Tập huấn cho giáo viên cốt cán

Phần 5:

Di truyền học

TẬP HUẤN SINH HỌC 12

I. CƠ CHẾ DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ

Gen, mã di truyền và quá trình nhân đôi của ADN

 Chỉ có trình tự nucleotit nào qui định sự

tổng hợp 1 sản phẩm nhất định mới được gọi là

gen.

 Muốn tạo ra 1sản phẩm của gen thì chỉ

một mình trình tự mã hoá là chưa đủ mà phải

cần các trình tự làm nhiệm vụ điều hoà hoạt

động gen.

 Vì ARN virut cũng mang gen nên ta có thể

hiểu gen là 1 đoạn của phân tử axit nucleic.

Cấu trúc của gen

vùng khởi

đầu vùng mã hoá vùng kết

thúc

Cistron1 Cistron 2 Cistron 3 Cistron 4

Exon Intron Exon Intron Exon Intron Exon

vùng khởi

đầu vùng mã hoá vùng kết

thúc

Sinh vật nhân sơ

Sinh vật nhân thực

Cấu trúc của gen

 Ở sinh vật nhân sơ, vùng mã hoá liên

tục . Ở sinh vật nhân thực, phần lớn vùng

mã hoá không liên tục, xen kẽ các đoạn mã

hoá axit amin (exon) là các đoạn không mã

hoá (intron)

 Gen phân mảnh tiến hóa hơn gen

không phân mảnh.

 Gen có nhiều loại khác nhau: gen cấu

trúc, gen điều hòa, gen nhảy…

GEN

Cấu trúc phân đoạn của gen ở SV nhân thực

Exon - Intron

 Nhiều gen của sinh

vật nhân thực (90%)

có cấu trúc phân đoạn

(split gene) mang các

đoạn không mã hóa

(intron) và các đoạn

mã hóa (exon). Do đó

gen có trình tự mã

hóa không liên tục

nên gọi là gen khảm

(mosaic gene).

Mã di truyền

Đặc điểm của mã di truyền

 Mã di truyền là mã bộ ba, được đọc từ 1

điểm, liên tục từng bộ ba theo chiều 5’ 3’,

không chồng gối nhau.

 Có tính đặc hiệu – 1 bộ ba chỉ mã hoá cho

1 loại axit amin.

 Có tính thoái hoá – nhiều bộ ba khác nhau

mã hoá 1 loại axit amin.

 Có tính phổ biến – các loài SV có chung

bộ ba mã di truyền.

 Có 3 bộ ba kết thúc (UAA, UAG, UGA) và

bộ ba AUG vừa là mã mở đầu, vừa mã hoá cho

Mêtiônin (hoặc foocmin-mêtiônin)