Sự hình thành và phát triển vương quốc Chân Lạp

^

su HINH THANH VA PHAT TRIEN •

VUONG QUOC CHAN LAP

Vao the ky III-V, vdi tu each la mdt

qud'c gia phat trien sdm va cung

sdm dat den sU cudng thinh, Phfl Nam da

md rdng anh hfldng ddng thdi thdn tinb

nhieu vUdng qud'c trong khu vfle. Q nhflng

mflc do khac nhau Phfl Nam da xac lap,

khang dinh vi the chinh tri cua minh vdi

nhieu thudc qud'c, tieu qud'c chu hi u d

Ddng Nam A ban dao cung nhU hai dio.

La mdt the che bien {maritime polity)

nhung cd lich sfl phat trien gi n vdi vflng

ha lflu Mekong, Phfl Nam ban cd y thfle

rat manh me ve vai trd cua cac ddng sdng

cung nhu sfl trfl phu cua ngudn ldi tU

nhien, nhan lUc cd the khai thac d

trung lUu, thUdng ngudn cac he thd'ng

sdng Mekong, Tongle Sap, sdng Mun. Den

the ky thfl V, vfldng qud'c nay da tflng md

rdng the Iflc cua minh den Bassac thudc

Ha Lao. Day dUdc coi la vflng dat gd'c, ndi

hinh thanh, phat trien cua qud'c gia Chan

Lap. Tren bi n dd Chan Lap, Bassac nam

gin vi tri tiep giao gifla hai he thd'ng sdng

Mun va Mekong. Mac dfl van cd nhflng y

kien tranh luan nhflng nhieu nha nghien

cflu cho rin g di chi Vat Phu chinh la kinh

NGUYEN VAN KIM*

dd di u tien cua qud'c gia Chan Lap*".

Dieu dang chu y la, van bia sdm nha't

dUdc viet bang ehfl Khmer cd nien dai

nam 612 tim thay d Angkor Borei cflng

nhu cac bi ky mudn hdn dUdc phat hien

sau dd deu cho thay nhflng thdng tin gia

tri ve sfl xua't hien ddng thdi cua nhieu

vUdng qud'c d Chan Lap trong khoang cac

the ky VI-VIII. Trong hdn 2 the ky, lich sfl

Chan Lap da dien ra mdt qua trinh

chuyen bien bet sfle phfle tap. Ta cdc tieu

qudc, dd ddn cd sii van dpng, ket tu de roi

ta do hinh thdnh nen mpt hope mpt sd

vUdng qudc trung tdm cd the lUc nhdt.

Cflng vdi van bia, cac tu lieu khao cd,

nhan hgc, van hda phat hien dUdc d

vUdng qud'c cd Chan Lap cflng met sd' qud'c

gia lang gieng thi ngudn sfl lieu cd the

khai thac d Trung Qud'c cd y nghia dac

biet quan trgng de hieu va nhan thfle ve

vfldng qud'c nay. Viet ve vi tri cua Chan

Lap, sfl nha Tfly xac dinh: 'Vfldng qud'c

Chan Lap nim d Tay Nam nfldc Lam Ap,

trfldc kia la mdt nfldc ehfl hi u cua Phfl

Nam Vua Chan Lap thudc ddng ddi

Kshatriya, ten la Chitrasena (Chat Da Tu

* Nguyin Van Kim, TrUdng DH KHXH & NV, DHQG Ha Noi