Sử dụng kỹ thuật sinh học phân tử để phân tích, xác định Alen giới tính trên ong Apis Cerana ở Đồng Văn, tỉnh Hà Giang

KHOA HOC C6NG NGHfi

SlJ DLJIMG KY THUAT SIIMH HOC PHAIM TLT u€ PHAiXI TICH,

XAC DflXIH ALEIM GIOI TliXIH TREIXI OIMG APIS CERAIMA

Q DOIVG VAIXI, TilMH HA GIAIXIG

Trdn Vdn Todn\ Phiing Htiu ChinhS Ll Quang Tiung*

Nguyin Tudng Vdn^, Nguyin Chi Mai^, Nguyin Vdn Dinh'

T6MTAT

Ong n6i Apis cerana cerana c6 nang sudt mSt cao, thi ddn ldn va dang dupc bao tdn in-situ d Ddng VSn, Ha

Giang. Vi^c thudng xuyfin danh gia sd lupng alen gidi tinh ciia mdi qudn thi ong bao ton dong vai trd quan

trong nhdm dua ra bien phap bao ton kip thdi dl giam ^ 1$ can huyet va sir dumg nguon gien ciia chung

hi^u qua. Nghifen ctiu nay da sir dting 265 ong dttc sap nd thu thap tir 33 dan co ong dire trfen tdng sd 232

dan ong A c. cerana dang dupc bao tdnd Ddng Van. 11 alen gidi tinh ciia chiing da dupc xac dinh dua vdo

da hinh trinh ttr nucleotit va trinh tir a-xit amin ciia 66 san pham PCR dupc nhdn ban giira ADN tach ttr

phan ddu ong dtrc vdi cap moi AcCSD thilt kl trfen viing exon 5 va 8 ciia gien qui dinh gidi tinh ong mat

csd. Kit qua nhom cap, so sanh trinh tu nucleotit va a-xit amin dua vao cac phin mim chuySn dung giua 11

alen gidi tinh trong nghi6n ciiu nay vdi 11 alen gidi tinh cua ong A cerana da dupc cdng bd cho thdy qudn

thi ong A c. cerana bao ton d Dong Van co 11 alen gidi tinh. Ky thuat phan tii sir dting trong nghifen ctiu

nay co thi ap dtmg dl xac dinh sd lupng alen gidi tinh eda ong A cerana b cac vimg bao ton khac nhau cua

nudc ta nhdm nang cao hi$u qua bao ton va sir dting nguon gien dia loai ong ban dia nay.

Tir khda: Ong bao tSn, Apis cerana cerana, da hinh trinh tu, gien csd, alen gidi tinh.

LDATVAIUO E

6 nudc ta, ong npi ban dja Apis cerana ddng vai

trd quan trpng vl kinh tl vd xd hpi. Hi|n nay ca nudc

cd khoang 250.000 ddn ong npi, hdng ndm sdn xudt

2,5-3 ngan tan mat ong phuc vu thi trudng trong

nudc. Ngodi ra ong npi cdn ddng gdp thtrc hiln

thdnh cdng nhilu du dn phat triln ong dl tdng thu

nhap vd tao thim vi|c lam cho ngudi ngheo d miln

mii vd trung du. Vi vai trd trin, lodi ong ndy dupc xIp

vdo ddi tirpng bdo tdn d nudc ta tir ndm 1990 dl duy

tri da dang sinh hpc vd bao tdn ngudn gien qui phuc

vti cho cdng tdc chpn lpc vd lai tao gidng. Trong 2

phdn lodi ong ndi, ong J^is cerana cerana a Ddng

Vdn cd ndng sudt mdt cao, thi ddn ldn hon, nhtmg lai

cd ty 1| nhilm binh cao hon ong A c. indica a ckc

vimg bdo tdn khdc trong ca nudc (Pham Hdng Thdi,

2008). Lai tao ong A c. cerana vdi A c. indica nhdm

tao dupc cdc td hpp lai cd ndng sudt cao, thi dan ldn

vd chdng binh tdt la mdt trong nhung nhi|m vu sii

dting ngudn gien ong dupc bao tdn d nudc ta. Vile

xdc dinh. cdc alen gidi tinh ciia mdi qudn thi ong

ddng vai trd tiin quyit trong cdng tdc bao tdn vd

chpn tap gidng hi|u qua. Mdi dan ong A cerana vko

' Trung tdm Nghien ciru vd Phat trien Ong

^ Vi?n Cong ngh? Sinh hpc

' D^i hpc Nong nghidp Hd Npi

miia sinh san thudng cd 1 ong chiia, vdi trdm din

hdng ngdn ong due va hang van ong thp. O ong mdt,

ong chiia vd ong thp Id cdc cd thi ludng bdi (2n) vdi

32 nhilm sdc thi cdn ong dtrc Id cd thi don bpi (n)

chi cd 16 nhilm sdc thi. Vl di truyin gidi tinh, mdi

ong dtrc chi mang 1 alen gidi tinh, cdn ong chtia vd

ong thp mang 2 alen gidi tinh khdc nhau (dj hpp tii).

Niu tning dupc thu tinh do ong chiia de ra cd 2 alen

gidi tinh gidng nhau (ddng hpp ttr) se nd ra du triing

ong dtrc ludng bdi vd bi ong thpf dn di d ngdy thii nhdt

sau khi nd. Khi phdn trdm sd lupng ong dtrc ludng

bdi (cdn gpi Id ty ll can huylt) trong ddn ong cdng

cao thi sd lupng ong thp trong dan cdng giam. Theo

Laidlaw vd Page (1997), trong mdt qudn thi ong phdt

triln binh thudng, cd khoang 10-12 alen gidi tinh

(tuong duong vdi ty 1| cdn huylt Id 8-10%). Vi vdy,

vi|c xac djnh sd lupng alen gidi tinh ciia cdc qudn thi

ong bdo tdn cd vai trd quan trpng dl dua ra giai phdp

kip thdi bao dam ty ll cdn huylt ciia cdc qudn thi

nay khdng bi suy gidm.

Din nay dd cd mdt sd cdng trinh nghiln ctiu vl

alen gidi tinh ctia ong ngoai A melliferawk ong npi A

cerana a raise dp phdn ttr dupc cdng bd trin thi gidi,

ldm CO sd dl xdc dinh alen gidi tinh ciia ong A c.

cerana a nude ta. Tinh trang liln quan din gidi tinh

ciia ong A mellifera do gien csd qui djnh (Beye et

NONG NGHlf P VA PHAT TRIEN N6N G TH6N KY 1 - THANG 9/2011 47