Tha tù trước thời hạn có điều kiện theo pháp luật hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ KIM HUỆ

THA TÙ TRƯỚC THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN

THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

ĐỊNH HƯỚNG NGHIÊN CỨU

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

THA TÙ TRƯỚC THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN

THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự

Định hướng nghiên cứu

Mã số: 8380104

Người hướng dẫn khoa học : TS. VŨ THỊ THUÝ

Học viên : NGUYỄN THỊ KIM HUỆ

Lớp : Cao học Luật, Khoá 28

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2021

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn đề tài: “Tha tù trước thời hạn có điều kiện

theo Luật Hình sự Việt Nam” là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện dưới sự

hướng dẫn khoa học của TS. Vũ Thị Thuý. Kết quả nghiên cứu được thể hiện

trong luận văn này chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác,

trường hợp có tham khảo, tiếp thu quan điểm, ý kiến khoa học của các tác giả

khác đều được tôi trích dẫn nguồn đầy đủ và trung thực. Tôi xin hoàn toàn chịu

trách nhiệm về đề tài của mình.

Tác giả luận văn

NGUYỄN THỊ KIM HUỆ

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BLHS Bộ luật Hình sự

BLTTHS Bộ luật Tố tụng Hình sự

TAND Toà án nhân dân

THAHS Thi hành án Hình sự

VKS Viện kiểm sát

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THA TÙ TRƯỚC THỜI HẠN

CÓ ĐIỀU KIỆN.........................................................................................................8

1.1. Khái niệm, đặc điểm của tha tù trước thời hạn có điều kiện ....................8

1.1.1. Khái niệm tha tù trước thời hạn có điều kiện.............................................8

1.1.2. Đặc điểm tha tù trước thời hạn có điều kiện............................................10

1.2. Mục đích, ý nghĩa của tha tù trước thời hạn có điều kiện .......................12

1.2.1. Mục đích của tha tù trước thời hạn có điều kiện .....................................12

1.2.2. Ý nghĩa của tha tù trước thời hạn có điều kiện ........................................14

1.3. Phân biệt tha tù trước thời hạn có điều kiện với một số biện pháp miễn,

giảm thời hạn chấp hành hình phạt tù khác trong pháp luật hình sự...........15

1.3.1. Phân biệt tha tù trước thời hạn có điều kiện với án treo .........................15

1.3.2. Phân biệt tha tù trước thời hạn có điều kiện với giảm thời hạn chấp hành

hình phạt tù.........................................................................................................19

1.3.3. Phân biệt tha tù trước thời hạn có điều kiện với miễn chấp hành hình

phạt tù.................................................................................................................22

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1........................................................................................25

CHƯƠNG 2. QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ THA TÙ TRƯỚC

THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN .................................................................................26

2.1. Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tha tù trước thời hạn có

điều kiện...............................................................................................................26

2.1.1. Quy định về điều kiện áp dụng tha tù trước thời hạn có điều kiện ..........26

2.1.2. Quy định về thời gian thử thách, điều kiện thử thách và hậu quả của việc

vi phạm điều kiện thử thách của tha tù trước thời hạn có điều kiện..................34

2.1.3. Quy định về thủ tục tha tù trước thời hạn có điều kiện............................36

2.1.4. Quy định về huỷ bỏ quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện ..........39

2.2. Quy định pháp luật hình sự của một số quốc gia trên thế giới về tha tù

trước thời hạn có điều kiện ................................................................................40

2.2.1. Quy định của pháp luật hình sự Cộng hòa nhân dân Trung Hoa về tha tù

trước thời hạn có điều kiện.................................................................................40

2.2.2. Quy định của pháp luật hình sự Liên bang Nga về tha tù trước thời hạn

có điều kiện.........................................................................................................45

2.2.3. Quy định của pháp luật hình sự Thuỵ Điển về tha tù trước thời hạn có

điều kiện .............................................................................................................51

ẾT LUẬN CHƯƠNG 2...........................................................................................56

CHƯƠNG 3. THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN

THIỆN BIỆN PHÁP THA TÙ TRƯỚC THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN ............57

3.1. Thực tiễn áp dụng biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện ...........57

3.2. Một số kiến nghị hoàn thiện biện pháp tha tù trước thời hạn có điều

kiện .......................................................................................................................67

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3........................................................................................73

KẾT LUẬN CHUNG..............................................................................................74

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Điều 2 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013

quy định: “Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp

quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân”. Một nhà

nước dân chủ, tiến bộ là một nhà nước tồn tại trên cơ sở hướng tới việc bảo đảm

các lợi ích của con người. Nguyên tắc nhân đạo trong pháp luật hình sự Việt

Nam thể hiện rõ bản chất Nhà nước của dân, do dân, vì dân. Trong nhà nước

pháp quyền, sự nghiêm minh của pháp luật luôn được đề cao nhưng pháp luật lại

vì con người, hướng đến mục đích cao cả nhất là tôn trọng và bảo vệ các quyền

con người – những giá trị xã hội cao quý nhất được thừa nhận, vì thế pháp luật

luôn mang tính nhân đạo sâu sắc.

Nhằm cụ thể hoá chính sách nhân đạo của Đảng và Nhà nước ta trong xử

lý tội phạm là trừng trị kết hợp khoan hồng, cưỡng chế đi liền với giáo dục,

thuyết phục, bên cạnh những quy định về hình phạt, Bộ luật Hình sự còn xây

dựng hệ thống các biện pháp miễn, giảm trách nhiệm hình sự. Mặc dù đã góp

phần đáng kể vào việc động viên, khuyến khích người phạm tội quyết tâm cải

tạo, sửa chữa lỗi lầm để trở thành người có ích cho xã hội, các quy định về

miễn, giảm trách nhiệm hình sự trong Bộ luật Hình sự năm 1999 (sửa đổi, bổ

sung năm 2009) vẫn còn tồn tại một số bất cập nhất định như sự hạn chế về

diện đối tượng áp dụng, chỉ được tiến hành trong những dịp đặc biệt cũng như

chưa thực sự chú trọng đến việc phòng ngừa tái phạm. Như vậy, yêu cầu cấp

thiết được đặt ra là cần bổ sung vào chế định miễn, giảm trách nhiệm hình sự

một biện pháp mà nội hàm của nó vừa thể hiện tính hướng thiện trong xử lý

người phạm tội nhưng đồng thời cũng đảm bảo tính ràng buộc pháp lý thông

qua việc có cơ chế chặt chẽ để thử thách người bị kết án nhằm góp phần nâng

cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm. Chính vì vậy mà đến lượt mình,

Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã chính thức ghi nhận

biện pháp tha tù trước hạn có điều kiện tại Điều 66 và Điều 106 với đặc trưng

là cho phép người đang chấp hành án phạt tù tại các cơ sở giam giữ được trả tự

do sớm hơn, đồng thời tiếp tục chứng tỏ sự tự cải tạo, giáo dục của bản thân

2

trong môi trường xã hội bình thường dưới sự giám sát của chính quyền địa

phương và của gia đình. Biện pháp này cũng được quy định trong pháp luật

hình sự của nhiều quốc gia trên thế giới với tên gọi và điều kiện áp dụng khác

nhau. Đây là xu hướng tất yếu của công tác thi hành án phạt tù, coi trọng giáo

dục hơn giam giữ, phù hợp với chuẩn mực, thông lệ quốc tế theo tinh thần của

Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị năm 1966 khi “việc đối xử

với tù nhân trong hệ thống trại giam nhằm mục chính yếu là cải tạo và đưa họ

trở lại xã hội”.

Để các quy định liên quan đến biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện

trong Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) thực sự đi vào thực

tế cuộc sống, ngày 24/4/2018, Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao đã

ban hành Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐTP nhằm hướng dẫn áp dụng biện pháp

này. Đồng thời, từng cơ quan tư pháp trung ương đã ban hành văn bản riêng để

quy định chi tiết nội dung thuộc phạm vi trách nhiệm của mình cũng như phối

hợp ban hành văn bản liên tịch để điều chỉnh việc thực hiện giữa các cơ quan.

Cần phải thừa nhận rằng, dù đã có những hướng dẫn khá cụ thể và chi tiết, trong

một chừng mực nhất định, vẫn còn nhiều điểm chưa hợp lý trong cách quy định

của pháp luật khiến cho thực tiễn áp dụng tha tù trước thời hạn có điều kiện gặp

nhiều khó khăn, vướng mắc.

Từ đó, có thể thấy, việc tiếp tục nghiên cứu, làm sáng tỏ những vấn đề lý

luận, phân tích quy định của pháp luật cũng như đánh giá thực tiễn áp dụng biện

pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện để làm cơ sở cho việc đề xuất các giải

pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật là việc làm hết sức cần thiết.

Chính điều này đã thôi thúc tác giả lựa chọn đề tài “Tha tù trước thời hạn có

điều kiện theo Luật Hình sự Việt Nam” làm Luận văn Thạc sĩ.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Do mới được ghi nhận trong Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung

năm 2017) nên việc nghiên cứu biện pháp tha tù trước thời hạn có điều kiện

không chỉ có ý nghĩa về mặt lý luận mà còn trong thực tiễn áp dụng. Đến nay, đã

có một số công trình khoa học nghiên cứu về biện pháp này ở các mức độ khác

nhau, tiêu biểu như: