Thành lập bản đồ địa chất biển Đông và các vùng kế cận tỷ lệ 1/1.000.000 - Thuyết minh bản đồ địa chất Biển Đông và các vùng kế cận tỷ lệ 1/1.000.000

Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ Côc §Þa chÊt vµ Kho¸ng s¶n ViÖt Nam

Ch−¬ng tr×nh KC. 09 Liªn ®oµn §Þa chÊt BiÓn

§Ò tµi

Thµnh lËp b¶n ®å ®Þa chÊt BiÓn §«ng vµ c¸c vïng

kÕ cËn tû lÖ 1/1.000.000

Chuyªn ®Ò

ThuyÕt minh b¶n ®å ®Þa chÊt biÓn ®«ng

vµ c¸c vïng kÕ cËn tû lÖ 1/1.000.000

t¸c gi¶: GS.TS. TrÇn Nghi

6439-11

30/7/2007

Hµ Néi, 2006

1

Më ®Çu

B¶n ®å ®Þa chÊt BiÓn §«ng vµ c¸c vïng kÕ cËn tû lÖ 1/1.000.000 ®−îc

khoanh ®Þnh trong khung täa ®é: 40

30’ – 230

30’ vÜ tuyÕn B¾c vµ 1000

00’ –

1180

00’ kinh tuyÕn §«ng. Néi dung chñ yÕu ®−îc thÓ hiÖn lµ ®Þa chÊt vïng biÓn,

c¸c vïng duyªn h¶i bao quanh BiÓn §«ng gåm: Nam Trung Quèc, ViÖt Nam,

Campuchia, Th¸i Lan, Malaysia, Indonesia, Brunei – Darusalam vµ Philippin

(®¶o Palawan).

Tr¶i qua lÞch sö gÇn mét thÕ kû ®iÒu tra nghiªn cøu BiÓn §«ng, trong ®ã

nghiªn cøu ®iÒu tra vµ ®¸nh gi¸ nh÷ng ®Æc ®iÓm ®Þa chÊt vµ tiÒm n¨ng kho¸ng

s¶n lµ néi dung hÕt søc quan träng, ®Õn nay chóng ta ®· cã ®−îc nguån t− liÖu

rÊt phong phó, lµm c¬ së cho nh÷ng nhËn thøc khoa häc vµ ®Æc ®iÓm cÊu tróc

®Þa chÊt cña vïng biÓn ViÖt Nam vµ tiÒm n¨ng ®a d¹ng vÒ dÇu khÝ vµ c¸c lo¹i

kho¸ng s¶n kh¸c ®ang tiÒm Èn trong lßng ®Êt cña BiÓn §«ng.

Cho ®Õn nay viÖc thµnh lËp c¸c b¶n ®å ®Þa chÊt tæng hîp cho c¸c vïng

biÓn vµ ®¹i d−¬ng ®ang lµ nhiÖm vô phøc t¹p vµ ®ßi hái nh÷ng ®Çu t− lín vÒ

nhiÒu mÆt. ChÝnh v× vËy, vµ nh÷ng lý do kh¸c n÷a, nhiÒu quèc gia cã biÓn ë khu

vùc §«ng Nam ¸ nãi riªng vµ trªn thÕ giíi nãi chung ch−a tiÕn hµnh c«ng viÖc

nµy. §èi víi BiÓn §«ng hiÖn ®· cã b¶n ®å ®Þa chÊt tû lÖ nhá (1/2.000.000) do

Trung Quèc xuÊt b¶n (Explanation for atlas of Geology and Geophysics of

South China sea, 1987) vµ c«ng tr×nh cña c¸c nhµ ®Þa chÊt ViÖt Nam (TrÇn V¨n

TrÞ, NguyÔn BiÓu vµ nnk, 2005).

Trªn “B¶n ®å ®Þa chÊt biÓn Nam Trung Hoa tû lÖ 1/2.000.000” (1987) c¸c

t¸c gi¶ Trung Quèc ®· tr×nh bµy chñ yÕu lµ c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt tr−íc

Kainozoi chung cho c¶ phÇn c¸c lôc ®Þa bao quanh, lÉn c¸c thÒm lôc ®Þa vµ biÓn

ven kÕ cËn, chØ riªng phÇn phÝa §«ng cña tròng n−íc s©u cã thÓ hiÖn c¸c thµnh

t¹o do gi·n ®¸y. C¸ch tr×nh bµy nµy ch−a thÓ hiÖn ®−îc ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña

®Þa chÊt vïng BiÓn §«ng chÝnh lµ ®Þa chÊt Kainozoi.

“B¶n ®å ®Þa chÊt kho¸ng s¶n BiÓn §«ng ViÖt Nam vµ kÕ cËn” (TrÇn V¨n

TrÞ, NguyÔn BiÓu vµ nnk, 2005) tr×nh bµy ®Þa chÊt vïng biÓn gåm c¸c ph©n vÞ

®Þa tÇng Kainozoi ®−îc tæ hîp theo chiÒu th¼ng ®øng, trong ®ã ranh giíi c¸c

ph©n vÞ ®Þa tÇng §Ö Tam bÞ che phñ (n»m d−íi) ®−îc thÓ hiÖn lªn b¶n ®å lµ

®−êng giao tuyÕn gi÷a h×nh chiÕu ®øng cña ph©n vÞ ®ã víi bÒ mÆt ®¸y biÓn. Mçi

ph©n vÞ ®−îc vÏ trªn b¶n ®å b»ng mµu kh¸c nhau vµ cïng víi ký hiÖu b»ng ch÷

®Ó thÓ hiÖn kho¶ng tuæi cña chóng. Thªm vµo ®ã lµ kh¸i niÖm tuæi cña mãng

tr−íc Kainozoi b»ng ký hiÖu ch÷ ghi tr−íc ký hiÖu tuæi cña ph©n vÞ. Riªng vïng

tròng n−íc s©u cã vá Tr¸i ®Êt kiÓu ®¹i d−¬ng ®−îc ph©n ®Þnh víi ký hiÖu BN2 –

Q2, víi chØ dÉn Pliocen – Holocen, bazan ®¹i d−¬ng. Nguyªn t¾c thµnh lËp nµy

®−îc pháng theo mét sè b¶n ®å ®Þa chÊt biÓn tû lÖ lín vµ trung b×nh ®· ®−îc

c«ng bè ë Anh, NhËt B¶n, Mü. DÔ dµng nhËn thÊy b¶n ®å nµy ®· chó ý tr×nh

bµy ®Æc ®iÓm ®Þa chÊt Kainozoi cña vïng BiÓn §«ng. Tuy nhiªn, viÖc tr×nh bµy

®Þa chÊt cho vïng ®¸y biÓn tròng n−íc s©u ch−a øng dông ®−îc lý thuyÕt gi·n

2

®¸y (spreading) vµ dïng c¸c dÞ th−êng tõ säc d¶i ®¹i d−¬ng ®Ó x¸c ®Þnh tuæi cña

vá ®¹i d−¬ng míi t¹o ë ®¸y biÓn.

Thùc hiÖn chñ tr−¬ng cña Nhµ n−íc, tËp thÓ lín c¸c nhµ khoa häc ë §¹i

häc Khoa häc Tù nhiªn (Hµ Néi), Liªn ®oµn §Þa chÊt biÓn, ViÖn khoa häc vµ

C«ng nghÖ ViÖt Nam, ViÖn DÇu khÝ ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu thµnh

lËp “B¶n ®å ®Þa chÊt BiÓn §«ng vµ c¸c vïng kÕ cËn tû lÖ 1/1.000.000” vµ “B¶n

®å ®Þa chÊt tÇng n«ng Pliocen- §Ö tø BiÓn §«ng vµ c¸c vïng kÕ cËn tû lÖ

1/1.000.000” trong khu«n khæ §Ò tµi KC.09-23 (2005 - 2007) thuéc ch−¬ng tr×nh

“§iÒu tra c¬ b¶n vµ nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ biÓn, KC.09”.

C¬ së t− liÖu, sè liÖu vµ c¸c tµi liÖu kh¸c cã liªn quan ®−îc sö dông rÊt

lín vµ phong phó, lµ kÕt qu¶ ®iÒu tra, kh¶o s¸t vµ nghiªn cøu tõ n¨m 1922 ®Õn

nay cña ViÖt Nam; cña c¸c tæ chøc Quèc tÕ; cña nhiÒu ch−¬ng tr×nh hîp t¸c hai

bªn vµ nhiÒu bªn cña nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi vµ cña nhiÒu nhµ khoa häc n−íc

ngoµi. Trong ®ã, quan träng hµng ®Çu lµ: C¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra th¨m dß dÇu khÝ;

C¸c tµi liÖu cña CCOP; C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c ®Ò tµi ®Þa chÊt - ®Þa vËt

lý thuéc c¸c ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu biÓn cña Nhµ n−íc tõ n¨m 1978 ®Õn nay;

C¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra tæng hîp vµ chuyªn ®Ò vÒ ®Þa chÊt - ®Þa vËt lý cña c¸c

ch−¬ng tr×nh hîp t¸c quèc gia vµ quèc tÕ; C¸c kÕt qu¶ nghiªn c−u ®iÒu tra cña

c¸c n−íc l©n bang. Tuy nhiªn, møc ®é nghiªn cøu, ®iÒu tra ë c¸c khu vùc cßn

ch−a ®ång ®Òu, cßn nh÷ng m¶ng trèng cÇn ®−îc nghiªn cøu nh−: vïng lßng

ch¶o n−íc s©u, vïng c¸c quÇn ®¶o xa bê, mét sè vïng trªn c¸c thÒm lôc ®Þa bao

quanh. Nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ®Þa chÊt c¸c mãng cè kÕt tr−íc Kainozoi, vÒ thµnh

phÇn vËt chÊt cña c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt, vÒ ®Æc ®iÓm kiÕn tróc néi t¹i cña vá

phñ Kainozoi vµ mãng cè kÕt cña nã, v.v... cßn Ýt ái. Nh÷ng tån t¹i võa nªu thóc

b¸ch më ra nh÷ng ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu míi trong c¸c giai ®o¹n s¾p tíi vµ

trong t−¬ng lai.

3

PhÇn I

b¶n ®å ®Þa chÊt biÓn ®«ng vµ c¸c vïng kÕ cËn

tû lÖ 1/1.000.000

I.1. NGuyªN T¾C Vµ PH−¬NG PH¸P THµNH LËP

I.1.1. nguyªn t¾c thµnh lËp

1/ §èi víi c¸c vïng duyªn h¶i vµ hÖ thèng c¸c ®¶o vµ quÇn ®¶o gÇn bê

(trªn thÒm lôc ®Þa), c¸c thµnh t¹o ®Þa chÊt (®Þa tÇng, magma) ®−îc tr×nh bµy

theo nguyªn t¾c truyÒn thèng lµ dïng mµu vµ ký hiÖu ch÷ ®Ó thÓ hiÖn vÒ tuæi,

vµ dïng ký hiÖu nÐt ®en vµ mµu ®Ó thÓ hiÖn thµnh phÇn vËt chÊt cña c¸c thµnh

t¹o ®Þa chÊt lé ra trªn bÒ mÆt ®Þa h×nh ®Êt liÒn vµ ®¸y biÓn.

2/ §èi víi vïng ®¸y biÓn c¸c thÒm lôc ®Þa bao quanh, c¸c khèi quÇn ®¶o

xa bê vµ c¸c khu vùc l©n cËn cña s−ên lôc ®Þa, n¬i cã thµnh t¹o trÇm tÝch vµ

trÇm tÝch phun trµo Kainozoi cã bÒ dµy lín t¹o nªn c¸c bån tròng qui m« kh¸c

nhau vµ c¸c kiÕn tróc ng¨n c¸ch chóng, c¸c kiÕn tróc Kainozoi tr¶i ®Ì lªn mãng

uèn nÕp cæ h¬n, b¶n ®å ®−îc thµnh lËp theo nguyªn t¾c ph©n chia c¸c tæ hîp

ph©n vÞ ®Þa tÇng theo chiÒu th¼ng ®øng bao qu¸t toµn bé mÆt c¾t Kainozoi hiÖn

cßn b¶o tån ë c¸c khu vùc lËp b¶n ®å. C¸c ph©n vÞ tæ hîp nµy ®−îc thÓ hiÖn

b»ng mµu vµ ký hiÖu ch÷ vÒ tuæi thµnh t¹o trªn b¶n ®å. Nguyªn t¾c nµy ®−îc

lùa chän pháng theo mét sè b¶n ®å ®Þa chÊt biÓn tû lÖ lín vµ trung b×nh ®−îc

thµnh lËp ë c¸c n−íc Anh, NhËt B¶n, Mü,...

3/ §èi víi vïng ®¸y biÓn n−íc s©u cã vá Tr¸i ®Êt kiÓu ®¹i d−¬ng, nguyªn

t¾c thµnh lËp b¶n ®å ®Þa chÊt ®−îc lùa chän lµ: ph©n chia vá ®¹i d−¬ng míi t¹o

theo khung tuæi ®−îc x¸c ®Þnh b»ng dÞ th−êng tõ ®¹i d−¬ng säc d¶i, lµm c¬ së

cho viÖc tæ hîp c¸c ph©n vÞ ®Þa tÇng cña líp phñ ®¹i d−¬ng theo mÆt c¾t ®øng

cña ®Þa tÇng. C¸c ®¸ magma x©m nhËp lé trªn mÆt c¾t ®−îc dïng mµu ®Ó thÓ

hiÖn thµnh phÇn vµ tuæi kÕt hîp víi nh÷ng ký hiÖu b»ng ch÷.

I.1.2. Ph−¬ng ph¸p thÓ hiÖn c¸c néi dung ®Þa chÊt trªn b¶n ®å

vïng biÓn

1/ Khoanh vÏ c¸c ®¬n vÞ ®Þa chÊt chÝnh

C¸c ®¬n vÞ ®Þa chÊt chÝnh khoanh vÏ trªn b¶n ®å lµ tæ hîp c¸c ph©n vÞ ®Þa

tÇng c¬ b¶n cã chung diÖn tÝch theo ph−¬ng th¼ng ®øng. DiÖn ph©n bè c¸c tæ

hîp ph©n vÞ ®Þa tÇng c¬ b¶n trong kh«ng gian rÊt kh¸c nhau. Ranh giíi ngoµi

cïng mçi ph©n vÞ ®Þa tÇng c¬ b¶n trïng víi ®−êng 0m ®¼ng dµy.

Ph−¬ng ph¸p khoanh vÏ c¸c ®¬n vÞ ®Þa chÊt trªn b¶n ®å lµ dùa theo c¬ së

cã chung diÖn tÝch theo ph−¬ng th¼ng ®øng cña c¸c ph©n vÞ ®Þa tÇng c¬ b¶n (E,

4

N1 vµ N2Q). Chu vi cña mçi tæ hîp ph©n vÞ ®Þa tÇng c¬ b¶n chung ®ã chÝnh lµ

ranh giíi c¸c ®¬n vÞ ®Þa chÊt trªn b¶n ®å.

Trªn b¶n ®å ®Þa chÊt BiÓn §«ng vµ c¸c vïng kÕ cËn tr×nh bµy 3 tæ hîp

c¸c ph©n vÞ ®Þa tÇng lµ: 1- ENQ (gåm c¸c ph©n vÞ ®Þa tÇng cã tuæi Paleogen,

Neogen vµ §Ö tø); 2 - NQ (gåm c¸c ph©n vÞ ®Þa tÇng cã tuæi Neogen vµ §Ö tø); 3

– N2Q (gåm c¸c ph©n vÞ ®Þa tÇng cã tuæi Pliocen vµ §Ö tø).

2/ Ph−¬ng ph¸p biÓu diÔn ®øt g·y trªn b¶n ®å

PhÇn lín c¸c ®øt g·y chÝnh cã mÆt trªn BiÓn §«ng ®Òu lµ c¸c ®øt g·y ®·

tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n ho¹t ®éng trong suèt lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn

cña BiÓn §«ng. Tuy nhiªn, viÖc ph©n t¸ch vµ thÓ hiÖn chóng trªn b¶n ®å tû lÖ

1/1.000.000 theo tuæi cña tõng giai ®o¹n ho¹t ®éng trong khi viÖc ph©n t¸ch

tuæi cña c¸c tËp trÇm tÝch ch−a ®ñ phñ kÝn toµn bé diÖn tÝch nghiªn cøu lµm

cho viÖc ph©n chia tuæi cña mét sè ®øt g·y kh«ng ®−îc thÓ hiÖn trªn b¶n ®å.

C¸c ®øt g·y trªn b¶n ®å §Þa chÊt BiÓn §«ng ®−îc vÏ b»ng mµu ®á, bÒ

dµy cña nÐt vÏ kh¸c nhau ph¶n ¸nh quy m« vµ cÊp cña ®øt g·y. KiÓu ®øt g·y

thuËn ®−îc thÓ hiÖn b»ng nÐt g¹ch vu«ng gãc víi ph−¬ng ph¸t triÓn cña ®øt

g·y. C¸nh chøa nÐt g¹ch trïng víi c¸nh h¹ thÊp cña ®øt g·y. KiÓu ®øt g·y

nghÞch ®Õn chêm nghÞch trong ®íi hót ch×m thÓ hiÖn b»ng c¸c tam gi¸c ®Æc víi

c¹nh ®¸y n»m trïng víi ph−¬ng vÞ ®−êng ph−¬ng trªn mÆt ®øt g·y. C¸nh chøa

tam gi¸c ®Æc trïng víi c¸nh chuyÓn ®éng ®i lªn cña ®øt g·y. KiÓu ®øt g·y tr−ît

b»ng tr¸i thÓ hiÖn hai nöa mòi tªn xoay ng−îc chiÒu kim ®ång hå, trong khi ®ã

hai nöa mòi tªn xoay thuËn chiÒu kim ®ång hå thÓ hiÖn ®øt g·y tr−ît b»ng

ph¶i. Tuæi cña c¸c giai ®o¹n ho¹t ®éng kiÕn t¹o chÝnh cña ®øt g·y ®−îc thÓ hiÖn

b»ng ch÷ c¸i.

C¸c ®øt g·y cã quy m« ph¸t triÓn nhá vµ ®ãng vai trß thø yÕu, kh«ng

khèng chÕ c¸c ho¹t ®éng kiÕn t¹o còng nh− cÊu tróc bån trÇm tÝch còng nh− c¸c

®øt g·y néi tÇng trÇm tÝch th× kh«ng ®−îc biÓu diÔn trªn b¶n ®å nµy.

Sè hiÖu c¸c ®øt g·y trªn b¶n ®å ®−îc ®¸nh sè theo nguyªn t¾c sau: ch÷ sè

La m· ®Çu tiªn biÓu diÔn cÊp ®øt g·y, ch÷ c¸i tiÕp theo viÕt t¾t tªn bån trÇm

tÝch vµ cuèi cïng lµ ch÷ sè ¶ rËp chØ thø tù ®øt g·y. Thø tù cña ®øt g·y ®−îc

®¸nh theo nguyªn t¾c ®øt g·y chÝnh yÕu trong ph¹m vi bån ®¸nh sè 1, c¸c ®øt

g·y kh¸c ®¸nh theo thø tù tõ tr¸i qua ph¶i, tõ trªn xuèng d−íi. Trong tr−êng

hîp c¸c ®øt g·y ph©n ®o¹n th× c¸c ®o¹n kh¸c nhau cña cïng mét ®øt g·y ®−îc

ph©n biÖt b»ng c¸c ch÷ c¸i La tinh viÕt th−êng liÒn sau sè thø tù cña ®øt g·y.

VÝ dô II-SH1a lµ ®øt g·y cÊp II trong bån S«ng Hång, ph©n ®o¹n a.