Tài liệu Đề tài:Định hướng chiến lược cho thu hút Đầu tư trực tiếp nuớc ngoài tại Việt Nam thời kỳ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG

---------0o0---------

Đề tài tham dự cuộc thi

“Sinh viên nghiên cứu khoa học đại học ngoại thƣơng năm 2009”

Tên đề tài:

Định hƣớng chiến lƣợc cho thu hút Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài tại Việt Nam

thời kỳ sau khủng hoảng và suy thoái kinh tế thế giới 2008-2009

Giáo viên hƣớng dẫn: PGS – TS Vũ Chí Lộc

Chủ tịch Hội đồng nhà trường

Sinh viên thực hiện:

1. Hoàng Tuấn Anh (chịu trách nhiệm chính)

Lớp: A9 Khoá: 47 Khoa: Tài chính Ngân hàng

2. Nguyễn Lan Anh

Lớp: A6 Khóa: 47 Khoa: Tài chính Ngân hàng

Hà Nội, tháng 7 năm 2010

http://svnckh.com.vn ii

LỜI CẢM ƠN

-

- Giáo sư – Tiến sỹ Vũ Chí Lộc, giáo viên trực tiếp hướng dẫn chúng tôi trong quá

trình nghiên cứu.

- Câu lạc bộ YRC và các thầy cô, bạn bè trong Khoa Tài chính Ngân hàng, Trường

Đại học Ngoại thương Hà Nội đã nhiệt tình ủng hộ và giúp đỡ chúng tôi.

Nhóm thực hiện

Hoàng Tuấn Anh, Nguyễn Lan Anh

Hà Nội, tháng 7 năm 2010

http://svnckh.com.vn iii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ

Biểu đồ 1.1 : Tăng trưởng thương mại thế giới về trao đổi hàng hóa và dịch vụ (%),

2000-2007

Biểu đồ 1.2 : FDI nhập các quý từ năm 2007 đến 2009 của Thế giới và khu vực

Bảng 3.1 : Danh sách các công ty, tập đoàn lớn nhất Nhật Bản

Bảng 3.2 : Danh sách các công ty, tập đoàn lớn nhất Hàn Quốc

http://svnckh.com.vn iv

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

APEC Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương

ARM Vay thế chấp lãi suất thả nổi

ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á

BITs Hiệp định đầu tư song phương

CARIFORUM Diễn đàn Caribe và Mercosur

CDS Hợp đồng hóa đổi rủi ro tín dụng

CIS Cộng đồng các quốc gia độc lập

DTTs Hiệp định chống đánh thuế hai lần

EU Liên minh châu Âu

FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài

GCC Hội đồng hợp tác Vùng Vịnh

GDP Tổng sản phẩm quốc nội

IIAs Hiệp định đầu tư quốc tế

IWFs Quỹ hợp tác đầu tư quốc tế

M&A Mua bán & Sáp nhập

MBS Chứng khoán đảm bảo bằng tài sản thế chấp

OECD Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế

R&D Nghiên cứu & Phát triển

SWFs Quỹ lợi ích quốc gia

TNCs Tập đoàn kinh tế xuyên quốc gia

UNCTAD Hội nghị Liên hiệp quốc về Thương mại và Phát triển

UNDP Chương trình hỗ trợ phát triển của Liên hiệp quốc

WB Ngân hàng Thế giới

http://svnckh.com.vn v

MỤC LỤC

Trang

CHƢƠNG I: TÁC ĐỘNG CỦA CUỘC KHỦNG HOẢNG VÀ SUY

THOÁI KINH TẾ THẾ GIỚI 2007-2009 ĐẾN HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƢ

TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI TRÊN TOÀN CẦU

2

1. Diễn biến cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế thế giới

2007-2009

2

2. Tác động của cuộc khủng hoảng và suy thoái kinh tế thế giới giai

đoạn 2007-2009 đến hoạt động đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài trên toàn

cầu

8

2.1. Tác động của cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế

thế giới đến hoạt động đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài của các

công ty, tập đoàn xuyên quốc gia (TNCs)

10

2.1.1. Tác động làm thiếu hụt nguồn lực tài chính của các công ty, tập

đoàn xuyên quốc gia 10

2.1.2. Tác động do tâm lý e ngại về tình hình kinh tế ảm đạm đến hoạt

động đầu tư nước ngoài của các TNCs 12

2.2. Tác động của cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế

đến dòng vốn FDI theo từng khu vực trên thế giới 13

2.2.1. Khu vực các nền kinh tế phát triển: Bắc Mỹ, khu vực EU, các quốc

gia phát triển tại châu Á, khu vực Cộng đồng các quốc gia độc lập

CIS, các quốc gia phát triển khác

14

2.2.2. Khu vực các nền kinh tế đang phát triển (Đông, Nam và Đông Nam

Á, Tây Á, châu Phi, châu Mỹ La tinh) 15

2.2.3. Khu vực các nền kinh tế chuyển tiếp 16

3. Chính sách đối phó của các quốc gia trên thế giới trƣớc cuộc khủng

hoảng và suy thoái kinh tế và tác động đến hoạt động đầu tƣ trực tiếp

nƣớc ngoài

16

3.1. Những xu hƣớng chính về chính sách thúc đẩy hoạt động đầu

tƣ trực tiếp nƣớc ngoài trên thế giới 18

3.1.1. Chính sách trên cấp độ quốc tế 18

3.1.2. Chính sách trên cấp độ quốc gia 19

3.2. Chính sách đối phó cụ thể của một số nền kinh tế trong khu

vực

20

3.2.1. Trung Quốc 20

3.2.2. Ấn Độ 22

3.2.3. Khu vực các quốc gia Đông Nam Á - ASEAN 24

http://svnckh.com.vn vi

CHƢƠNG II: BẢN CHẤT CỦA HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP

NƢỚC NGOÀI VÀ XU HƢỚNG ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI

TRÊN TOÀN CẦU GIAI ĐOẠN SAU KHỦNG HOẢNG VÀ SUY

THOÁI KINH TẾ

26

1. Nghiên cứu về bản chất đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài 27

1.1. Cơ sở cho hoạt động đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài 27

1.1.1. Lợi ích của nhà đầu tư 27

1.1.2. Lợi ích của quốc gia nhận đầu tư 29

1.2. Phân loại đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài 33

1.3. Những yếu tố thúc đẩy hoạt động đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài 36

1.3.1. Nhóm yếu tố nền tảng của môi trường đầu tư 36

1.3.2. Nhóm yếu tố nguồn lực hỗ trợ hoạt động đầu tư 38

1.3.3. Nhóm yếu tố chính sách hỗ trợ hoạt động đầu tư 41

1.4. Nhận xét về bản chất dòng vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài tại

Việt Nam

42

1.4.1. Nhóm đối tác tìm kiếm tài nguyên 42

1.4.2. Nhóm đối tác tìm kiếm thị trường 44

1.4.3. Nhóm đối tác tìm kiếm hiệu quả 45

2. Xem xét các nhân tố thúc đẩy đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài tại Việt

Nam

45

2.1. Thế mạnh không còn là tài nguyên thiên nhiên 45

2.2. Cơ hội khi Việt Nam có cơ cấu dân số vàng 47

2.3. Những thách thức trong các ngành công nghiệp phụ trợ 48

2.4. Sự cạnh tranh ngày càng lớn từ các quốc gia trong khu vực 50

2.5. Trọng tâm xây dựng thế mạnh chiến lƣợc của Việt Nam trong

tƣơng lai

52

3. Xu hƣớng chuyển dịch cơ cấu đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài giai đoạn

sau khủng hoảng và suy thoái kinh tế 56

3.1. Trên phạm vi toàn cầu 56

3.1.1. Xu hướng dịch chuyển cơ cấu FDI theo vùng 56

3.1.2. Xu hướng dịch chuyển cơ cấu FDI theo ngành 57

3.1.3. Xu hướng dịch chuyển cơ cấu FDI theo hình thức đầu tư 58

http://svnckh.com.vn vii

3.2. Khu vực Đông Á – Đông Nam Á 59

3.3. Việt Nam 60

3.3.1. Xu hướng dịch chuyển cơ cấu FDI theo vùng 60

3.3.2. Xu hướng dịch chuyển cơ cấu FDI theo ngành 60

CHƢƠNG III: XÂY DỰNG ĐỊNH HƢỚNG CHIẾN LƢỢC CHO THU

HÚT ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI TẠI VIỆT NAM GIAI

ĐOẠN SAU KHỦNG HOẢNG KINH TẾ THẾ GIỚI 2008-2009

62

1. Tổng quan về Định hƣớng chiến lƣợc cho thu hút Đầu tƣ trực tiếp

nƣớc ngoài tại Việt Nam giai đoạn sau khủng hoảng kinh tế thế giới

2008-2009

62

1.1. Sự cần thiết phải có một định hƣớng chiến lƣợc 62

1.2. Mục đích của việc đề ra định hƣớng chiến lƣợc 65

1.3. Cấu trúc của bản định hƣớng chiến lƣợc 65

2. Nội dung Định hƣớng chiến lƣợc cho thu hút Đầu tƣ trực tiếp nƣớc

ngoài tại Việt Nam giai đoạn sau khủng hoảng kinh tế thế giới 2008-

2009

66

2.1. Mục tiêu và nhiệm vụ của hoạt động thu hút đầu tƣ trực tiếp

nƣớc ngoài giai đoạn sau khủng hoảng kinh tế thế giới 66

2.2. Định hƣớng thu hút Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài 67

2.2.1. Định hướng theo ngành và lĩnh vực kinh tế 67

2.2.2. Định hướng theo vùng kinh tế 75

2.2.3. Định hướng theo đối tác đầu tư 77

2.3. Hoạch định nhóm giải pháp chiến lƣợc 83

2.3.1. Nhóm giải pháp đặt ra cho nhà nước 83

2.3.2. Nhóm giải pháp đặt ra cho chính quyền địa phương 87

2.3.3. Nhóm giải pháp đặt ra cho khu vực doanh nghiệp trong nước 88

MỞ ĐẦU

http://svnckh.com.vn viii

Trong giai đoạn 10 năm 2000 - 2009, thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài

(FDI) vào Việt Nam đã đạt được những kết quả đáng khen ngợi, góp phần quan trọng

vào nhiệm vụ chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hiện đại. Tuy nhiên,

trước bối cảnh thế giới đầy biến động với những hậu quả mà cuộc khủng hoảng và suy

thoái kinh tế thế giới để lại, xu hướng lưu chuyển dòng vốn đầu tư quốc tế đã cho thấy

những thay đổi nhất đinh. Đây là những thách thức, nhưng cũng chính là cơ hội cho

hoạt động thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam trong giai đoạn tới. Bên

cạnh đó, trong mỗi quá trình vận động và phát triển của nền kinh tế trong nước, vai trò

của FDI cũng đã có những thay đổi nội tại và giai đoạn này cũng không phải ngoại lệ.

Vì vậy, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu để tài “Định hƣớng chiến lƣợc cho thu

hút Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài tại Việt Nam thời kỳ sau khủng hoảng và suy

thoái kinh tế thế giới 2008-2009”. Đề tài gồm 3 chương với các nội dung tương ứng:

Chương I: Phân tích tổng quan về những tác động của cuộc khủng hoảng và suy

thoái kinh tế đến hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài trên toàn cầu; cùng với chính

sách đối phó của các quốc gia trên thế giới.

Chương II: Nghiên cứu bản chất của hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài, trên cơ

sở đó nhận định xu hướng đầu tư trực tiếp nước ngoài trên toàn cầu và Việt Nam giai

đoạn sau khủng hoảng và suy thoái kinh tế thế giới.

Chương III: Đề ra định hướng và kiến nghị các giải pháp chiến lược cho hoạt động

thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của Việt Nam giai đoạn sau khủng hoảng và suy

thoái kinh tế thế giới.

Qua đề tài, chúng tôi muốn đưa ra những đánh giá về tình hình thu hút Đầu tư trực

tiếp nước ngoài trên thế giới nói chung và tại Việt Nam nói riêng, từ đó xây dựng

được bước đi cần thiết cho hoạt động thu hút Đầu tư trực tiếp nước ngoài, đảm bảo

phù hợp với xu hướng quốc tế và tình hình phát triển kinh tế xã hội Việt Nam trong

những giai đoạn tiếp theo.

http://svnckh.com.vn ix

CHƢƠNG I:

TÁC ĐỘNG CỦA CUỘC KHỦNG HOẢNG VÀ SUY THOÁI KINH TẾ THẾ

GIỚI 2007-2009 ĐẾN HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI

TRÊN TOÀN CẦU

1. Diễn biến cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế thế giới trong giai

đoạn 2007-2009

Nền kinh tế thế giới vừa trải qua giai đoạn tồi tệ nhất trong gần một thập kỷ trở lại đây

dưới tác động của khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu. Xuất phát từ

những bất ổn trên thị trường cho vay tín dụng, thị trường tài chính Hoa Kỳ cho thấy

những dấu hiệu khủng hoảng từ cuối năm 2007. Ảnh hưởng của nó nhanh chóng lan

rộng sang các quốc gia phát triển trên thế giới, những nền kinh tế có sự liên kết chặt

chẽ với thị trường tài chính tại Hoa Kỳ như Nhật Bản, Liên minh châu Âu,... Tác động

của cuộc khủng hoảng ngày trở nên nghiêm trọng khi sự yếu kém trong hoạt động tài

chính đã kéo theo sự gián đoạn trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Hoạt động

thương mại quốc tế cũng như đầu tư quốc tế suy giảm nghiêm trọng. Nền kinh tế thế

giới không tránh khỏi cuộc suy thoái nghiêm trọng nhất kể từ sau cuộc đại suy thoái

đầu những năm 1930. Vào thời điểm hiện tại, tuy nền kinh tế thế giới đang cho thấy

những dấu hiệu phục hồi hơn dự kiến, nhưng những ảnh hưởng sâu sắc mà cuộc

khủng hoảng gây ra trong ngắn hạn vẫn chưa đảm bảo cho một quá trình tăng trưởng

ổn định ngay trở lại.

a, Nền kinh tế thế giới giai đoạn trước khi xảy ra cuộc khủng hoảng:

Cho đến trước khi xảy ra cuộc khủng hoảng tài chính tại Hoa Kỳ vào cuối năm 2007,

nền kinh tế thế giới đã chứng kiến một giai đoạn phát triển ngoạn mục. Với vai trò nổi

lên ngày càng mạnh từ các nền kinh tế đang phát triển cùng tốc độ tăng trưởng ổn định

tại các nền kinh tế phát triển, kinh tế thế giới đã có những bước tăng trưởng bùng nổ

kể từ sau cuộc khủng hoảng tài chính Đông Á 1997. Tính chất của một nền kinh tế

toàn cầu hóa cũng là điểm sáng và là một trong những cú hích quan trọng cho sự phát

triển giai đoạn này. Trong giai đoạn từ 2003 đến 2007, tốc độ tăng trưởng trong sản

lượng thực tế toàn cầu luôn duy trì ở mức cao trong nhiều năm liên tiếp và đạt mức