tài là thật sự hết sức cần thiết trong giai đoạn hiện nay.

Về đề tài bồi thường thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm thì đã rất nhiều tác

giả, nhiều công trình nghiên cứu khoa học nhiều bài viết được đăng trên các tạp chí

khoa học chuyên ngành khác nhau, trong các giáo trình luật học đã được giảng dạy

trong các nhà trường.

- Giáo trình:

+ Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, Giáo trình Pháp luật hợp

đồng và bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, Nxb. Hồng Đức, Hội Luật gia Việt

4

Nam, năm 2017 có phần nghiên cứu trách nhiệm BTTH ngoài hợp đồng, trong đó

có đề cập đến những kiến thức pháp luật cơ bản về trách nhiệm BTTH liên quan đến

thiệt hại về sức khỏe. Đây là nền tảng lý luận quan trọng giúp tác giả tiếp cận về lý

luận của đề tài.

+ Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, Sách tình huống Pháp luật

hợp đồng và bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, Nxb. Hồng Đức, Hội Luật gia

Việt Nam, năm 2019. Đây là công trình viết về thực tiễn ứng dụng pháp luật liên

quan tới các chủ đề của pháp luật hợp đồng và BTTH ngoài hợp đồng tương ứng

với các chương trong giáo trình như đã trình bày ở trên. Cách tiếp cận từ thực tiễn

để minh họa và bổ sung cho kiến thức lý luận được sử dụng trong sách là nền tảng

phương pháp luận và kiến thức lý luận, kinh nghiệm thực tiễn giúp tác giả thực hiện

luận văn thuận lợi hơn.

- Sách chuyên khảo:

Đỗ Văn Đại (2015), Bình luận khoa học những điểm mới của BLDS năm 2015,

Nxb. Hồng Đức - Hội Luật gia Việt Nam. Đây được xem là một công trình nghiên

cứu khoa học có tình chuyên sâu, bao quát và tính thực tiễn cao, ở đó tác giả đã

nghiên cứu và đưa ra nhiều luận điểm khác nhau về những quy định mới của BLDS

năm 2015 nói chung và nội dung về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng nói riêng.

Đối với phần nội dung bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng thì tác giả cũng đã đề cập

đến rất nhiều nội dung trong đó có nội dung thiệt hại về vật chất mà ở đó tác giả đã đề

cập đến hai nội dung lớn là: “Thời gian trước khi chết” và “Thời hạn hưởng bồi

thường”, trong đó tác giả đã đề cập đến các khoản được bồi thường khi sức khỏe bị

xâm phạm. Tuy nhiên phần nội dung chuyên sâu về chi phí cho người chăm sóc

người bị thiệt hại thì chưa được đề cập đến một cách bài bản và có hệ thống.

Đỗ Văn Đại (2018), Luật bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng Việt Nam – Bản

án và bình luận bản án, (lần thứ tư) – Nxb. Hồng Đức – Hội Luật gia Việt Nam,

Thành phố Hồ Chí Minh. Đây là một công trình nghiên cứu chuyên sâu có tính thực

tiễn và ứng dụng cao. Trên cơ sở những quy định của pháp luật dân sự Việt Nam về

nội dung BTTH ngoài hợp đồng, trong đó có nội dung về BTTH do sức khỏe bị xâm

phạm, tác giả lựa chọn những bản án có tính chất điển hình để phân tích những nội

dung liên quan đến phần thiệt hại được bồi thường bao gồm cả thiệt hại về vật chất

lẫn tinh thần. Trong đó thiệt hại về vật chất được xác định như tiền chi phí điều trị,

chi phí bồi dưỡng, phục hồi sức khỏe, chi phí ăn, ở, đi lại tiền công lao động của

người bị thiệt hại. Ngoài ra tác giả cũng dành nhiều nội dung để phân tích, bình luận

5

các bản án liên quan đến nội dung phần thiệt hại của người chăm sóc người có sức

khỏe bị xâm phạm, bao gồm chi phí ăn ở, đi lại. Bên cạnh đó tác giả cũng có so sánh,

đối chiếu với pháp luật nước ngoài để người đọc có một cái nhìn toàn diện và tổng

thể về nội dung BTTH do sức khỏe bị xâm phạm nói chung và thiệt hại được bồi

thường của người chăm sóc người có sức khỏe bị xâm phạm nói riêng để có thể đóng

góp hoàn thiện hơn nữa hệ thống pháp luật của nước nhà.

Sách chuyên khảo: Bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng về tài sản, sức khỏe

và tính mạng của tác giả Phùng Trung Tập (năm 2009), Nxb. Tư pháp, Hà Nội: tác

giả cũng đã đề cập đến một cách đầy đủ và toàn diện những quy định của pháp luật

liên quan đến nội dung BTTH ngoài hợp đồng, trong đó có bồi thường thiệt hại do

sức khỏe bị xâm phạm, tác giả đã phân tích những quy định của pháp luật và thực

tiễn áp dụng, những vấn đề còn bất cập và những đề xuất kiến nghị, tuy nhiên về nội

dung liên quan đến thiệt hại của người chăm sóc người có sức khỏe bị xâm phạm thì

chưa được đề cập đến một cách đầy đủ nhất.

- Luận văn Thạc sỹ:

+ Phạm Thị Hương (2014) Bồi thường thiệt hại do xâm phạm tính mạng sức

khỏe theo pháp luật Việt Nam, Luận văn Thạc sỹ luật học - Đại học Luật Hà Nội.

Đây là công trình nghiên cứu có tính tổng hợp, đa chiều ở đó tác giả đã đưa ra

những phân tích nhận định về những quy định liên quan đến nội dung BTTH do

tính mạng, sức khỏe bị xâm phạm bao gồm các khoản được bồi thường, thực tiễn áp

dụng pháp luật những bất cập và các đề xuất kiến nghị. Tuy nhiên đây là luận văn

mang tính tổng hợp gồm rất nhiều nội dung, do đó những nội dung chuyên sâu về

phần chi phí cho người chăm sóc người có sức khỏe bị xâm phạm thì chưa được đề

cập đến một cách đầy đủ nhất.

- Bài báo, tạp chí:

Trong bài viết: “Những hạn chế và bất cập trong việc xác định thiệt hại khi

sức khoẻ bị xâm phạm theo quy định của pháp luật dân sự Việt Nam hiện hành”của

tác giả Nguyễn Văn Hợi đăng trên Tạp chí Tòa án nhân dân, số 14-2011, tác giả

cũng đã phân tích những nội dung còn bất cập của những quy định của pháp luật

hiện nay liên quan đến nội dung những thiệt hại được xác định do sức khỏe bị xâm

phạm. Tuy nhiên về phần nội dung liên quan đến thiệt hại của người chăm sóc

người có sức khỏe bị xâm phạm thì chưa được tác giả đề cập đến.

Trong bài viết: “Quyền bảo đảm an toàn về tính mạng, sức khỏe, thân thể

trong pháp luật dân sự” của tác giả Phùng Thị Tuyết Trinh trích từ Kỷ yếu tọa đàm

6

Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng của Nhà pháp luật Việt – Pháp,

năm 2011: tác giả cũng đã đề cập đến nội dung quyền được bảo đảm về sức khỏe là

một trong những quyền liên quan đến nhân thân đã được pháp luật bảo vệ và người

có hành vi xâm phạm đến sức khỏe của người khác, ngoài việc có thể phải chịu chế

tài của pháp luật hình sự thì còn phải chịu trách nhiệm bồi thường theo quy định của

pháp luật. Tuy nhiên tác giả cũng đã không đi sâu phân tích những thiệt hại cụ thể

cần phải được bồi thường.

Ngoài ra, còn có một số bài viết, công trình nghiên cứu liên quan đến lĩnh

vực bồi thường do sức khỏe bị xâm phạm được đăng tải trên các tạp chí nghiên cứu

khoa học khác nhau. Tuy nhiên để có một công trình nghiên cứu chuyên sâu về thiệt

hại được bồi thường của người chăm sóc người có sức khỏe bị xâm phạm thì tác giả

chưa phát hiện ra.

3. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu của đề tài

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Trong các quy định về BTTH ngoài hợp đồng thì thiệt hại do sức khỏe bị

xâm phạm là một trong những nội dung quan trọng và mang tính phổ biến nhất vì

tính đặc thù của nó và thực tiễn pháp lý, Tòa án cấp cấp thường áp dụng để giải

quyết tranh chấp.

Trong phạm vi của đề tài với tính chất của chuyên ngành khoa học ứng dụng,

tác giả đề cập đến nội dung liên quan đến “thiệt hại được bồi thường của người

chăm sóc người bị thiệt hại”. Trên cơ sở của những quy định pháp luật và thực tiễn

áp dụng pháp luật mà điển hình là các bản án xét xử của Tòa án các cấp trên phạm

vi cả nước sẽ cho ta có cái nhìn rõ hơn về những ưu điểm cũng như những tồn tại,

hạn chế, bất cập trong quá trình áp dụng pháp luật liên quan đến nội dung đề tài

nghiên cứu, từ đó đề xuất những giải pháp để hoàn thiện hệ thống pháp luật liên

quan đến nội dung của đề tài cần nghiên cứu.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

Trong phạm vi của đề tài này, tác giả chỉ đề cập đến nội dung liên quan đến

“thiệt hại được bồi thường của người chăm sóc người bị thiệt hại”. Trên cơ sở của

những quy định pháp luật thực định và thực tiễn áp dụng pháp luật của Tòa án các

cấp trong hoạt động xét xử, những bài viết, công trình nghiên cứu khoa học của các

chuyên gia, học giả hàng đầu trong lĩnh vực pháp luật có uy tín, các tài liệu, giáo

trình giảng dạy của các giáo sư tiến sĩ Luật học trên phạm vi cả nước cho ta có cái

nhìn rõ hơn về những ưu điểm cũng như những tồn tại, hạn chế bất cập trong quá