Sử Dụng Tập Bản Đồ Địa Lí Tự Nhiên Đại Cương Trong Dạy Học Địa Lí Lớp 10 Nhằm Góp Phần Nâng Cao Chất

MỤC LỤC

I. ĐẶT VẤN ĐỀ...........................................................................................................2

1. Lí do chọn đề tài........................................................................................................2

2. Mục đích nghiên cứu................................................................................................2

3. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu..........................................................................3

4. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................................3

II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ........................................................................................4

1. Cơ sở lí luận...............................................................................................................4

1.1. Tầm quan trọng, ý nghĩa của việc sử dụng bản đồ.........................................4

1.2. Tính thống nhất của sách giao khoa địa lí 10, phần Địa lí tự nhiên và tập bản

đồ địa lí tự nhiên đại cương...................................................................................4

2. Cơ sở thực tiễn...................................................................................................5

2.1. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn ..........................................................5

2.2. Đặc điểm tâm lí, trình độ nhận thức của học sinh lớp 10 ..............................6

2.3. Hiện trạng sử dụng tập bản đồ trong quá trình học tập..................................7

2.4. Hướng dẫn khai thác kiến thức Địa lí lớp 10 kết hợp với “Tập bản đồ Địa lí

tự nhiên đại cương” kết hợp sách giáo khoa Địa lí 10..........................................8

2.5. Các lưu ý trong quá trình khai thác tập bản đồ.............................................26

2.6. Kết quả thực hiện và kinh nghiệm rút ra......................................................26

2.6.1. Kết quả thực hiện ......................................................................................26

2.6.2. Kinh nghiệm rút ra.....................................................................................30

III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ..........................................................................30

1. Kết luận...........................................................................................................30

2. Kiến nghị.........................................................................................................31

TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................33

PHỤ LỤC....................................................................................................................34

1

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Lí do chọn đề tài

Ngày nay, trước sự phát triển nhanh như vũ bão của khoa học kỹ thuật và

công nghệ hiện đại chúng được sử dụng trong tất cả các lĩnh vực hoạt động của

con người. Môn Địa lí cũng không bỏ qua cơ hội sử dụng những thành tựu ấy

vào trong quá trình dạy học. Ngày càng nhiều phương tiện, thiết bị kỹ thuật

được sử dụng rộng rãi theo những phương pháp dạy học tích hợp. Nhờ vào việc

sử dụng phương tiện kỹ thuật dạy học mà việc dạy học đã mang lại hiệu quả cao

nhất.

Mặt khác, việc đổi mới nội dung dạy học đã dẫn tới việc phải đổi mới cả

phương pháp dạy học, một trong những hướng mới của phương pháp dạy học

hiện nay là việc khai thác kiến thức từ phương tiện trực quan trong dạy học một

cách có hiệu quả. Nghĩa là làm thế nào để sử dụng có hiệu quả, phát huy hết vai

trò, ý nghĩa của phương tiện trực quan trong dạy học nói chung và đối với phân

môn địa lý nói riêng.

Một trong những phương tiện dạy học hiện nay sử dụng rộng rãi trong

môn học Địa lí chính là bản đồ. Tuy nhiên, trên thực tế việc sử dụng các phương

tiện trực quan nói chung và bản đồ nói riêng trong dạy học hiện nay chưa thực

sự khai thác đúng mục đích và chưa phát huy hết vai trò ý nghĩa của chúng trong

dạy học.

Xét khối trung học phổ thông chỉ có lớp 12 mới có tập bản đồ Atlat Địa lí

Việt Nam. Riêng lớp 10, 11 các em chỉ tiếp xúc với bản đồ trong sách giáo khoa

và một số bản đồ mà giáo viên treo bảng. Vậy làm thế nào để nâng cao hiệu quả

học tập môn địa lí lớp 10 và 11. Đó là niềm trăn trở của những giáo viên đang

trực tiếp giảng dạy hai khối lớp này.

Địa lí lớp 10 bao gồm hai phần: phần địa lí tự nhiên và địa lí kinh tế - xã

hội. Trong đó phần địa lí tự nhiên là một phần quan trọng trong quá trình học tập

môn Địa lí, là phần có khối lượng kiến thức lớn nhất và nội dung bài học khá

khó, trừu tượng. Do đó, học sinh khi học đến phần này thường cảm thấy khó

khăn, từ đó gây tâm lí ngại học. Cuốn “Tập bản đồ Địa lí tự nhiên đại cương” sẽ

giúp thầy cô và học sinh giảm bớt tâm lí này khi dạy và học môn Địa lí. Cuốn

sách được biên soạn với phần hình ảnh minh họa sinh động sắc nét, chú thích rõ

ràng, giúp người học dễ hiểu.

Là giáo viên chuyên ngành Địa lý dạy khối 10 và 11, để có thể giảng dạy

tốt phân môn của mình và muốn đi sâu nghiên cứu về mảng tự nhiên nên tôi

chọn đề tài “Sử dụng tập bản đồ Địa lí tự nhiên đại cương trong dạy học địa lí

lớp 10 nhằm góp phần nâng cao chất lượng môn địa lí ở trường THPT Khánh

Sơn.”

2. Mục đích nghiên cứu

- Nghiên cứu việc sử dụng tập “Bản đồ Địa lí tự nhiên đại cương” trong dạy học địa lí

lớp 10 nhằm góp phần nâng cao chất lượng môn Địa lí ở trường THPT Khánh Sơn.

2

- Nhằm tạo nguồn tài liệu tham khảo cho giáo viên dạy Địa lí và học sinh lớp 10.

- Qua đó, nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng dạy học Địa lí 10 ở trường

THPT Khánh Sơn và để trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp trong toàn tỉnh.

3. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu

- Phạm vi nghiên cứu: Nội dung giảng dạy phần “Địa lí tự nhiên” trong chương

trình Địa lí lớp 10, tập “Bản đồ Địa lí tự nhiên đại cương”.

- Thời gian và đối tượng nghiên cứu:

+ Thời gian nghiên cứu từ tháng 9 đến tháng 5 năm 2018

+ Đối tượng nghiên cứu: Chọn lớp 10A, 10C làm hai lớp thực nghiệm, chọn lớp

10B và 10D làm hai lớp đối chứng, bốn lớp đều là học sinh khối 10 trường

THPT Khánh Sơn.

4. Phương pháp nghiên cứu

- Phương pháp nghiên cứu lý thuyết:

Trước tiên, tôi tổng hợp và nghiên cứu các nguồn tài liệu liên quan đến

chương trình Địa lý 10 và các loại bản đồ giáo khoa, biểu đồ,… để hiểu rõ hơn

nội dung chương trình, các loại bản đồ, các phương tiện được xây dựng để phục

vụ dạy học Địa lí 10.

Đồng thời còn nghiên cứu các phương pháp sử dụng bản đồ theo xu

hướng dạy học tích cực trong dạy học Địa lí qua các tài liệu liên quan, để có cơ

sở nghiên cứu việc sử dụng tập bản đồ của giáo viên và học sinh trong dạy và

học Địa lý 10 một cách đầy đủ, cụ thể và khoa học.

- Phương pháp nghiên cứu thực tế:

Sử dụng bảng câu hỏi: Thăm dò ý kiến học sinh hai lớp, khối 10 (10A,

10C, tổng 68 học sinh), trường THPT Khánh Sơn về việc sử dụng “Tập bản đồ

Địa lí tự nhiên đại cương” trong quá trình học tập. Kết quả sẽ được xửa lý bằng

tính toán.

Phỏng vấn: Phỏng vấn đại diện hai học sinh, hai lớp 10A, 10C về việc

giáo viên sử dụng “Tập bản đồ Địa lí tự nhiên đại cương” trong quá trình giảng

dạy.

Tiến hành cho học sinh bốn lớp làm hai bài kiểm tra 45 phút: Lớp 10A,

10B (lớp người Kinh) có sức học tương đương nhau, lớp 10C và 10D (lớp người

đồng bào) có sức học tương đương nhau. Trong đó lớp 10A, 10C được hướng

dẫn kết hợp sách giáo khoa và tập bản đồ trong quá trình học tập, lớp 10B, 10D

chỉ sử dụng sách giáo khoa

- Phương pháp dạy thực nghiệm:

Bản thân tác giả sáng kiến này đang tham gia dạy môn Địa lí khối 10

(10A, 10B, 10C, 10D, 10E), trường THPT Khánh Sơn.

Khi giảng dạy, tác giả cố gắng sử dụng kết hợp nhiều loại bản đồ, gồm

3