Sự phân bố chi phí công cộng cho giáo dục, y tế, quân sự, nghiên cứu và phát triển của các nước ASEAN

Khoa hoc Giao due Giao due nude ngoai

s i r PHA N B O CH I PH I CON G C0N G CH O GIA O DUC , Y TE ,

QUA N SIT, NGHIE N CU U V A PHA T TRIE N CU A CA C NUCTC ASEA N

PGS.TS. NGUYEN TIEZN OAT

1. Md dau

Chi phi cong cong cua chinh phu cho ba ITnh

vyc giao due, y t i va quan sp cua cac nuac da

dupe phan tich va da khang djnh md hinh phan

bd cua nhieu ntfdc. Rieng doi vdi Viet Nam,

md hinh phdng doan la QGY (tru tien hang dau

Quan sy, thd hai Giao due va thd ba Y te)1

,

vi sd lieu ve chi phi quan sy (Q=7,9%) chenh

nhau ve thdi gian so vdi cac so lieu khac2

. Tuy

nhien, mot sd lieu mdi (Q=2,5%) cua mpt co

sd nghien cdu chuyen sau la Vien Nghien cdu

Qudc te ve Hda binh Stockholm (SPIRI)3

vin

cho mot sy xac djnh md hinh cua Viet Nam la

QGY, nhtfng dd vin chi la phdng doan, vi ba sd

lieu cd hai nguon khac nhau.

Chtfcmg trinh Phat then cua Lien hiep quoc

cung cap so lieu mdi nhat va day du v i chi

phi cdng cdng tinh theo % cua GDP cua 103

ntrdc cho bon ITnh vyc giao due, y te, quan sy,

nghien cdu va phat trien4

. Cd the phan loai cac

nude thanh bdn nhdm vdi sy tru tien ve chi phi

hang dau khac nhau, viet tat la G (giao due), Y

(y ti), Q (quan sy) va N (nghien cuu va phat

thin). Thu ty uu tien khac nhau giua bin ITnh

vyc k i tren tao nen cac md hinh phan bo khac

nhau cua cac nude tren th i gidi.

Muc dich quan trqng cua mdn Giao due so

sanh la "hiiu biit tit hon ve giao due d dja

phuong minh"5

, vi vay bai bao nay cd y djnh

lam rd cac nude ASEAN ma Viet Nam la mot

1. Nguyln Tien Dat: Cac mo hinh wu tien trong chi phi

cdng cong cua cac nuxnc tren thi giai va tinh hinh a Tieu

vung song Mekong, Tap chi Khoa hoc Giao due, So 55,

Ha Noi, 4/2010.

2. Human Development Report 2006, UNDP, New

York, 2006.

3. http://www.spiri.com (online)

4. Human Development Report 2010, UNDP, New

York, 2010.

5. Nguyen Tien Dat: Giao due so sanh, NXB Dai hoc

Quoc gia Ha Noi, 2010.

thanh vien thudc nhdm va md hinh phan b i uu

tien nao cua chi phi cdng cdng, trong dd cd chi

phi cho giao due, va kem theo la mot si nhan

djnh.

2. Cac nhdm phan bo iru tien chi phi cdng

cong trong ASEAN

Can cu vao cac si lieu trong Bao cao Phat

trien Con nguoi 2010 cua Chuang trinh Phat

trien Lien hiep quic, chi phi cdng cpng cua 194

nuoc th i hien trong mot bang, trong dd cd 169

nude xip theo trinh dp phat trien con ngudi

nhu sau: 42 nude d trinh dp Phat triin Con

ngudi rit cao (chi si phat trien con ngudi HDI

= 0,786^0,938; 43 nude d trinh dp Phat trien

Con nguai cao (HDI = 0,677^0,784); 42 nude

d trinh dp Phat triin Con ngudi trung binh (HDI

= 0,488^0,699); 42 nude a trinh dp Phat trien

Con ngudi thap (HDI = 0,140^0,470).

Chi phi cong cpng cua 11 nude ASEAN ghi

chung trong mpt bang cung cac nude khac, va

x ip theo trinh dp phat triin con ngudi nhu sau:

2 nude d trinh dp phat triin con nguoi rit cao

la Singapore va Brunei Darusalem; 1 nude d

trinh dp cao la Malaysia; 1 nude d trinh do thap

la Myanmar; 7 nuac cdn lai trong do cd Viet

Nam a trinh dp phat triin con nguai trung binh

(xem Bang 2).

Da si cac nude ASEAN cd du 4 si lieu cua

chi phi cdng cpng, tru Myanmar thiiu si lieu v i

chi phi cho quan sy va Timor Leste thiiu si lieu

v i chi phi cho nghien cuu va phat triin. Cd thi

suy doan chi phi nay thuang nhd han, nen van

cd th i xip Timor Leste vao nhdm cd giao due

(G) la uu tien hang dau, cdn Myanmar khdng

xac djnh duac nhdm nao vi chi phi cho quan

sy cd the Idn.

S i cac nude cd nhdm uu tien hang dau trong

phan b i chi phi cdng cpng ghi trong Bang 1

dudi day.

82 KHGD so 66, thang 3 - 2011