Thanh toán không dùng tiền mặt trong nền KTTT

LuËn v¨n tèt nghiÖp GV híng dÉn: Ths. Hoµng YÕn Lan

Ch¬ng I

Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ thanh to¸n

kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng

1.1. Sù cÇn thiÕt vµ vai trß cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn

mÆt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng.

1.1.1.Kh¸i niÖm T2KDTM:

T

2KDTM( Thanh to¸n chuyÓn kho¶n) lµ ph¬ng thøc chi tr¶ thùc hiÖn b»ng c¸ch

trÝch mét sè tiÒn tõ tµi kho¶n ngêi chi chuyÓn sang tµi kho¶n ngêi ®îc hëng. C¸c tµi

kho¶n nµy ®Òu ®îc më t¹i Ng©n hµng.

- Thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt lµ tæng thÓ c¸c chu chuyÓn tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ

quèc d©n th«ng qua c¸c chøc n¨ng ph¬ng tiÖn lu th«ng vµ ph¬ng tiÖn thanh to¸n. H×nh

thøc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt thêng ®îc sö dông trong quan hÖ chi tr¶ th«ng thêng gi÷a

nh©n d©n víi nhau hoÆc nh÷ng kho¶n giao dÞch gi¸ trÞ tiÒn nhá gi÷a c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ

víi nhau.

- T2KDTM trong nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ tæng hîp c¸c kho¶n thanh to¸n ®îc thùc

hiÖn b»ng c¸ch trÝch tµi kho¶n hoÆc bï trõ gi÷a c¸c ®¬n vÞ th«ng qua c¬ quan trung gian

lµ Ng©n hµng hoÆc c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n.

- T2KDTM lµ h×nh thøc dÞch chuyÓn sè tiÒn nhÊt ®Þnh tõ tµi kho¶n cña ®¬n vÞ nµy

sang tµi kho¶n cña ®¬n vÞ kh¸c b»ng c¸c thÓ thøc thanh to¸n cña Ng©n hµng nh : Uû

nhiÖm chi, Uû nhiÖm thu, SÐc ... th«ng qua Ng©n hµng ®Ó chi tr¶ cho nhau ë cïng ®Þa

ph¬ng hoÆc kh¸c ®Þa ph¬ng.

1.1.2.Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña T2KDTM trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.

Mét trong nh÷ng ph¸t minh quan träng nhÊt cña con ngêi cã tÝnh chÊt ®ét ph¸,

®Èy nÒn v¨n minh cña nh©n lo¹i tiÕn mét bíc dµi lµ sù ph¸t minh ra tiÒn tÖ. TiÒn tÖ ra

®êi vµ kh«ng ngõng ®îc nghiªn cøu hoµn thiÖn nh»m 2 môc tiªu chÝnh: sù tiÖn lîi vµ sù

an toµn.

SV: NguyÔn ThÞ Thu HuyÒn Líp 713- §H Kinh doanh& C«ng nghÖ HµNéi

1

LuËn v¨n tèt nghiÖp GV híng dÉn: Ths. Hoµng YÕn Lan

Tríc ®©y ngêi ta dïng vá sß, vá hÕn nh÷ng vËt kh«ng cã gi¸ trÞ ®Ó lµm vËt trao

®æi, tiÕp ®Õn lµ nh÷ng thø cã gi¸ trÞ cao nh vµng b¹c ch©u b¸u lµm ph¬ng tiÖn lu th«ng

vµ tÝch tr÷. Tr¶i qua qu¸ tr×nh lu th«ng nh÷ng ®ång tiÒn ®óc Kim lo¹i b»ng vµng, b¹c

hîp kim bÞ mßn vÑt, kh«ng ®ñ träng lîng nhng vÉn ®îc x· héi thõa nhËn nh nh÷ng ®ång

tiÒn cã ®ñ gi¸ trÞ. Lîi dông hiÖn tîng ngêi ta dïng tiÒn giÊy ®Ó thÕ tiÒn Kim lo¹i trong lu

th«ng v× nh÷ng u viÖt cña nã nh: gän nhÑ, dÔ vËn chuyÓn...

Tuy nhiªn tÝnh u viÖt nµy chØ phï hîp khi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ cha ph¸t triÓn,

viÖc trao ®æi víi sè lîng nhá trªn ph¹m vi hÑp. Cßn khi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn

ë tr×nh ®é cao, viÖc trao ®æi hµng ho¸ ®a d¹ng víi khèi lîng lín, trªn b×nh diÖn réng,

dung lîng thÞ trêng vµ c¬ cÊu thÞ trêng ®îc më réng, mäi quan hÖ kinh tÕ trong x· héi

®Òu ®îc tiÒn tÖ ho¸ th× viÖc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt ®· béc lé nhiÒu h¹n chÕ nh: thanh

to¸n mÊt nhiÒu thêi gian, vËn chuyÓn kh«ng an toµn, b¶o qu¶n phøc t¹p. Ngoµi ra mçi

quèc gia ®Òu cã ®ång tiÒn riªng vµ ®ång tiÒn cña nh÷ng níc kÐm ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t

triÓn thêng kh«ng ®îc chÊp nhËn trong thanh to¸n Quèc tÕ...

Mét trong nh÷ng chøc n¨ng quan träng cña tiÒn tÖ lµ lµm ph¬ng tiÖn thanh to¸n,

trong thanh to¸n bao gåm thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt vµ T2KDTM. C¸c tæ chøc kinh tÕ vµ

c¸ nh©n lu«n cã nhu cÇu thanh to¸n víi nhau c¸c kho¶n cung øng dÞch vô vµ hµng ho¸,

phôc vô s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cho con ngêi. Nh÷ng nhu cÇu nµy cÇn ®îc xö lý linh ho¹t

khi dïng tiÒn mÆt, khi T2KDTM. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò mµ chóng ta cÇn ph¶i ®Ò cËp tíi.

Ngµy nay T2KDTM ®ang trë thµnh mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong ho¹t

®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp, nã ®· gÇn gòi h¬n víi cuéc sèng cña

mäi ngêi. Khi tr×nh ®é s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn c¸c mèi quan

hÖ kinh tÕ ngµy cµng trë nªn ®a d¹ng, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu më tµi kho¶n t¹i Ng©n

hµng vµ thùc hiÖn c¸c giao dÞch thanh to¸n víi nhau th«ng qua Ng©n hµng. Tõ ®ã

T

2KDTM lµ vÊn ®Ò tÊt yÕu ph¶i ®Æt ra.

Khi tr×nh ®é cña s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ cßn ë møc ®é thÊp, tiÒn mÆt ®îc

sö dông phæ biÕn vµ ®· thÓ hiÖn tÝnh linh ho¹t cña nã tøc lµ gióp cho quan hÖ mua b¸n

®îc diÔn ra nhanh chãng ë mäi lóc, mäi n¬i, tiÒn mÆt vµ hµng ho¸ vËn ®éng ®ång thêi tõ

ngêi mua sang ngêi b¸n vµ ngîc l¹i. Nhng khi s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn ë tr×nh ®é

cao, thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt trong nhiÒu trêng hîp ®· béc lé nh÷ng nhîc ®iÓm nhÊt lµ

khi quan hÖ mua b¸n ph¸t sinh gi÷a nh÷ng ngêi mua vµ ngêi b¸n c¸ch xa nhau hoÆc

SV: NguyÔn ThÞ Thu HuyÒn Líp 713- §H Kinh doanh& C«ng nghÖ HµNéi

2

LuËn v¨n tèt nghiÖp GV híng dÉn: Ths. Hoµng YÕn Lan

nh÷ng gi¸ trÞ hµng ho¸ lín th× viÖc thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n

trong viÖc vËn chuyÓn, b¶o qu¶n vµ tèn nhiÒu chi phÝ ®Ó in Ên kiÓm ®Õm mét khèi lîng

tiÒn mÆt rÊt lín mµ kh«ng thÓ lêng tríc ®îc nh÷ng mÊt m¸t thiÕu hôt cã thÓ x¶y ra. Do

®ã tÊt yÕu ®ßi hái ph¶i cã mét h×nh thøc thanh to¸n míi ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu ®ßi hái

cña qu¸ tr×nh mua b¸n ®ã. H×nh thøc T2KDTM ®· ®¸p øng ®îc yªu cÇu ®ã cña nÒn kinh

tÕ.

Khi c¸c quan hÖ giao dÞch mua b¸n, trao ®æi, chi tr¶ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ

ngµy cµng nhiÒu víi gi¸ trÞ tiÒn lín th× c¸c h×nh thøc thanh to¸n cÇn ph¶i ®îc c¶i tiÕn

hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸, hÖ thèng

c¸c Ng©n hµng trong c¶ níc ph¶i më réng mµng líi thanh to¸n b»ng viÖc nèi m¹ng

thanh to¸n ®iÖn tö liªn hµng vµ thanh to¸n bï trõ ®iÖn tö c¸c h×nh thøc thanh to¸n ®· trë

thµnh c«ng cô ®¾c lùc cho qu¸ tr×nh chu chuyÓn vèn nhanh chãng an toµn hiÖu qu¶.

Nh vËy T2KDTM vµ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt cã mèi quan hÖ chuyÓn ho¸ lÉn

nhau ®Òu cã nh÷ng vÞ trÝ quan träng kh«ng thiÕu ®îc ®èi víi nÒn kinh tÕ, trong ®ã

T

2KDTM chiÕm tû träng lín h¬n. Tæ chøc tèt c«ng t¸c T2KDTM lµ tiÕt kiÖm ®îc chi

phÝ. T¨ng nhanh vßng quay vèn , thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt, lu th«ng hµng ho¸ vµ ®iÒu

hoµ lu th«ng tiÒn tÖ.

1.1.3. Vai trß cña T2KDTM trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng.

Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, T2KDTM lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng trong

tæng chu chuyÓn tiÒn tÖ, nã cã vai trß quan träng ®èi víi c¸c chñ thÓ thanh to¸n, c¸c

trung gian thanh to¸n, cô thÓ:

1.1.3.1- Vai trß cña T2KDTM trong nÒn kinh tÕ.

Khi nÒn kinh tÕ chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng, T2KDTM ®· gi÷ mét vai trß rÊt

quan träng ®èi víi tõng ®¬n vÞ kinh tÕ, tõng c¸ nh©n vµ ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ, bÊt

kú mét nhµ s¶n xuÊt nµo còng ®Òu mong muèn ®ång vèn cña m×nh tham gia vµo nhiÒu

chu kú s¶n xuÊt vµ sinh lêi tèi ®a cho m×nh, do ®ã hä muèn s¶n phÈm cña hä lµm ra

ph¶i ®îc tiªu thô ngay trªn thÞ trêng vµ thu ®îc tiÒn ®Ó tiÕp tôc mét chu kú s¶n xuÊt míi.

V× vËy vÊn ®Ò thanh to¸n tiÒn hµng lµ v« cïng quan träng, trong qu¸ tr×nh trao ®æi mua

b¸n nÕu ®¬n vÞ dïng tiÒn mÆt th× sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn b¶o

qu¶n tiÒn kh¶ n¨ng rñi ro cao. T2KDTM ®îc thùc hiÖn qua Ng©n hµng trªn m¹ng m¸y vi

SV: NguyÔn ThÞ Thu HuyÒn Líp 713- §H Kinh doanh& C«ng nghÖ HµNéi

3

LuËn v¨n tèt nghiÖp GV híng dÉn: Ths. Hoµng YÕn Lan

tÝnh ®· phÇn nµo ®¸p øng ®îc nhu cÇu nhanh chãng, chÝnh x¸c cho c¸c kh¸ch hµng ®¶m

b¶o an toµn vèn vµ tµi s¶n cña hä.

T

2KDTM mÆt gãp phÇn gi¶m thÊp tû träng tiÒn mÆt trong lu th«ng, tõ ®ã cã thÓ

tiÕt kiÖm ®îc chi phÝ lu th«ng x· héi nh: in Ên, ph¸t hµnh, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn, kiÓm

®Õm. MÆt kh¸c T2KDTM cßn t¹o ra sù chuyÓn ho¸ th«ng suèt gi÷a tiÒn mÆt vµ tiÒn

chuyÓn kho¶n. C¶ hai khÝa c¹nh ®ã ®Òu t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c kÕ ho¹ch

ho¸ vµ lu th«ng tiÒn tÖ.

T

2KDTM t¹o ®iÒu kiÖn tËp trung mét nguån vèn lín cña x· héi vµo tÝn dông ®Ó

t¸i ®Çu t vµo nÒn kinh tÕ, ph¸t huy vai trß ®iÒu tiÕt, kiÓm tra cña Nhµ níc vµo ho¹t ®éng

tµi chÝnh ë tÇm vÜ m« vµ vi m«, qua ®ã kiÓm so¸t ®îc l¹m ph¸t ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn

n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng.

1.1.3.2- Vai trß cña T2KDTM ®èi víi Ng©n hµng Th¬ng M¹i.

C¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng quan t©m ®Õn vÊn ®Ò

thanh to¸n lµ an toµn - tiÖn lîi - quay vßng vèn nhanh. Víi nh÷ng yªu cÇu ®a d¹ng cña

c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ - X· héi, tõ l©u ®· cã sù tham gia cña Ng©n hµng, Ng©n hµng

trë thµnh trung t©m tiÒn tÖ tÝn dông thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ vµ T2KDTM ®· gãp

phÇn kh«ng nhá vµo thµnh c«ng cña Ng©n hµng.

- T2KDTM t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng huy ®éng vèn cña Ng©n hµng:

T

2KDTM kh«ng nh÷ng lµm gi¶m ®îc chi phÝ in Ên, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn tiÒn mÆt mµ

cßn bæ sung nguån vèn cho Ng©n hµng th«ng qua ho¹t ®éng më tµi kho¶n thanh to¸n

cña tæ chøc kinh tÕ vµ c¸c nh©n. Kh¸ch hµng göi tiÒn vµo tµi kho¶n nµy víi mong muèn

®îc Ng©n hµng ®¸p øng mét c¸ch kÞp thêi chÝnh x¸c c¸c yªu cÇu thanh to¸n.

- T2KDTM thóc ®Èy qu¸ tr×nh cho vay: Nhê cã nguån vèn tiÒn göi kh«ng kú

h¹n, Ng©n hµng cã c¬ héi ®Ó t¨ng lîi nhuËn cho m×nh b»ng c¸ch cÊp tÝn dông cho nÒn

kinh tÕ. Do Ng©n hµng thu hót ®îc mét nguån vèn cã chi phÝ thÊp nªn trªn c¬ së ®ã h¹

l·i suÊt tiÒn vay, khuyÕn khÝch doanh nghiÖp, c¸ nh©n vay vèn Ng©n hµng ®Ó ®Çu t, ph¸t

triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i.

- T2KDTM gióp cho NHTM thùc hiÖn chøc n¨ng t¹o tiÒn: Trong thùc tÕ nÕu

thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt, sau khi lÜnh tiÒn mÆt ra khái Ng©n hµng, sè tiÒn ®ã kh«ng cßn

n»m trong ph¹m vi kiÓm so¸t cña Ng©n hµng n÷a. Song nÕu thùc hiÖn b»ng h×nh thøc

T

2KDTM, Ng©n hµng thùc hiÖn trÝch chuyÓn tõ tµi kho¶n cña ngêi ph¶i tr¶ sang tµi

SV: NguyÔn ThÞ Thu HuyÒn Líp 713- §H Kinh doanh& C«ng nghÖ HµNéi

4

LuËn v¨n tèt nghiÖp GV híng dÉn: Ths. Hoµng YÕn Lan

kho¶n cña ngêi thô hëng, hoÆcbï trõ gi÷a c¸c tµi kho¶n tiÒn göi cña c¸c NHTM víi

nhau, Ng©n hµng sÏ cã mét vèn t¹m thêi nhµn rçi, cã thÓ sö dông nguån vèn ®ã ®Ó cho

vay. Nh vËy thùc chÊt cña c¬ chÕ t¹o tiÒn göi cña hÖ thèng Ng©n hµng lµ tæ chøc thanh

to¸n qua Ng©n hµng vµ cho vay b»ng chuyÓn kho¶n. V× vËy khi T2KDTM cµng ph¸t

triÓn th× kh¶ n¨ng t¹o tiÒn cµng lín do ®ã t¹o cho Ng©n hµng lîi nhuËn ®¸ng kÓ.

- T2KDTM gãp phÇn më réng ®èi tîng thanh to¸n, t¨ng doanh sè thanh to¸n:

T

2KDTM t¹o ®iÒu kiÖn thanh to¸n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô mét c¸ch an toµn cã hiÖu qu¶,

chÝnh x¸c, tin cËy vµ tiÕt kiÖm nhiÒu thêi gian, qua ®ã t¹o lËp niÒm tin cña c«ng chóng

vµo ho¹t ®éng cña hÖ thèng Ng©n hµng. Tõ ®ã mäi ngêi d©n, mäi doanh nghiÖp ®Òu

tham gia vµo hÖ thèng thanh to¸n cña Ng©n hµng. Nh vËy T2KDTM gióp Ng©n hµng

thùc hiÖn ®îc viÖc më réng ®èi tîng thanh to¸n, t¨ng doanh sè thanh to¸n, më réng

ph¹m vi thanh to¸n trong vµ ngoµi níc, qua ®ã lµm t¨ng lîi nhuËn cña Ng©n hµng gióp

Ng©n hµng giµnh th¾ng lîi trong c¹nh tranh.

- T2KDTM thóc ®Èy c¸c dÞch vô kh¸c: §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh

doanh cña m×nh, Ng©n hµng kh«ng ngõng c¶i tiÕn ®a ra c¸c s¶n phÈm dÞch vô kh¸c

nhau v× c¸c s¶n phÈm dÞch vô nµy ®¶m b¶o cho Ng©n hµng tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. C¸c

dÞch vô nµy muèn ph¸t triÓn ®îc cÇn cã sù hç trî ®¾c lùc cña T2KDTM míi ®îc thùc

hiÖn mét c¸ch hiÖu qu¶ v× T2KDTM ®îc tæ chøc tèt sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho Ng©n hµng thùc

hiÖn c¸c dÞch vô tr¶ tiÒn víi khåi lîng lín mét c¸ch chÝnh x¸c vµ nhanh chãng qua ®ã

thu hót ®îc ngµy cµng nhiÒu kh¸ch hµng.

1.1.3.3- Vai trß cña T2KDTM ®èi víi Ng©n hµng Trung ¬ng:

T

2KDTM ®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc trÝch chuyÓn vèn trªn tµi kho¶n t¹i Ng©n

hµng, do ®ã nã h¹n chÕ ®îc khèi lîng tiÒn mÆt trong lu th«ng, tiÕt kiÖm chi phÝ trong in

Ên, b¶o qu¶n, cÊt tr÷, vËn chuyÓn, kiÓm ®Õm tiÒn mÆt... ®ång thêi thùc hiÖn kÕ ho¹ch

ho¸ vµ ®iÒu hoµ lu th«ng tiÒn tÖ gióp cho Ng©n hµng Trung ¬ng kiÓm so¸t ®îc khèi lîng

tiÒn mÆt trong lu th«ng tèt h¬n.

T

2KDTM ®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc kh¸ch hµng göi tiÒn vµo tµi kho¶n t¹i

Ng©n hµng, lµm t¨ng kh¶ n¨ng t¹o tiÒn, t¹o nguån vèn trong thanh to¸n ®Ó cho vay ph¸t

triÓn kinh tÕ x· héi, më réng T2KDTM sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho Ng©n hµng Nhµ níc cã thÓ

qu¶n lý vµ kiÓm so¸t mét c¸ch tæng qu¸t qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ cña

nÒn kinh tÕ, thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®em l¹i lîi Ých vÒ kinh tÕ x· héi tèt h¬n.

SV: NguyÔn ThÞ Thu HuyÒn Líp 713- §H Kinh doanh& C«ng nghÖ HµNéi

5