Thành ngữ trong hai tiểu thuyết thiên thần sám hối và giã biệt bóng tối của tạ duy anh.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

THÀNH NGỮ TRONG HAI TIỂU THUYẾT THIÊN THẦN SÁM HỐI VÀ

GIÃ BIỆT BÓNG TỐI CỦA TẠ DUY ANH

(Đề cương chi tiết)

Chuyên ngành : Ngôn ngữ học

Giáo viên hướng dẫn : ThS. Nguyễn Trí Tân

Sinh viên thực hiện : Nguyễn Thanh Hiếu

ĐÀ NẴNG - 10/2011

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Năm 1986 luôn được coi là điểm mốc quan trọng trong văn học Việt Nam.

Từ sau 1986, một làn sóng nhà văn mới xuất hiện với tư tưởng và kỹ thuật viết

được đổi mới một cách đáng kể. Chúng ta có thể kể đến một số tên tuổi của giai

đoạn này như Nguyễn Huy Thiệp, Hồ Anh Thái, Phạm Thị Hoài … và chúng ta

không thể không nhắc đến một tên tuổi khác, đó là nhà văn Tạ Duy Anh. Như

nhà phê bình Phùng Gia Thế đã nói trong bài viết “Dấu ấn hậu hiện đại trong văn

chương Việt Nam sau 1986” về Tạ Duy Anh như sau “Văn chương Tạ Duy Anh

là nỗi khắc khoải đi tìm bản ngã, tìm một giá trị thật sự nhân bản trên cái đời

sống đổ nát, điêu tàn, là sự loay hoay lý giải, hóa giải những nỗi đọa đày con

người từ tiền kiếp”. Đọc các tiểu thuyết của Tạ Duy Anh chúng ta nhận thấy

được lời nhận xét của nhà phê bình Phùng Gia Thế quả thật vô cùng chính xác.

Trân trọng niềm hoài cảm với cuộc đời và những đóng góp của Tạ Duy Anh

cho sự đổi mới nền văn học nước nhà, chúng tôi chọn đề tài “Thành ngữ trong

hai tiểu thuyết Thiên thần sám hối và Giã biệt bóng tối của Tạ Duy Anh” để góp

phần làm rõ một phương diện nào đó trong ngôn ngữ văn chương Tạ Duy Anh.

Đồng thời việc nghiên cứu đề tài này giúp chúng tôi có thêm những kiến thức,

hiểu biết vô cùng hữu ích cho việc học hiện tại và trong công tác sau này.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Xung quanh các vấn đề về thành ngữ trong tiếng Việt có rất nhiều tác giả

quan tâm, nghiên cứu, chúng ta có thể kể đến các công trình sau :

Cuốn Từ điển giải thích thành ngữ Tiếng Việt (1995) do NXB Giáo dục ấn

hành của PGS, PTS Nguyễn Như Ý chủ biên; cuốn Thành ngữ Tiếng Việt của hai

tác giả Nguyễn Lực và Lương Văn Đang (1978), NXB Khoa học xã hội; Thành

ngữ học tiếng Việt của tác giả Hoàng Văn Hành (2004) … Trên đây là những

công trình nghiên cứu chung về thành ngữ tiếng Việt, có thể thấy các nhà ngôn

ngữ dành sự quan tâm không nhỏ đối với thành ngữ tiếng Việt.

Trong quá trình nghiên cứu đề tài, chúng tôi còn khảo sát và tiếp cận một số

công trình, bài viết, buổi tọa đàm về hai tiểu thuyết Thiên thần sám hối và Giã

biệt bóng tối của Tạ Duy Anh, cụ thể như sau :

Vương Thị Phương Linh : “Tính trò chơi trong tiểu thuyết Thiên thần sám

hối – Tạ Duy Anh”. Bài viết đã chứng minh được tiểu thuyết Thiên thần sám hối

là một tiểu thuyết độc đáo, ý nghĩa sâu sắc và đặc biệt là cách “chơi với ngôn

từ” xuất sắc của tác giả.

Đỗ Ngọc Thống : “Âm hưởng nhân bản từ tiểu thuyết Giã biệt bóng tối của

Tạ Duy Anh”. Tác giả đã đọc và phân tích kỹ lưỡng những ngôn từ, tình huống

truyện để có thể làm nổi bật tính nhân bản trong tiểu thuyết Giã biệt bóng tối.

Nghiên cứu về Tạ Duy Anh thì từng có một buổi tọa đàm do Viện văn học tổ

chức vào ngày 15/5/2008 với chủ đề “Giã biệt bóng tối trong bối cảnh tiểu

thuyết đương đại Việt Nam”. Và phần tài liệu của cuộc tọa đàm này cũng giúp

ích rất nhiều cho tôi trong quá trình nghiên cứu.

Cuối cùng, theo chúng tôi khảo sát thì đến thời điểm này chưa có tác giả

nào nghiên cứu riêng về thành ngữ trong hai tiểu thuyết Thiên thần sám hối và

giã biệt bóng tối của Tạ Duy Anh. Tuy nhiên, những công trình, bài viết trên

cũng là cơ sở vững chắc để chúng tôi đến với đề tài này.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu của khóa luận là thành ngữ trong tiểu thuyết của Tạ

Duy Anh.

- Phạm vi nghiên cứu : Khóa luận khảo sát hai tiểu thuyết Thiên thần sám hối

, NXB Hội nhà văn – 2006 và Giã biệt bóng tối, NXB Hội nhà văn – 2010.

4. Phương pháp nghiên cứu

Để đáp ứng yêu cầu của đề tài chúng tôi vận dụng các phương pháp nghiên

cứu sau:

- Phương pháp khảo sát , thống kê.

- Phương pháp phân tích, tổng hợp.

- Phương pháp so sánh, đối chiếu.

PHẦN NỘI DUNG

Chương 1. Những cơ sở lý luận chung của đề tài

1.1 Khái niệm thành ngữ

Thành ngữ là đối tượng thu hút rất nhiều sự quan tâm của các nhà nghiên

cứu ngôn ngữ và các nhà nghiên cứu văn chương. đã có rất nhiều cuộc tranh

luận nhiều ý kiến xoay xung quanh vấn đề xác định khái niệm thành ngữ, nhưng

rút cục vẫn chưa đưa ra một lý giải thỏa đáng nào. Tuy nhiên, chúng ta cũng

phải thừa nhận là mỗi một lĩnh vực nghiên cứu, mỗi một nhà nghiên cứu sẽ có

cách nhìn nhận đánh giá khác nhau về cùng một vấn đề. Sau đây chúng tôi xin

giới thiệu một số quan niệm khác nhau về thành ngữ để có thể đưa ra một khái

niệm mà chúng tôi cho rằng đầy đủ và đúng đắn nhất.

Trong cuốn “Việt Nam văn học sử yếu” tác giả Dương Quảng Hàm đã viết

“Thành ngữ là những lời nói do nhiều tiếng ghép lại đã lập thành sẵn, ta có thể

mượn để diễn đạt một ý tưởng của ta khi nói chuyện hoặc viết văn” [6; tr.9].

Mặc dù những kiến giải, khái niệm về thành ngữ của Dương Quảng Hàm còn

chưa thật đầy đủ nhưng là một công trình có tác dụng định hướng rất tốt cho

nghiên cứu về thành ngữ sau này.

Trong cuốn “Thành ngữ tiếng Việt”, hai tác giả Nguyễn Lực – Lê Văn Đang

đã đưa ra quan niệm cho rằng: “Thành ngữ là sự miêu tả những hiện tượng tự

nhiên và xã hội, là những khái niệm, những đơn vị nghĩa sẵn có, được cô đúc

chặt chẽ. Thành ngữ có nghĩa bóng bẩy”. [10, tr.21]

Sau khi đưa ra khái niệm về thành ngữ: “Là một loại đơn vị ngôn ngữ có sẵn.

Chúng là những ngữ có kết cấu chặt chẽ và ổn định, mang một ý nghĩa nhất

định, có chức năng định danh và được thực hiện trong giao tế”. Trong bài viết

“Vài suy nghĩ góp phần xác định khái niệm thành ngữ Tiếng Việt” trên tạp chí

ngôn ngữ số 3/1986, tác giả Nguyễn Văn Mệnh cũng đưa ra ba tiêu chí để xác

định ranh giới giữa thành ngữ và tục ngữ: tiêu chí ý nghĩa, ngữ pháp, chức năng.