Sự tranh chấp lãnh thổ giữa các quốc gia trên bán đảo bancăng trong những năm cuối thế kỷ xix - đầu thế kỷ xx

LICH sCr - VAN HOA - XA HOI CHAU AU

5Lf TRANH CHAP LANH TH(5GILJA CAC QU(3c GIA TREN BAN 'dko DANCANG

TRONG NHITNG NAM CUOI TH E KY XIX - DA U TH E KY XX

PGS. TS. Dao Tuan Thanh

Trw&ng Dai hpc Sir pham Ha Npi

1. Vao thdi Can dai, bau het ban dao

Bancang (Balkan) deu chju sy th6ng trj trye

tiep hay gian tiep cua de qu6c Ottoman. Sau

nhieu the ky nam dudi su n6 djch cua de

quoc H6i giao nay, do tac dgng ctia nhting

chinh sach cai trj ma cac hoang de Ottoman

(Suntan) thuc thi, khu vuc lanh th6 rgng ldn

d phia nam va dong nam Au da c6 nhieu bien

doi ldn, phuc tap ve kinh te, xa hgi, van boa,

dan tpc, t6n giao, lanh thd... Trong do, sy

thay d6i ve dien tieh Idnh thd ctia cac "qu6c

gia ljch str" tren ban dao da lam bien dang

dudng bien gidi, tao ra khdng it nhtrng phtrc

tap, phien toai trong mdi quan he gitia cac

quoc gia dpc lap se Ian lugt dugc thanh lap

trong thi ky XIX va diu thi ky XX. Trong

mpt thdi gian kha dai, ten gpi cua cac "qu6c

gia Ijch str" nam tren ban dao Bancang bi

bien mat tren ban d6 chinh tri chau Au can

dai, ca khu vuc lanh tho rpng hon ntra trieu

km nay la lanh th6 dae quyln ctia hoang de

Ottoman. Co thi coi nam 1683 la thdi ky

hoang kim ctia dl quIc Ottoman sau khi no

kiem soat dugc mgt lanh thi rgng ldn vit

ngang qua ba chau luc (Au, A, Phi). Ttr

nhiing nam cudi cung cua the ky XVII',

dudng bien gidi cua de qude Ottoman ngay

mgt bi thu hep, thdi ky lam mua Iam gio tren

san khau qu6c te cua de quoc Ottoman dan

qua di. Ttr cudi the ki XVIII, cudng quoc de

quoc Hoi giao duy nhat tren the gidi thdi can

dai Iam vao khting hoang toan dien. Sy suy

yeu cua de quoc Ottoman ve mat khach quan

da tao dieu kien thuan lgi cho cac dan tgc

sinh s6ng tren ban dao Bancang vting day

dau tranh giai phdng dan tgc, gianh Iai dgc

lap, ty do, xay dung cac qu6c gia dan tgc

th6ng nhat theo m6 binh cua phuong Tay^.

Dau the ky XIX, chinh tinh than dau

tranh ben bi ctia cac dan tgc sinh s6ng tren

ban dao Bancang da dua den su ra ddi cua

' Theo nhu danh gia cua nha su hoc My, Barbara

Jelavich, tir thoa thuan giira cac cuang quoc chau Au

(Juac quy dinh trong noi dung Hiep dinh Karlowitz

nam 1699, "Je qude Ottoman phdi thudng xuyen

nhudng lgi nhung viing lanh thd ciia minh cho cdc

cudng quoc Thiin chiia gido" [Barbara Jelavich,

Istoria Balcanilor secolul al XX - lea {Lich sic

Bancang thi ky XX), Vien Chau Au, lasi, 2O0O, tr.l2

(tieng Rumani)].

^ Xem them, Dao Tuan Thanh, Anh huang ciia bdn

"Tuyin ngdn Nhdn quyin vd Ddn quyin" ndm 1789

ddi vdi qud trinh xdy dung Nhd nudc Rumani thai

Can dgi, Tap chi Nghien ciiu Chau Au, so 5 (47),

2002.