Tăng cường trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp tại Khu công nghiệp Quế Võ 1 tỉnh Bắc Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LẠI HỮU CAO

TĂNG CƯỜNG TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI

CỦA DOANH NGHIỆP TẠI KHU CÔNG NGHIỆP

QUẾ VÕ 1 TỈNH BẮC NINH

LUẬN VĂN THẠC SỸ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

Thái Nguyên - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

LẠI HỮU CAO

TĂNG CƯỜNG TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI

CỦA DOANH NGHIỆP TẠI KHU CÔNG NGHIỆP

QUẾ VÕ 1 TỈNH BẮC NINH

Ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SỸ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS ĐỖ QUANG QUÝ

Thái Nguyên - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng: Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

trung thực và chưa sử dụng để bảo vệ luận văn của một học vị nào.

Tôi xin cam đoan rằng: Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã

được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng năm 2019

Học viên

Lại Hữu Cao

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành được luận văn này bên cạnh sự cố gắng, nỗ lực của bản thân,

tôi đã nhận được sự động viên và giúp đỡ nhiệt tình của nhiều cá nhân, tập thể

trong và ngoài trường.

Trước hết, tôi xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Đỗ Quang Quý là người đã trực

tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tôi về kiến thức và phương pháp để tôi hoàn thành được

luận văn này. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn các Thầy Cô Trường Đại Học Kinh tế

và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên đã hướng dẫn, giảng dạy, cung cấp kiến thức

và phương pháp trong 2 năm học qua để ngày hôm nay tôi có thể hoàn thành được

luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn tập thể cán bộ Ban quản lý khu công nghiệp tỉnh

Bắc Ninh, người lao động và cán bộ quản lý trong các doanh nghiệp tại khu công

nghiệp Quế Võ 1; UBND xã Phương Liễu, xã Nam Sơn, xã Phượng Mao đã giúp

tôi trong việc tìm kiếm tư liệu và cung cấp cho tôi những tư liệu quan trọng, cần

thiết phục vụ cho việc thực hiện đề tài.

Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình và bạn bè đã quan

tâm, động viên, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian qua.

Do thời gian và kiến thức có hạn, luận văn không thể tránh khỏi những hạn

chế và thiếu sót. Vì vậy, tôi rất mong nhận được sự đóng góp của các thầy, cô giáo

cùng toàn thể bạn đọc.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng năm 2019

Học viên

Lại Hữu Cao

iii

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN..................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN......................................................................................................... ii

MỤC LỤC .............................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................... vi

DANH MỤC CÁC HÌNH...................................................................................... vii

MỞĐẦU................................................................................................................. 1

1. Tính cấp thiết của đề tài. .................................................................................... 1

2 Mục tiêu nghiên cứu đề tài................................................................................. 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 2

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ........................................................... 3

5. Kết cấu của luận văn. ......................................................................................... 3

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI

CỦA DOANH NGHIỆP.......................................................................................... 4

1.1. Cơ sở lý luận về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp .................................. 4

1.1.1. Một số khái niệm cơ bản.............................................................................. 4

1.1.2 Vai trò trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ........................................... 6

1.1.3 Nội dung về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp..................................... 8

1.1.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.............. 11

1.2. Cơ sở thực tiễn về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp ............................ 13

1.2.1 Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trên thế giới................................... 13

1.2.2. Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp tại khu công nghiệp ở Việt Nam... 17

1.2.3. Bài học kinh nghiệm đối với thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp

tại khu công nghiệp Quế Võ 1, tỉnh Bắc Ninh .......................................... 23

CHƯƠNG 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................... 24

2.1 Câu hỏi nghiên cứu. ....................................................................................... 24

2.2. Phương pháp thu thập thông tin .................................................................... 24

2.3. Phương pháp tổng hợp và xử lý thông tin.................................................... 27

2.4. Phương pháp phân tích thông tin .................................................................. 28

iv

2.5 Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu. ....................................................................... 29

2.5.1. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá kết quả kinh doanh của doanh nghiệp trong khu

công nghiệp. .............................................................................................. 29

2.5.2. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong khu

công nghiệp. .............................................................................................. 29

CHƯƠNG 3.THỰC TRẠNG VỀTRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH NGHIỆP

TẠI KHU CÔNG NGHIỆP QUẾVÕ 1, TỈNH BẮC NINH................................... 33

3.1. Khái quát về các doanh nghiệp tại KCN quế võ 1, tỉnh Bắc Ninh ............... 33

3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của KCN Quế Võ 1, tỉnh Bắc Ninh .... 33

3.1.2. Chức năng và nhiệm vụ của KCN Quế Võ 1, tỉnh Bắc Ninh. ................... 34

3.1.3. Cơ cấu bộ máy tổ chức của KCN Quế Võ 1, tỉnh Bắc Ninh...................... 36

3.2. Thực trạng thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp tại khu công nghiệp

Quế Võ 1, tỉnh Bắc Ninh. ............................................................................ 38

3.2.1. Cơ sở pháp lý về thực hiện TNXH của doanh nghiệp tại KCN Quế Võ 1. 39

3.2.2. Nội dung thực hiện TNXH của doanh nghiệp tại KCN Quế Võ 1, tỉnh Bắc

Ninh........................................................................................................... 43

3.2.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện TNXH của doanh nghiệp tại KCN Quế

Võ 1, tỉnh Bắc Ninh..................................................................................... 74

3.3. Đánh giá kết quả thực hiện TNXH của doanh nghiệp tại KCN Quế Võ 1, tỉnh

Bắc Ninh...................................................................................................... 81

3.3.1. Kết quả đạt được ........................................................................................ 82

3.3.2. Hạn chế....................................................................................................... 82

CHƯƠNG 4.GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI CỦA DOANH

NGHIỆP TẠI KHU CÔNG NGHIỆP QUẾ VÕ 1.................................................. 85

4.1. Định hướng và mục tiêu tăng cường trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp tại

khu công nghiệp Quế Võ 1, tỉnh Bắc Ninh đến năm 2022.......................... 85

4.1.1. Định hướng tăng cường trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp tại khu công

nghiệp Quế Võ 1, tỉnh Bắc Ninh............................................................... 85

4.1.2. Mục tiêu tăng cường trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp tại khu công

nghiệp Quế Võ 1, tỉnh Bắc Ninh............................................................... 89

v

4.2. Giải pháp tăng cường thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp........ 92

4.2.1. Về phía các cơ quan quản lý nhà nước: .................................................... 92

4.2.2. Về phía các doanh nghiệp. ......................................................................... 93

4.3. Kiến nghị đối với các bên liên quan: ............................................................ 94

4.3.1. Đối với Chính phủ và các bộ ngành liên quan........................................... 94

- Bộ Công thương................................................................................................. 94

4.3.2. Đối với UBND tỉnh Bắc Ninh và các Sở, ban ngành liên quan................. 95

4.3.3. Đối với doanh nghiệp tại khu công nghiệp Quế Võ 1. ............................. 95

4.3.4. Đối với người lao động làm việc trong doanh nghiệp tại KCN Quế Võ 1 95

KẾT LUẬN.......................................................................................................... 97

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................. 99

PHIẾU ĐIỀU TRA ............................................................................................ 102

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 2.1 Nguồn cung cấp thông tin thứ cấp........................................................ 25

Bảng 2.2 Phân tổ mẫu điều tra ............................................................................. 26

Bảng 3.1 Quy mô của khu công nghiệp Quế Võ 1 .............................................. 36

Bảng 3.2 Số lượng và loại hình doanh nghiệp tại KCN Quế Võ 1...................... 41

Bảng 3.3 Lao động và việc làm của người lao động tại KCN Quế Võ 1............. 42

Bảng 3.4 Kết quả hoạt động từ thiện, nhân đạo của các doanh nghiệp ............... 45

Bảng 3.5 Các phát thải và biện pháp xử lý. ......................................................... 47

Bảng 3.6 Hoạt động bảo vệ môi trường của doanh nghiệp.................................. 50

Bảng 3.7 Hình thức tuyển dụng trong các doanh nghiệp..................................... 51

Bảng 3.8 Lao động phân theo địa phương, dân tộc. ............................................ 54

Bảng 3.9 Đánh giá thiết bị lao động trong doanh nghiệp. ................................... 56

Bảng 3.10 Thời gian bảo dưỡng thiết bị sản xuất định kỳ. .................................. 57

Bảng 3.11 Hình thức đào tạo lao động................................................................. 58

Bảng 3.12 Các nội dung đào tạo người lao động................................................. 59

Bảng 3.13 Đánh giá công tác đào tạo của doanh nghiệp. .................................... 60

Bảng 3.14 Thời gian làm việc của lao động......................................................... 62

Bảng 3.15 Những quy định khi đi muộn.............................................................. 63

Bảng 3.16 Đánh giá về thời gian làm việc của người lao động. .......................... 63

Bảng 3.17 Chi tiết tiền lương hàng tháng của người lao động. ........................... 65

Bảng 3.18 Đánh giá của người lao động về mức tiền lương................................ 66

Bảng 3.19 Tiền thưởng và phụ cấp của người lao động. ..................................... 67

Bảng 3.20 Số doanh nghiệp có thỏa ước lao động tập thể................................... 68

Bảng 3.21 Tỉ lệ lao động được hưởng phúc lợi. .................................................. 70

Bảng 3.23 Một số điểm khác nhau giữa Bộ Luật Lao động Việt Nam và bộ quy tắc

ứng xử................................................................................................................... 74

Bảng 3.24 Đánh giá sự thay đổi tầm quan trọng của trách nhiệm xã hội của doanh

nghiệp đối với doanh nghiệp................................................................................ 75

vii

Bảng 3.25 Đánh giá hoạt động có tầm quan trọng và ảnh hưởng nhất đến chiến

lược nâng cao trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. .......................................... 77

Bảng 3.26 Đánh giá hiểu biết của người lao động về các quy định của pháp luật

liên quan đến trách nhiệm xã hội. ........................................................................ 77

Bảng 3.27 Cách hiểu của người lao động về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.

.............................................................................................................................. 78

Bảng 3.28 Số lượng tổ chức công đoàn cơ sở...................................................... 80

Bảng 3.29 Đánh giá của người lao động về vai trò của tổ chức công đoàn......... 80

DANH MỤC CÁC HÌNH

Trang

Hình 3.1 Sơ đồ quy hoạch khu công nghiệp Quế Võ 1........................................ 35

Hình 3.2 Cơ cấu bộ máy tổ chức Khu công nghiệp Quế Võ 1 ............................ 36

Hình 3.3 Sở đồ tuyển dụng người lao động trong các doanh nghiệp................... 51

viii

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT

Chứ viết tắt Diễn giải

BQL : Ban quản lý

BXHX : Bảo hiểm xã hội

CoCs : Bộ quy tắc ứng xử

CSR : Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp

DN : Doanh nghiệp

KCN : Khu công nghiệp

KKT : Khu kinh tế

KTX : Ký túc xá

XH : Xã hội

FDI : Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài

NLĐ : Người lao động

CNLĐ : Công nhân lao động

TNXH : Trách nhiệm xã hội

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài.

Cùng với công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, sự thành công trong việc đẩy

nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế đang đặt ra cho đất nước nhiều vấn đề về môi trường

và xã họi bức xúc. Chính những vấn đề đó đang đòi hỏi các chủ thể kinh tế, trong đó

có cả các doanh nghiệp, phải có trách nhiệm để góp phần giải quyết, nếu không bản

thân sự phát triển kinh tế sẽ không bền vững và sẽ phải trả giá quá đắt về môi trường

và những vấn đề xã hội.

Trên thực tế không phải đến bây giờ, vấn đề trách nhiệm xã hội của doanh

nghiệp mới được đặt ra; mà trái lại , ngay trong thời bao cấp, người ta cũng đã nói

nhiều về trách nhiệm xã hội của các xí nghiệp đối với nhà nước và người lao động,

cũng như đối với cộng đồng nói chung. Nhưng trong những năm gần đây , trách

nhiệm xã hội được hiểu một cách rộng rãi hơn, không chỉ từ phương diện đạo đức,

mà cả từ phương diện pháp lý. Những tác hại về môi trường do một số doanh nghiệp

gây ra trong thời gia qua không những bị dư luận lên án về hương diện đạo đức, mà

quan trọng hơn là cần phải xử lý nghiêm khắc về phương diện pháp lý. Do đó không

phải ngẫu nhiên trong những năm gần đây, sách báo và nhiều diễn đàn ở Việt Nam,

thuật ngữ trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đã và đang được sử dụng ngày càng

phổ biến. Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện nay, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp vẫn

là vấn đề còn khá mới mẻ và được hiểu theo nhiều cách khác nhau.

Trong thời gian vừa qua các doanh nghiệp trong khu công nghiệp Quế Võ 1,

tỉnh Bắc Ninh đã không ngừng phát triển và đóng góp quan trọng vào sự phát triển

của kinh tế địa phương. Một trong những lý do dẫn đến người lao động gắn bó với

doanh nghiệp là việc thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Tuy nhiên, trong

quá trình thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp tại KCN Quế Võ 1 vẫn tồn

tại nhiều bất cập như: doanh nghiệp chưa chủ động tham gia các hoạt động từ thiện,

nhân đạo; tiền lương của người lao động còn ở mức thấp; thời gian lao động dài hơn

so với quy định của pháp luật... Trong bài viết này tác giả muốn tập trung làm rõ nội

dung trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, vai trò của việc thực hiện trách nhiệm xã

hội của doanh nghiệp và một số vấn đề thực tiễn đang đặt ra ở Việt Nam hiện nay.

2

Do đó tác giả lựa chọn đề tài “Tăng cường trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp

tại khu công nghiệp Quế Võ 1, tỉnh Bắc Ninh”

2 Mục tiêu nghiên cứu đề tài

2.1 Mục tiêu chung

Nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn trên cơ sở đánh giá thực trạng trách

nhiệm xã hội của doanh nghiệp và những yếu tố ảnh hưởng, từ đó đề ra một số các

giải pháp cụ thể nhằm tăng cường trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trên đia bàn

khu công nghiệp Quế Võ 1, tỉnh Bắc Ninh.

2.2 Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.

- Đánh giá thực trạng thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp tại khu

công nghiệp Quế Võ 1, tỉnh Bắc Ninh.

- Phân tích và đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện trách nhiệm

xã hội của doanh nghiệp.

- Đề ra một số giải pháp nâng cao trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp tại khu

công nghiệp Quế Võ 1, Bắc Ninh.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1 Đối tượng nghiên cứu

- Những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến thực hiện trách nhiệm xã hội

của doanh nghiệp tại khu công nghiệp Quế Võ 1, Bắc Ninh.

3.2 Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi về không gian: Nghiên cứu thực hiện trách nhiệm xã hội của doanh

nghiệp tại KCN Quế Võ 1, tỉnh Bắc Ninh.

- Phạm vi về thời gian: + Đề tài tiến hành thu thập các dữ liệu thứ cấp năm

2017, sơ cấp trong năm 2018.

+ Các giải pháp được đề xuất với định hướng trong giai đoạn 2019 đến 2022.

Phạm vi nội dung: Luận văn tập trung nghiên tình hình thực hiện trách nhiệm

xã hội của doanh nghiệp tại KCN Quế Võ 1, tập trung vào các hoạt động; trách nhiệm

của doanh nghiệp trong phát triển cộng đồng; trách nhiệm của doanh nghiệp trong

phát triển đội ngũ lao động.