Thi hành nghĩa vụ tài sản trong bản án, quyết định của Toàn án nhân dân

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

TRƯƠNG HOÀNG HẢI

THI HÀNH NGHĨA VỤ VỀ TÀI SẢN

TRONG BẢN ÁN, QUYẾT ĐỊNH

CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT DÂN SỰ VÀ TỐ TỤNG DÂN SỰ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

THI HÀNH NGHĨA VỤ VỀ TÀI SẢN

TRONG BẢN ÁN, QUYẾT ĐỊNH

CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN

Chuyên ngành: Luật Dân sự và Tố tụng dân sự

Định hướng nghiên cứu

Mã số: 8380103

Người hướng dẫn khoa học : TS. Nguyễn Văn Tiến

Học viên : Trương Hoàng Hải

Lớp : Cao học Luật, Khóa 34

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan luận văn thạc sĩ “Thi hành nghĩa vụ về tài sản trong bản án,

quyết định của Tòa án nhân dân” là công trình nghiên cứu khoa học do bản thân

tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Văn Tiến. Những tài

liệu, số liệu được sử dụng trong luận văn bảo đảm tính khách quan, chính xác.

Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công

trình khoa học nào khác.

Tác giả

Trương Hoàng Hải

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Luật THADS Luật Thi hành án dân sự

BLTTDS Bộ luật Tố tụng dân sự

BLDS Bộ luật Dân sự

Nghị định 62/2015/NĐ-CP

Nghị định số 62/2015/NĐ-CP ngày 18/7/2015 của

Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành

một số điều của Luật Thi hành án dân sự

Nghị định 33/2020/NĐ-CP

Nghị định số 33/2020/NĐ-CP của Chính phủ

ngày 17/3/2020 sửa đổi, bổ sung một số điều của

Nghị định số 62/2015/NĐ-CP ngày 18/7/2015 của

Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành

một số điều của Luật Thi hành án dân sự

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA THI HÀNH NGHĨA VỤ VỀ

TÀI SẢN TRONG BẢN ÁN, QUYẾT ĐỊNH CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN ........9

1.1. Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa của thi hành nghĩa vụ về tài sản trong bản

án, quyết định của Tòa án nhân dân ...................................................................9

1.1.1. Khái niệm thi hành nghĩa vụ về tài sản trong bản án, quyết định của Tòa

án nhân dân.........................................................................................................9

1.1.2. Đặc điểm của thi hành nghĩa vụ về tài sản trong bản án, quyết định của

Tòa án nhân dân................................................................................................16

1.1.3. Ý nghĩa của thi hành nghĩa vụ về tài sản trong bản án, quyết định của

Tòa án nhân dân................................................................................................17

1.2. Quy định pháp luật một số quốc gia trên thế giới về thi hành nghĩa vụ về

tài sản trong bản án, quyết định của Tòa án nhân dân ...................................20

1.2.1. Mô hình tổ chức thi hành án dân sự trên thế giới...................................20

1.2.2. Quy định về thủ tục thi hành án dân sự ..................................................22

1.3. Quy định pháp luật Việt Nam về thi hành nghĩa vụ về tài sản trong bản

án, quyết định của Tòa án nhân dân .................................................................25

1.3.1. Xác minh điều kiện thi hành án của người phải thi hành nghĩa vụ về tài

sản trong bản án, quyết định của Tòa án nhân dân..........................................25

1.3.2. Cưỡng chế thi hành nghĩa vụ về tài sản trong bản án, quyết định của

Tòa án nhân dân................................................................................................30

1.3.3. Thanh toán tiền, trả tài sản thi hành án..................................................39

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1........................................................................................41

CHƯƠNG 2. BẤT CẬP VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT

NAM ĐỐI VỚI VIỆC THI HÀNH NGHĨA VỤ VỀ TÀI SẢN TRONG BẢN

ÁN, QUYẾT ĐỊNH CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN.................................................42

2.1. Về phương thức xác minh điều kiện thi hành án ......................................42

2.2. Về kê biên nhà ở của người phải thi hành án............................................47

2.3. Về xử lý tài sản là quyền đòi nợ để thi hành án ........................................57

2.4. Về việc thi hành án khi có thay đổi về giá vào thời điểm thi hành so với

thời điểm tuyên án...............................................................................................61

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2........................................................................................67

KẾT LUẬN..............................................................................................................68

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị khóa IX về

Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, đã khẳng định: “Xây dựng cơ chế bảo

đảm mọi bản án của Tòa án có hiệu lực pháp luật phải được thi hành” là một trong

những nhiệm vụ quan trọng của Chiến lược cải cách tư pháp. Trên cơ sở đó, Điều

106 Hiến pháp năm 2013 cũng đã quy định: “Bản án, quyết định của Toà án nhân

dân có hiệu lực pháp luật phải được cơ quan, tổ chức, cá nhân tôn trọng; cơ quan,

tổ chức, cá nhân hữu quan phải nghiêm chỉnh chấp hành”.

Thi hành án dân sự là một trong những hoạt động quan trọng của tư pháp nói

chung và hoạt động giải quyết vụ án nói riêng, nhằm đưa bản án, quyết định của tòa

án đã có hiệu lực pháp luật ra thi hành; là giai đoạn cuối cùng của quá trình giải

quyết vụ án. Thi hành án dân sự có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền và

lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tập thể và công dân, đồng thời góp phần phản ánh

đầy đủ và sâu sắc nhất bản chất của một nền công lý, biểu hiện tập trung của quyền

tư pháp xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Việc thi hành các nghĩa vụ trong bản án, quyết định của Tòa án nhân dân bao

gồm nghĩa vụ về tài sản và nghĩa vụ về nhân thân. Trong đó, thi hành nghĩa vụ về

tài sản của người phải thi hành án chiếm phần lớn trong tổng số các việc thi hành

án, xuất phát từ các lợi ích về kinh tế mang lại cho người được thi hành án.

Pháp luật thi hành án dân sự Việt Nam hiện nay đã có các quy định tương đối

chi tiết để tổ chức thi hành nghĩa vụ về tài sản trong bản án, quyết định của Tòa án

nhân dân như xác minh điều kiện thi hành án, biện pháp cưỡng chế thi hành án,

thanh toán tiền thi hành án… Các quy định này về cơ bản đã đáp ứng được nhu cầu

của thực tiễn và giải quyết được đa số các yêu cầu thi hành nghĩa vụ về tài sản của

người dân. Tuy nhiên, qua đối chiếu với thực tiễn thi hành án và nghiên cứu so sánh

với pháp luật nước ngoài, các quy định của pháp luật Việt Nam về vấn đề này vẫn

còn tồn tại một số bất cập, bao gồm:

Thứ nhất, pháp luật thi hành án dân sự Việt Nam chưa có chế tài đủ mạnh để

ràng buộc trách nhiệm kê khai trung thực điều kiện thi hành án của người phải thi

hành án, dẫn đến Chấp hành viên phải tốn nhiều thời gian cho việc xác minh điều

kiện thi hành án.

2

Thứ hai, pháp luật Việt Nam chưa có sự đồng bộ trong việc hoàn thiện các

hệ thống đăng ký tài sản, dẫn đến việc xác minh điều kiện thi hành án gặp nhiều

khó khăn do tài sản của người phải thi hành án được quản lý bởi nhiều cơ quan

khác nhau.

Thứ ba, việc kê biên nhà ở duy nhất của người phải thi hành án còn nhiều bất

cập trong việc xác định giá trị của các tài sản khác của người phải thi hành án có đủ

để thực hiện nghĩa vụ thi hành án hay không.

Thứ tư, việc quy định điều kiện “nếu việc tách rời nhà ở và đất không làm

giảm đáng kể giá trị căn nhà” cho việc kê biên nhà ở của người phải thi hành án gắn

liền với quyền sử dụng đất của người khác khi không có sự đồng ý kê biên chung

nhà đất của người sử dụng đất là không hợp lý, dẫn đến việc không thể kê biên nhà

ở của người phải thi hành án trong thực tế.

Thứ năm, việc kê biên nhà ở bị khóa của người phải thi hành án vẫn còn tồn

tại nhiều quan điểm trong thực tiễn thi hành án trong việc có lập biên bản ghi nhận

toàn bộ hiện trạng các tài sản trong nhà ở của người phải thi hành án sau khi mở

khóa/phá khóa hay không.

Thứ sáu, việc xử lý tài sản của người phải thi hành án là quyền đòi nợ còn

gặp bất cập trong thực tiễn về thẩm định giá và bán đấu giá, dẫn đến việc thi hành

không hiệu quả, gây ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của người được thi hành án.

Thứ bảy, việc áp dụng quy định về việc thi hành án khi có thay đổi giá tài sản

tại thời điểm thi hành án vẫn còn tồn tại bất cập trong thực tiễn liên quan đến điều

kiện cần có yêu cầu của đương sự và thủ tục áp dụng sau khi định giá lại tài sản.

Từ những phân tích trên, tác giả lựa chọn đề tài: “Thi hành nghĩa vụ về tài

sản trong bản án, quyết định của Tòa án nhân dân” làm đề tài luận văn Thạc sỹ

cao học Luật, chuyên ngành Luật Dân sự và Tố tụng dân sự.

2. Tình hình nghiên cứu

Liên quan đến thi hành nghĩa vụ về tài sản trong bản án, quyết định của Tòa

án nhân dân, có một số công trình nghiên cứu tiêu biểu như sau:

Thứ nhất, Trường Đại học Luật Hà Nội (2019), Giáo trình luật thi hành án

dân sự Việt Nam, Nxb. Tư pháp. Công trình đã nghiên cứu các vấn đề về thi hành

án dân sự dưới góc độ lý luận và phân tích các quy định của pháp luật Việt Nam,

3

trong đó có đề cập đến thi hành nghĩa vụ về tài sản trong bản án, quyết định của Tòa

án nhân dân. Công trình đã cung cấp cho tác giả những kiến thức nền tảng về thi

hành án dân sự để triển khai thực hiện đề tài của mình. Tuy nhiên, dưới góc độ là

một công trình nghiên cứu tổng quan về thi hành án dân sự nên công trình chưa đi

sâu vào phân tích các bất cập trong thực tiễn về thi hành nghĩa vụ về tài sản.

Thứ hai, Hoàng Thị Thanh Hoa, Hồ Quân Chính, Nguyễn Văn Nghĩa

(2019), Bình luận Luật Thi hành án dân sự Việt Nam, Nxb. Tư Pháp. Công trình

đã phân tích, bình luận các quy định của Luật Thi hành án dân sự năm 2008 sửa

đổi, bổ sung năm 2014, đồng thời đưa ra những tình huống thực tiễn và hạn chế,

bất cập còn tồn tại. Một số quy định liên quan đến việc thi hành nghĩa vụ về tài

sản trong bản án, quyết định của Tòa án nhân dân được các tác giả phân tích

chuyên sâu như xác minh điều kiện thi hành án, kê biên, xử lý nhà ở của người

phải thi hành án… Các phân tích trong Công trình là tiền đề để tác giả có thể tiếp

thu và phát triển trong Luận văn của mình.

Thứ ba, Mai Thị Thùy Dung, (2016), “Trao đổi một số điểm về quy định xác

định việc chưa có điều kiện thi hành án”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, (số chuyên

đề tháng 02/2016). Bài viết nêu ra những khó khăn, vướng mắc khi áp dụng quy định

về xác định việc chưa có điều kiện thi hành án. Về vấn đề này, giữa điểm c khoản 1

Điều 44 a và điểm b khoản 1 Điều 48 Luật Thi hành án sửa đổi có sự không thống

nhất. Việc quy định này làm cho quyền lợi của người được thi hành án bị ảnh

hưởng. Từ đó, tác giả nêu ra quan điểm cần phải có hướng dẫn để đảm bảo thực

hiện thống nhất các quy định nêu trên trong thực tiễn.

Thứ tư, Phạm Công Ý (2017), “Áp dụng điều luật nào trong kê biên, xử lý

tài sản của người phải thi hành án trong khối tài sản chung với người khác để thi

hành án”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, số 9. Nội dung bài viết đã chỉ ra được sự

chưa thống nhất hợp lý giữa luật và nghị định hướng dẫn về vấn đề kê biên, xử lý

tài sản của người phải thi hành án trong khối tài sản chung, dẫn tới khó khăn trong

quá trình áp dụng vào thực tiễn. Từ đó tác giả đưa ra quan điểm cá nhân và đề

xuất kiến nghị có văn bản hướng dẫn thống nhất trong cách áp dụng về cùng một

vấn đề. Tuy nhiên nội dung bài viết cũng chưa chỉ rõ khi tài sản chung là quyền sử

dụng đất nông nghiệp của vợ chồng và hộ gia đình bị kê biên để thi hành án, thì

hướng xử lý cũng như xác định tài sản của người thi hành án trong khối tài sản

chung như thế nào?.