Sự tiếp xúc và giao lưu văn minh thời cổ đại

Dƣơng Thị Huyền Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 84(08): 9 - 16

9

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

SỰ TIẾP XÚC VÀ GIAO LƯU VĂN MINH THỜI CỔ ĐẠI

Dương Thị Huyền*

Trường Đại học Khoa học - ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Tiếp xúc và giao lƣu văn minh là sự tiếp nhận yếu tố văn minh bên ngoài của những dân tộc chủ

thể thông qua nhiều con đƣờng và cách thức khác nhau. Mỗi dân tộc có thành tựu văn minh độc

đáo của mình, đóng góp vào nền văn minh nhân loại những thành tựu đặc sắc, đồng thời cũng tiếp

thu, kế thừa những tinh hoa của các nền văn minh khác, làm phong phú thêm cho nền văn minh

của dân tộc mình. Quá trình tiếp xúc và giao lƣu văn minh diễn ra một cách rộng lớn và sâu sắc

trên toàn thế giới, trong phạm vi từng khu vực, không phân biệt nền văn minh lớn hay nhỏ. Trong

đó xuyên suốt và điển hình nhất là quá trình tiếp xúc và giao lƣu giữa các nền văn hóa, văn minh

phƣơng Đông với phƣơng Tây. Quá trình này diễn ra rõ nét nhất là trong thời kỳ cổ đại, tạo nên

những nền văn minh đa dạng, phong phú, trở thành những di sản của văn minh nhân loại.

Từ khoá: văn hoá, văn minh, tiếp xúc và giao lưu văn minh

ĐẶT VẤN ĐỀ*

Thời cổ đại, trên thế giới đã xuất hiện những

nền văn minh rực rỡ. Các nhà nghiên cứu đã

chia nền văn minh thế giới cổ đại thành 2 loại:

văn minh phƣơng Đông (bao gồm văn minh Ai

Cập, Lƣỡng Hà, Trung Quốc, Ấn Độ) và văn

minh phƣơng Tây (gồm văn minh Hy Lạp và La

Mã). Các nền văn minh đã hình thành nên

những phong cách độc đáo của mình, không

trộn lẫn vào các nền văn minh khác. Nhƣng

giữa chúng không hề tách biệt nhau mà luôn có

sự tiếp xúc và giao lƣu với nhau. Sự tiếp xúc và

giao thoa này diễn ra chậm chạp, nhiều khi

mang tính gián tiếp do sự cách biệt về địa lý và

do các phƣơng tiện giao thông, thông tin liên

lạc không thuận tiện. Tuy nhiên, cuộc gặp gỡ

Đông- Tây đã diễn ra một cách mạnh mẽ thông

qua nhiều con đƣờng khác nhau: con đƣờng

buôn bán của các thƣơng nhân, con đƣờng du

lịch, con đƣờng truyền giáo, con đƣờng chiến

tranh… tạo nên sự giao lƣu văn minh giữa các

khu vực trên thế giới thời cổ đại. Sự tiếp xúc

văn minh có tác động vô cùng to lớn tới “số

phận” của các nền văn minh trên thế giới.

Một mặt, nó thúc đẩy các nền văn minh phát

triển phong phú đa dạng hơn. Mặt khác, nó sẽ

dẫn tới sự “xung đột” văn minh và huỷ diệt văn

minh nếu trong quá trình tiếp xúc mà không có

sự giao thoa văn minh. Chỉ có nền văn minh

*

Tel: 0975702362; Email: [email protected]

nào mở cửa để vừa truyền bá những thành tựu

của mình, vừa tiếp thu những thành tựu của nền

văn minh khác thì mới kéo dài đƣợc “số phận”

và phát triển ở mức độ cao. Vì vậy, tiếp xúc và

giao lƣu văn minh đã trở thành quy luật phát

triển của nhân loại. Do đó, việc tìm hiểu sự tiếp

xúc và giao lƣu giữa các nền văn minh trong

thời cổ đại là một điều cần thiết.

Trong thời cổ đại, sự tiếp xúc và giao lƣu văn

minh diễn ra không đơn giản mà theo nhiều

chiều khác nhau, đan xen vào nhau: Đông￾Đông, Tây- Tây, Đông- Tây… Nhƣng trong

phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ tập trung

nghiên cứu sự giao lƣu văn minh giữa phƣơng

Đông và phƣơng Tây.

KẾT QUẢ CỦA SỰ TIẾP XÚC VÀ GIAO

LƢU VĂN MINH

1. Chính trị

Các quốc gia cổ đại phƣơng Đông theo thể chế

quân chủ chuyên chế trung ƣơng tập quyền.

Vua đứng đầu nhà nƣớc nắm mọi quyền lực và

chi phối mọi việc trong nƣớc. Còn các quốc gia

cổ đại phƣơng Tây lại theo thể chế dân chủ hơn,

quyền lực nằm trong tay đại đa số ngƣời. Tuy

nhiên đã có một thời, hai thể chế chính trị này

lại kết hợp, giao thoa với nhau cùng tồn tại trên

một lãnh thổ. Sau khi thiết lập đƣợc một quốc

gia rộng lớn trên cả 3 châu lục châu Á- châu

Âu- châu Phi, Alêchxanđrơ đã nhanh chóng bắt

tay vào việc tổ chức bộ máy cai trị. Tổ chức