Tạo mô sẹo và khảo sát ảnh hưởng của dịch chiết thô mô sẹo từ lá cây hoa lài ( Jasminum Sambac L.) đến sự phát triển của mầm cỏ lồng vực nước (Echinochloacrus Galli L.)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP. HCM

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Đề tài:

TẠO MÔ SẸO VÀ KHẢO SÁT ẢNH HƢỞNG CỦA

DỊCH CHIẾT THÔ MÔ SẸO TỪ LÁ CÂY HOA LÀI

(JASMINUM SAMBAC L.) ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN CỦA

MẦM CỎ LỒNG VỰC NƢỚC (ECHINOCHLOA

CRUS-GALLI L.)

KHOA CÔNG NGHỆ SINH HỌC

CHUYÊN NGÀNH: NÔNG NGHIỆP

CBHD: TS. Nguyễn Ngọc Bảo Châu

SVTH: Nguyễn Thị Thanh Thảo

MSSV: 1153010759

Khóa: 2011 – 2015

GVHD ký xác nhận:

Tp. Hồ Chí Minh, tháng 05 năm 2015

LỜI CẢM ƠN

Để đi đến đƣợc chặng đƣờng ngày hôm nay, con xin cám ơn Bố, Mẹ và các anh

trong gia đình đã luôn bên con, ủng hộ và dƣỡng dục con thời gian qua. Con xin

cảm ơn những hi sinh của Bố, Mẹ và các anh đã dành cho con để con có đƣợc ngày

hôm nay.

Em xin cảm ơn TS. Nguyễn Ngọc Bảo Châu ngƣời đã tạo điều kiện để em có thể

thực hiện đề tài một cách tốt nhất. Cám ơn cô vì những kiến thức cô đã truyền đạt,

sự quan tâm trong suốt quá trình học cũng nhƣ quá trình thực hiện đề tài. Cám ơn cô

vì những kiến thức, kinh nghiệm mà cô đã truyền đạt cho chúng em trong suốt quá

trình thực hiện thực tập tốt nghiệp này.

Em cũng xin cảm ơn ThS. Nguyễn Thị Phi Khanh vì những hỗ trợ của cô trong

giai đoạn đầu của việc thực hiện đề tài.

Em xin cảm ơn ThS. Nguyễn Trần Đông Phƣơng. Cô đã tạo điều kiện, đóng góp

ý kiến giúp chúng em thực hiện đề tài một cách thuận lợi nhất.

Cháu xin cảm ơn chú Nguyễn Văn Ron đã tận tình giúp đỡ cháu trong việc thu

nhận mẫu lá cây hoa lài phục vụ cho đề tài.

Em xin cảm ơn chị Nguyễn Thị Bích Liên đã hƣớng dẫn, góp ý, động viên và

quan tâm đến chúng em trong suốt thời gian qua.

Xin gửi lời cảm ơn đến các bạn phòng thí nghiệm Công nghệ sinh học Động vật

và các bạn phòng thí nghiệm Công nghệ tế bào đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong thời

gian làm đề tài.

Cuối cùng, xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Trƣơng Nguyên Thƣ và Trịnh

Đức Thịnh, hai ngƣời bạn thân đã hỗ trợ tôi rất nhiều về mặt tinh thần , luôn bên

cạnh tôi trong những lúc khó khăn nhất trong suốt quá trình học Đại học.

MỤC LỤC

Phần I. TỔNG QUAN TÀI LIỆU...............................................................................1

1. Tổng quan về cỏ dại................................................................................................. 1

1.1. Khái niệm cỏ dại........................................................................................... 1

1.2. Tác hại của cỏ dại ......................................................................................... 1

1.2.1. Làm giảm năng suất cây trồng, gia tăng chi phí sản xuất ......................... 2

1.2.2. Ức chế sự phát triển các loài thực vật khác................................................ 2

1.2.3. Là kí chủ của sâu bệnh, chuột...................................................................... 3

1.2.4. Ảnh hưởng đến chất lượng nông sản........................................................... 3

1.2.5. Giảm hiệu quả quá trình thu hoạch............................................................. 4

1.2.6. Ảnh hưởng đến sức khỏe gia súc ................................................................. 4

1.2.7. Ảnh hưởng đến con người ............................................................................ 4

1.2.8. Gây ô nhiễm và cản trở nguồn nước ........................................................... 5

1.3. Lợi ích cỏ dại ................................................................................................ 5

1.4. Phƣơng pháp quản lý cỏ dại......................................................................... 6

1.4.1. Phòng ngừa cỏ dại........................................................................................ 6

1.4.2. Quản lý cỏ dại bằng phương pháp vật lý .................................................... 6

1.4.3. Quản lý cỏ dại bằng biện pháp sinh học..................................................... 6

1.5. Thuốc diệt cỏ................................................................................................. 7

1.5.1. Thuốc diệt cỏ hóa học ................................................................................... 7

1.5.2. Thuốc diệt cỏ sinh học.................................................................................. 8

2. Phƣơng pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật ............................................................. 9

2.1. Sơ lƣợc lịch sử nuôi cấy mô tế bào thực vật ............................................... 9

2.2. Khái niệm nuôi cấy mô tế bào thực vật....................................................... 9

2.3. Cơ sở khoa học của kĩ thuật nuôi cấy mô tế bào thực vật........................ 10

2.4. Vai trò của chất điều hòa sinh trƣởng thực vật ......................................... 11

2.4.1. Nhóm auxin ................................................................................................. 11

2.4.2. Nhóm cytokinin ........................................................................................... 12

2.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quá trình nuôi cấy mô tế bào thực vật........... 12

2.5.1. Ánh sáng...................................................................................................... 12

2.5.2. Nhiệt độ ....................................................................................................... 13

2.5.3. pH ................................................................................................................ 13

2.5.4. Muối khoáng ............................................................................................... 13

2.5.5. Nguồn Carbon............................................................................................. 13

2.5.6. Vitamin ........................................................................................................ 13

2.5.7. Agar............................................................................................................. 14

3. Giới thiệu về cây hoa lài........................................................................................ 14

3.1. Phân loại...................................................................................................... 14

3.2. Đặc điểm chung của chi Lài (Jasminum).................................................. 15

3.3. Nguồn gốc và phân bố................................................................................ 15

3.4. Đặc điểm hình thái...................................................................................... 16

3.5. Đặc điểm sinh thái ...................................................................................... 16

3.6. Công dụng ................................................................................................... 17

3.7. Nhân giống bằng phƣơng pháp giâm cành................................................ 17

4. Tổng quan về cây cỏ lồng vực nƣớc ..................................................................... 18

4.1. Phân loại...................................................................................................... 18

4.2. Đặc điểm ..................................................................................................... 18

5. Tổng quan về cây lúa (Oryza sativa L.) ............................................................... 19

5.1. Phân loại...................................................................................................... 19

5.2. Đặc điểm ..................................................................................................... 20

5.2.1. Đặc điểm hình thái ..................................................................................... 20

5.2.2. Đặc điểm sinh thái...................................................................................... 21

5.3. Giá trị kinh tế .............................................................................................. 21

5.3.1. Giá trị dinh dưỡng ...................................................................................... 21

5.3.2. Giá trị sử dụng ............................................................................................ 21

6. Alkaloid .................................................................................................................. 22

6.1. Giới thiệu chung ......................................................................................... 22

6.2. Tính chất lý hóa của các alkaloid .............................................................. 22

6.3. Hoạt tính sinh học của các alkaloid ........................................................... 22

Phần II. VẬT LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.....................................25

1. Thời gian và địa điểm nghiên cứu......................................................................... 25

2. Vật liệu.................................................................................................................... 25

2.1. Vật liệu và điều kiện thí nghiệm................................................................ 25

2.2. Hóa chất....................................................................................................... 26

2.2.1. Thành phần môi trường MS (Murashige và Skoog, 1972)....................... 26

2.2.2. Các chất điều hòa sinh trưởng thực vật .................................................... 27

2.2.3. Thuốc thử..................................................................................................... 27

2.2.4. Các hóa chất khác ...................................................................................... 27

2.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu.......................................................................... 27

3. Nội dung nghiên cứu.............................................................................................. 28

3.1. Nội dung 1: Tạo mô sẹo và nhân sinh khối mô sẹo từ lá cây hoa lài

(Jasminum sambac L.)............................................................................................. 28

3.1.1. Thí nghiệm 1: Khảo sát nồng độ Javel và thời gian khử trùng mẫu đến

khả năng sống và sinh trưởng của mẫu lá cây hoa lài........................................ 28

3.1.2. Thí nghiệm 2: Khảo sát sự tác động của các chất kích thích sinh

trưởng 2,4-D và NAA ở các nồng độ khác nhau lên sự tạo mô sẹo từ mẫu lá

cây hoa lài .............................................................................................................. 30

3.1.3. Thí nghiệm 3: Nhân sinh khối mô sẹo ........................................................ 31

3.1.4. Định tính alkaloid........................................................................................ 32

3.2. Nội dung 2: Chiết thô mô sẹo bằng ethanol và khảo sát hoạt tính dịch

chiết trên mầm cỏ lồng nƣớc (Echinochloa crus-galli L.)..................................... 33

3.2.1. Thí nghiệm 4: Chiết thô mô sẹo bằng ethanol........................................... 33

3.2.2. Thí nghiệm 5: Khảo sát hoạt tính của dịch chiết thô mô sẹo trên mầm

cỏ lồng vực nước (Echinochloa crus-galli L.) ..................................................... 34

3.2.3. Thí nghiệm 6: Khảo sát hoạt tính dịch chiết thô mô sẹo trên mầm lúa

(Oryza sativa L.) .................................................................................................... 35

Phần III. KẾT QUẢ ..................................................................................................37

1. Nội dung 1: Tạo mô sẹo và nhân sinh khối mô sẹo từ lá cây hoa lài (Jasminum

sambac L.)................................................................................................................... 37

1.1. Thí nghiệm 1: Khảo sát nồng độ Javel và thời gian khử trùng mẫu đến

khả năng sống và sinh trƣởng của mẫu lá cây hoa lài............................................ 37

1.2. Thí nghiệm 2: Khảo sát sự tác động của các chất kích thích sinh

trƣởng 2,4-D và NAA ở các nồng độ khác nhau lên sự tạo mô sẹo từ mẫu lá

cây hoa lài ................................................................................................................. 38

1.2.1. Khảo sát sự tác động của chất kích thích sinh trưởng 2,4-D ở các

nồng độ khác nhau lên sự tạo mô sẹo từ mẫu lá cây hoa lài .............................. 38

1.2.2. Khảo sát sự tác động của chất kích thích sinh trưởng NAA ở các nồng

độ khác nhau lên sự tạo mô sẹo từ mẫu lá cây hoa lài........................................ 40

1.3. Thí nghiệm 3: Nhân sinh khối mô sẹo ...................................................... 42

1.3.1. Nhân sinh khối mô sẹo bằng 2,4-D, kinetin, BA ở các tỉ lệ khác nhau ... 42

1.3.2. Nhân sinh khối mô sẹo bằng NAA, kinetin, BA ở các tỉ lệ khác nhau ..... 44

1.4. Định tính alkaloid ....................................................................................... 46

2. Nội dung 2: Chiết thô mô sẹo bằng ethanol và khảo sát hoạt tính dịch chiết trên

mầm cỏ lồng nƣớc (Echinochloa crus-galli L.)........................................................ 48

2.1. Thí nghiệm 4: Chiết thô mô sẹo bằng ethanol .......................................... 48

2.2. Thí nghiệm 5: Khảo sát hoạt tính dịch chiết thô mô sẹo trên mầm cỏ

lồng vực nƣớc (Echinochloa crus-galli L.) ............................................................ 49

2.2.1. Khảo sát hoạt tính dịch chiết thô mô sẹo trên mầm cỏ lồng vực nước 1

ngày tuổi ................................................................................................................. 49

2.2.2. Khảo sát hoạt tính dịch chiết thô mô sẹo trên mầm cỏ lồng vực nước 3

ngày tuổi ................................................................................................................. 52

2.3. Thí nghiệm 6: Khảo sát hoạt tính dịch chiết thô mô sẹo trên mầm cây

lúa (Oryza sativa L.) ................................................................................................ 55

2.3.1. Khảo sát hoạt tính dịch chiết thô mô sẹo trên mầm lúa 1 ngày tuổi ....... 55

2.3.2. Khảo sát hoạt tính dịch chiết thô mô sẹo trên mầm lúa 3 ngày tuổi ....... 59

Phần IV. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................64

1. Kết luận................................................................................................................... 64

2. Kiến nghị ................................................................................................................ 64

Phần V. TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................66

Phần VI. PHỤ LỤC...................................................................................................70

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

MS : môi trƣờng Murashige và Skoog, 1962

2,4-D : 2,4–dichlorophenoxy acetic acid

BAP (BA): 6–benzylaminopurine

IAA : indole–3–acetic acid

IBA : indole–3–butyric acid

Kinetin : 6–(2–furfuryl–7–amino purine)

NAA : 1–naphthaleneacetic acid

TDZ : 1–phenyl–3–(1,2,3–thiadiazol–5–yl)

Zeatin : 6–(4–hydroxy–3–metyl–but–2–enylamino) purine

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1. Cây hoa lài ở Nhị Bình, Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh .....................14

Hình 2. Cỏ lồng vực nƣớc ở Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh ...........................18

Hình 3. Cây lúa .......................................................................................................19

Hình 4. Mô sẹo trên môi trƣờng MS có bổ sung 2,4–D ở các nồng độ khác

nhau sau 6 tuần nuôi cấy............................................................................39

Hình 5. Mô sẹo trên môi trƣờng MS có bổ sung NAA ở các nồng độ khác

nhau sau 6 tuần nuôi cấy............................................................................41

Hình 6. Nhân sinh khối mô sẹo bằng 2,4–D, kinetin và BA sau 4 tuần nuôi

cấy ..............................................................................................................43

Hình 7. Nhân sinh khối mô sẹo bằng NAA, kinetin và BA sau 4 tuần nuôi

cấy ..............................................................................................................45

Hình 8. Dịch chiết mô sẹo sau khi thêm 1 giọt thuốc thử Mayer ...........................46

Hình 9. Dịch chiết mô sẹo sau khi thêm 1 giọt thuốc thử Dragendorff .................47

Hình 10. Dịch chiết mô sẹo sau khi thêm 1 giọt thuốc thử Wagner.......................47

Hình 11. Nghiệm thức đối chứng ethanol (G2) so với đối chứng nƣớc (G1).........50

Hình 12. Nghiệm thức phun 25% dịch chiết (G3) so với đối chứng nƣớc

(G1) ............................................................................................................50

Hình 13. Nghiệm thức phun 50% dịch chiết (G4) so với đối chứng nƣớc

(G1) ............................................................................................................51

Hình 14. Nghiệm thức phun 75% dịch chiết (G4) so với đối chứng nƣớc

(G1) ............................................................................................................51

Hình 15. Nghiệm thức phun 25% dịch chiết (H3) so với đối chứng ......................53

Hình 16. Nghiệm thức phun 50% dịch chiết (H4) so với đối chứng ......................53

Hình 17. Nghiệm thức phun 75% dịch chiết (H5) so với đối chứng ......................54

Hình 18. Nghiệm thức đối chứng ethanol (I1) và đối chứng nƣớc (I3) của

giống lúa OM4900 sau 5 ngày ...................................................................56

Hình 19. Nghiệm thức đối chứng ethanol (I2) và đối chứng nƣớc (I4) của

giống lúa OM576 sau 5 ngày.....................................................................56