Thiền tông bản hạnh – vấn đề sửa chữa nhuận sắc từ Hán Việt giữa bản in năm 1745 và bản in năm 1932

Lương Thị Thanh Dung Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 96(08): 151 - 154

151

THIỀN TÔNG BẢN HẠNH - VẤN ĐỀ SỬA CHỮA NHUẬN SẮC TỪ HÁN VIỆT

GIỮA BẢN IN NĂM 1745 VÀ BẢN IN NĂM 1932

Lương Thị Thanh Dung*

Trường Đại học Khoa học – ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Hiện nay, sách Thiền tông bản hạnh còn lại hai văn bản là bản in năm 1745 và bản in năm 1932,

hai bản in cách nhau gần hai thế kỷ. Mặc dù cuốn sách là những trước tác thời Trần nhưng được

sưu tầm và biên soạn vào thời Lê nên không thể tránh khỏi sự nhuận sắc, sửa chữa của người đời

sau, đặc biệt là sự khác nhau về từ Hán Việt.

Có thể thấy rõ xu hướng sửa chữa, nhuận sắc do thay đổi từ Hán Việt trong bài Yên Tử sơn Trúc

Lâm Trần triều Thiền tông bản hạnh. Tuy vậy, xét về nguyên tắc chúng ta cần phải phục nguyên

nguyên bản tác phẩm. Những văn bản nào còn duy trì được dấu tích chữ Nôm cổ như tác phẩm

Thiền tông bản hạnh là rất đáng được trân trọng và gìn giữ.

Từ khoá: Thiền tông bản hạnh, nhuận sắc, từ Hán Việt, chữ Nôm, văn học Phật giáo

Văn học Phật giáo Lý - Trần hiện diện tương

đối phong phú các thể loại văn học trung đại

và đã có nhiều thể loại đạt đến đỉnh cao, có

giá trị về mặt học thuật lẫn nghệ thuật văn

chương. Những thể loại ấy vừa mang nét

chung của các bộ phận văn học khác cùng

thời kì lại vừa mang nét đặc thù của văn học

Phật giáo. Bên cạnh vay mượn văn tự Hán để

sáng tác là chủ yếu, văn học Phật giáo Lý -

Trần còn sử dụng chữ Nôm, đây là thành tựu

văn hoá của thời Lý - Trần. Chữ Nôm lúc đầu

là lối chữ được sản sinh và sử dụng chủ yếu

trong nhà chùa và văn học Phật giáo Lý -

Trần được vinh dự là bộ phận văn học sử

dụng chữ Nôm đầu tiên để sáng tác. Tác phẩm

Thiền tông bản hạnh là những minh chứng cụ

thể nhất vẫn được lưu giữ đến ngày nay. *

Thiền tông bản hạnh là cuốn sách Nôm vô

cùng quý giḠcòn lại trong kho tàng di sản

văn hoá chữ Nôm của dân tộc. Hiện nay, sách

Thiền tông bản hạnh còn lại hai văn bản là

bản in năm 1745 và bản in năm 1932, hai bản

in cách nhau gần hai thế kỷ. Mặc dù cuốn

sách là những trước tác thời Trần nhưng được

sưu tầm và biên soạn vào thời Lê nên không

thể tránh khỏi sự nhuận sắc, sửa chữa của

người đời sau, đặc biệt là sự khác nhau về từ

Hán Việt.

*

Tel: 0912 750006, Email: [email protected]

Từ Hán Việt là từ vựng sử dụng trong tiếng

Việt có gốc từ tiếng Trung Quốc nhưng đọc

theo âm Hán Việt. Cùng với sự ra đời của chữ

Quốc ngữ, từ Hán Việt ngày nay được ghi

bằng ký tự Latinh. Sau hàng chục thế kỷ dưới

sự cai trị và đồng hoá của người Hán, người

Việt vẫn giữ được tiếng nói và phong tục của

riêng mình. Tuy vậy, vẫn có sự ảnh hưởng

nhất định về văn hoá, thể chế chính trị của

Trung Quốc đối với người Việt, kể cả trong tư

tưởng triết học và ngôn ngữ.

Nhuận sắc những tác phẩm nổi tiếng hoặc

những trước tác chung của cổ nhân là công

việc đã có truyền thống lâu đời ở các nước

phương Đông cũng như ở Việt Nam. Sự tồn

tại và quá trình truyền bản của tác phẩm

Thiền tông bản hạnh cũng không ngoài quy

luật ấy.

Tác phẩm Thiền tông bản hạnh mặc dù đã

được tái bản nhiều lần nhưng do quá trình lưu

truyền nên hiện nay chỉ còn lại hai bản là bản

in năm 1745 và bản in năm 1932. Tuy vậy,

qua so sánh đối chiếu nhận thấy hiện nay hai

văn bản có rất nhiều sự khác biệt. Căn cứ vào

dạng chữ Nôm ghi lại trong hai văn bản, có

thể thấy, bản năm 1745 còn bảo tồn được khá

nhiều dấu tích cổ trong khi bản năm 1932 đã

có nhiều sự thay đổi làm cho văn bản tác

phẩm hiện đại hơn. Cũng vì thế nó làm mất đi

tính chân thực của văn bản.