Thấy gì từ những đổi mới của cơ quan bảo hiến ở Thái Lan

Nhµ n-íc vµ ph¸p luËt n-íc ngoµi

t¹p chÝ luËt häc sè 5/2011 55

TS. NguyÔn ThÞ ¸nh V©n *

1. Vài nét về hệ thống pháp luật Thái Lan

Là một quốc gia duy nhất ở Đông Nam

Á chưa bao giờ bị các cường quốc châu Âu

chiếm làm thuộc địa hay nô dịch hoá, Thái

Lan có bề dày lịch sử của chính phủ độc tài

và hệ thống pháp luật chịu sự ảnh hưởng của

truyền thống Civil Law và của Nhật Bản từ

cuối thế kỉ XIX.(1)

Về mặt lịch sử, cội nguồn cổ xưa của pháp

luật Thái Lan trước thế kỉ XIII bị ảnh hưởng

mạnh bởi Bộ luật Hindu của Manu. Vài thế kỉ

sau đó, Bộ luật được sửa đổi và cùng với

những quy phạm được phát triển từ những

quyết định của Vua trong thực tiễn quản lí đã

làm nên hệ thống pháp luật Thái Lan. Giai

đoạn từ cuối thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX,

cải cách pháp luật ở Thái Lan đã lên đến cực

điểm và kết quả là sự ra đời của các bộ luật

dân sự - thương mại, tố tụng dân sự, tố tụng

hình sự và hình sự được soạn thảo dựa trên

các nguyên tắc hình mẫu của châu Âu trong

đó Bộ luật dân sự - thương mại được xây

dựng dựa trên kinh nghiệm của châu Âu lục

địa và Nhật Bản và Bộ luật hình sự kế thừa

kinh nghiệm của Pháp và Bỉ còn hệ thống toà

án được tổ chức theo mô hình của Pháp.(2)

Hiện tại, hệ thống toà án Thái Lan được

tổ chức độc lập với chính phủ, trong đó thẩm

phán xét xử độc lập, tuân thủ Hiến pháp và

pháp luật dưới danh nghĩa Vua Thái Lan.

(3)

Các toà án trong hệ thống thuộc một trong bốn

nhóm: toà án hiến pháp, toà án hành chính, toà

án tư pháp và toà án quân sự.(4)

Phần dưới đây của bài viết sẽ xem xét

những bước phát triển chủ yếu của cơ quan bảo

hiến ở Thái Lan, từ đó đưa ra một vài gợi mở

cho việc xây dựng cơ quan bảo hiến ở Việt Nam.

2. Cơ quan bảo hiến của Thái Lan

trong quá khứ

Trong lịch sử, chức năng bảo hiến ở Thái

Lan đã được trao cho những cơ quan khác

nhau trong bộ máy tư pháp, lập pháp và hành

pháp. Hiến pháp đầu tiên của Thái Lan, Hiến

pháp năm 1932 không có điều khoản nào quy

định về quyền giám sát bằng thủ tục tư pháp

đối với tính hợp hiến của các văn bản pháp

luật và của các hành vi của chính phủ (judicial

review). Vấn đề này đã gây tranh cãi trong

suốt hơn một thập kỉ đầu của lịch sử hiến

pháp Thái Lan. Sau đó, toà án đã được chính

quyền quân sự trao cho cơ hội để phát triển

khái niệm “judicial review” và coi đó như

một yếu tố trọng tâm của nền quản lí hợp

hiến. Toà án tối cao của Thái Lan lần đầu tiên

khẳng định quyền “judicial review” của mình

vào năm 1946, khi Toà tuyên Luật tội phạm

chiến tranh năm 1945 là vi hiến. Phán quyết

của toà bị Nghị viện Thái Lan lên án là đã

làm lung lay nền tảng dân chủ và vì vậy, Nghị

viện đã ngay lập tức thành lập một uỷ ban để

xem xét lại vụ việc này. Kết quả là các nhà

soạn thảo Hiến pháp năm 1946 đã thiết lập

nên Uỷ ban tư pháp về Hiến pháp (Judicial

Committee for the Constitution, gọi tắt là Uỷ

* Giảng viên chính Trung tâm luật so sánh

Trường Đại học Luật Hà Nội