Sử dụng các tác phẩm, bài nói của hồ chí minh để dạy học phần lịch sử việt nam (1930 - 1945), sách giáo khoa lịch sử lớp 12 (chương trình chuẩn) ở trường trung học phổ thông trên địa bàn thành phố đà nẵng.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA LỊCH SỬ

*****

Đề tài:

SỬ DỤNG CÁC TÁC PHẨM, BÀI NÓI CỦA HỒ CHÍ MINH ĐỂ DẠY

HỌC PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM (1930-1945), SÁCH GIÁO KHOA

LỊCH SỬ LỚP 12 (CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN) Ở TRƯỜNG TRUNG

HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

- Đà Nẵng, 5/2014 -

SVTH: Phùng Thị Ánh Hồng

Lớp 10SLS Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng

GVHD: Trương Trung Phương

Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................1

2. Lịch sử vấn đề .........................................................................................................2

3. Đối tượng, mục đích, nhiệm vụ và giới hạn nghiên cứu.........................................4

4. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................5

5. Đóng góp của đề tài.................................................................................................5

6. Cấu tạo khóa luận....................................................................................................6

NỘI DUNG ................................................................................................................7

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC SỬ DỤNG CÁC

TÁC PHẨM, BÀI NÓI CỦA HỒ CHÍ MINH ĐỂ DẠY HỌC PHẦN LỊCH SỬ

VIỆT NAM (1930-1945), SGK LỊCH SỬ LỚP 12 (CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN)

Ở TRƯỜNG THPT....................................................................................................7

1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................7

1.1.1. Tài liệu thành văn nói chung, các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh nói

riêng trong quá trình dạy học lịch sử ..........................................................................7

1.1.1.1. Tài liệu thành văn...........................................................................................7

1.1.1.2. Các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử ...................10

1.1.2. Vai trò và ý nghĩa của việc sử dụng các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh

trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông.................................................11

1.1.2.1 Về giáo dưỡng...............................................................................................11

1.1.2.2. Về giáo dục ..................................................................................................12

1.1.2.3. Về phát triển.................................................................................................13

1.1.3. Những tác phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh được sử dụng để dạy học lịch sử

Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 ..............................................................................14

1.2. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................16

CHƯƠNG 2: HỆ THỐNG CÁC TÁC PHẨM, BÀI NÓI CỦA HỒ CHÍ MINH

ĐƯỢC SỬ DỤNG ĐỂ DẠY HỌC CÁC BÀI LỊCH SỬ VIỆT NAM (1930-

1945), SGK LỊCH SỬ LỚP 12 (CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN) Ở TRƯỜNG

THPT TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG.............................................19

2.1. Lịch sử Việt Nam (1930-1945) trong chương trình sách giáo khoa lớp 12,

trường THPT .............................................................................................................19

2.2. Các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh được sử dụng để dạy học các bài lịch

sử Việt Nam (1930-1945), sách giáo khoa ở lớp 12, trường THPT .........................21

CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP SỬ DỤNG CÁ TÁC PHẨM, BÀI NÓI CỦA HỒ

CHÍ MINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM (1930-1945), SGK

LỊCH SỬ LỚP 12 (CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN) Ở TRƯỜNG THPT TRÊN

ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG.....................................................................30

3.1. Những nguyên tắc chung đối với việc sử dụng các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí

Minh để dạy học lịch sử Việt Nam (1930-1945) ......................................................30

3.1.1. Phải nắm vững yêu cầu chương trình và nội dung môn học...........................30

3.1.2. Đảm bảo tính Đảng và tính khoa học..............................................................31

3.1.3. Phát huy tính tích cực của học sinh trong hoạt động nhận thức lịch sử..........32

3.2. Các hình thức và biện pháp sử dụng các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh

trong dạy học lịch sử Việt Nam (1930-1945), SKG Lịch sử lớp 12 (Chương trình

chuẩn) ở trường THPT..............................................................................................33

3.2.1. Đối với bài nội khóa........................................................................................34

3.2.1.1. Bài cung cấp kiến thức mới..........................................................................34

3.2.1.2. Loại bài ôn tập, sơ kết, tổng kết...................................................................38

3.2.1.3. Loại bài kiểm tra, đánh giá...........................................................................39

3.2.2. Đối với bài ngoại khóa ....................................................................................40

3.3. Thực nghiệm sư phạm........................................................................................42

3.3.1. Mục đích của thực nghiệm sư phạm ...............................................................42

3.3.2. Phương pháp thực nghiệm ..............................................................................42

3.3.3. Đối tượng thực nghiệm ...................................................................................43

3.3.4. Nội dung thực nghiệm.....................................................................................43

3.3.5. Kết quả thực nghiệm sư phạm ........................................................................43

KẾT LUẬN..............................................................................................................45

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................47

PHỤ LỤC

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Đại hội XI của Đảng đã xác định:

“Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản, toàn diện nền

giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và

hội nhập quốc tế, trong đó đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo

viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt. Tập trung nâng cao chất lượng giáo dục,

đào tạo, coi trọng giáo dục đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực

hành, khả năng lập nghiệp…”

Đúng như vậy, cùng với sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế cùng với công cuộc

đổi mới đất nước hiện nay đòi hỏi giáo dục phổ thông phải tạo ra những con người

phát triển toàn diện, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Mỗi môn học

ở nhà trường phổ thông với đặc trưng của mình đều phải góp phần đào tạo thế hệ

trẻ, trong đó có bộ môn Lịch sử. Cùng với các bộ môn khác, bộ môn Lịch sử với

những đặc trưng riêng của mình đã góp phần hoàn thành mục tiêu giáo dục, đào tạo.

Thông qua việc học tập Lịch sử, học sinh có cách nhìn nhận đúng đắn, khách quan

về quá khứ, định hướng tương lai. Vì vậy khoa học Lịch sử nói chung và bộ môn

Lịch sử nói riêng có nhiều điều kiện thuận lợi để tham gia vào quá trình giáo dục

thế hệ trẻ. Tuy nhiên thực tế hiện nay bộ môn Lịch sử ở phổ thông vẫn chưa được

quan tâm đúng mực dẫn đến chất lượng dạy và học lịch sử chưa thực sự có những

chuyển biến tích cực. Kết quả của bộ môn lịch sử trong các kỳ thi chuyển cấp, kỳ

thi tốt nghiệp trung học phổ thông cũng như trong kỳ thi tuyển sinh đại học, cao

đẳng là rất thấp. Chính vì vậy, đổi mới phương pháp dạy học nói chung, đổi mới

phương pháp dạy học lịch sử nói riêng đang là một yêu cầu cấp thiết, làm sao vừa

có thể đảm bảo chương trình vừa giúp cho học sinh hiểu bài, cùng với đó là tạo ra

tính tích cực ở học sinh đang là một bài toán khó trong phương pháp dạy học lịch

sử.

Trong dạy học lịch sử, kiến thức trong sách giáo khoa là kiến thức cơ bản, tuy

nhiên bên cạnh đó nhằm mở rộng kiến thức cho học sinh và tạo hứng thú học tập

2

giáo viên thường xuyên phải tìm hiểu, sử dụng các tài liệu thành văn mà trong đó có

các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh. Việc sử dụng các tác phẩm, bài nói của Hồ

Chí Minh trong dạy học Lịch sử có vai trò và ý nghĩa vô cùng to lớn và quan trọng.

Giúp học sinh hiểu rõ hơn về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí

Minh, góp phần làm rõ hơn các sự kiện lịch sử của dân tộc, là một tài liệu minh

chứng cho sự lãnh đạo, tinh thần đấu tranh kiên cường của dân tộc ta trong các cuộc

kháng chiến, qua đó góp phần vào việc tạo động lực giúp học sinh tiến hành hoạt

động học tập lịch sử có hiệu quả và tạo ra động cơ quan trọng trong việc học tập của

học sinh đó là học để xây dựng đất nước.

Tôi thấy rằng lịch sử Việt Nam giai đoạn 1930-1945 có nhiều biến động, nhiều

cuộc khởi nghĩa, phong trào khởi nghĩa nổ ra rầm rộ và có những chuyển biến lớn

về kinh tế, xã hội. Vì vậy sử dụng các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh sẽ có vai

trò và ý nghĩa rất quan trọng trong việc dạy học, tạo hứng thú học tập, hình thành tri

thức lịch sử cho học sinh.

Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “Sử dụng các tác phẩm, bài nói

của Hồ Chí Minh để dạy học phần lịch sử Việt Nam (1930-1945), sách giáo khoa

lịch sử lớp 12 (Chương trình chuẩn) ở trường trung học phổ thông trên địa bàn

thành phố Đà Nẵng” để làm khóa luận tốt nghiệp của mình, qua đó hi vọng góp

một phần công sức của mình để nâng cao hiệu quả giảng dạy lịch sử ở trường phổ

thông.

2. Lịch sử vấn đề

Sử dụng các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử có vai

trò và ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả bài học. Chính vì vậy

vấn đề này đã được nhiều nhà nghiên cứu lý luận dạy học nói chung, dạy học lịch

sử nói riêng ở trong và ngoài nước quan tâm, nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau.

Trước hết phải kể đến các công trình lý luận chung về phương pháp dạy học

lịch sử mà tiêu biểu và tập trung điển hình nhất đó là cuốn “Phương pháp dạy học

lịch sử” do giáo sư Phan Ngọc Liên (chủ biên), Trịnh Đình Tùng, Nguyễn Thị Côi,

xuất bản năm 2002. Đặc biệt trong cuốn này có phần sử dụng sách giáo khoa và các

loại tài liệu học tập khác. Tác giả đã đề cập đến việc cần thiết phải sử dụng các tác

3

phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh, vai trò, ý nghĩa của việc sử dụng tài liệu Hồ Chí

Minh trong dạy học lịch sử. Theo tác giả “Các tác phẩm, bài nói, bài viết của Chủ

tịch Hồ Chí Minh có ý nghĩa to lớn trong dạy học lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới.

Có thể nói hầu hết các tài liệu của Chủ tịch Hồ Chí Minh đều có thể trích dẫn và sử

dụng trong việc học tập các khóa trình lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới”[19;94].

Tuy nhiên giáo trình mới chỉ dừng lại ở mức độ trình bày lý luận chung, chưa đi vào

phương pháp vận dụng cụ thể.

Trong cuốn “Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào”, Tiến sĩ Đairi đã nêu lên

tầm quan trọng của việc sử dụng tài liệu tham khảo trong dạy học lịch sử. Theo Tiến

sĩ Đairi, ngoài SGK, tài liệu tham khảo có vị trí, ý nghĩa quan trọng trong việc làm

phong phú kiến thức lịch sử đang học, hiểu sâu hơn quá khứ, tạo bài giảng hấp dẫn,

sinh động có sức lôi cuốn học sinh.

Ngoài ra trong khóa luận tốt nghiệp của sinh viên Nguyễn Đăng Truyền

(02SLS) với đề tài “Sử dụng tài liệu Hồ Chí Minh để dạy học lịch sử Việt Nam

(1919-1930) ở trường THPT trên địa bàn Quảng Nam – Đà Nẵng”, đã đề cập một

cách khá rõ nét các tài liệu Hồ Chí Minh và việc sử dụng nó phù hợp khi giảng dạy

bài lịch sử Việt Nam (1919-1930) đồng thời đưa ra một số hình thức, biện pháp sử

dụng tài liệu Hồ Chí Minh một cách hợp lý và có hiệu quả. Nhìn chung, các công

trình nghiên cứu trên dù ở những góc độ nghiên cứu khác nhau đều đề cập tới việc

vận dụng các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử ở trường phổ

thông, nêu lên sự cần thiết phải sử dụng các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh.

Tuy nhiên, trên thực tế chưa có một công trình nào giải quyết một cách cụ thể, đầy

đủ về phương pháp sử dụng các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh trong dạy học

lịch sử Việt Nam giai đoạn từ 1930 đến 1945. Đề tài mà tôi nghiên cứu sẽ cố gắng

làm rõ các nhiệm vụ mà các tài liệu trên chưa giải quyết được, mặt khác góp phần

bổ sung thêm nguồn tài liệu cần thiết để phục vụ dạy học lịch sử Việt Nam giai

đoạn từ 1930 đến 1945 ở trường THPT.

4

3. Đối tượng, mục đích, nhiệm vụ và giới hạn nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là sử dụng các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí

Minh để dạy học phần lịch sử Việt Nam (1930-1945), SGK Lịch sử lớp 12 (Chương

trình chuẩn) ở trường THPT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.

3.2. Mục đích nghiên cứu

Xác định nội dung, hình thức và biện pháp sư phạm cần thiết để sử dụng các

tác phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh có hiệu quả nhằm góp phần nâng cao chất lượng

dạy-học lịch sử Việt Nam (1930-1945) về giáo dưỡng, giáo dục và phát triển.

3.3 Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích nghiên cứu, nhiệm vụ của đề tài là:

- Tìm hiểu chương trình, SGK lớp 12 (Chương trình chuẩn).

- Tiến hành điều tra cơ bản việc sử dụng các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí

Minh trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn từ 1930 đến 1945 ở trường THPT

hiện nay.

- Tìm hiểu cơ sở lý luận của việc sử dụng các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí

Minh trong dạy học lịch sử nói chung và ý nghĩa của việc sử dụng các tác phẩm, bài

nói của Hồ Chí Minh.

- Lựa chọn được hệ thống các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh phù hợp để

vận dụng vào giảng các bài lịch sử Việt Nam giai đoạn từ 1930 đến 1945.

- Đưa ra được những hình thức và biện pháp sử dụng các tác phẩm, bài nói của

Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn từ 1930 đến 1945 lớp 12

(Chương trình chuẩn) ở trường THPT có hiệu quả.

- Tiến hành thực nghiệm giáo dục để kiểm tra, đánh giá tính khả thi của đề tài.

3.4. Giới hạn đề tài

Phạm vi nghiên cứu là sử dụng các tác phẩm, bài nói của Hồ Chí Minh phản

ánh nội dung lịch sử Việt Nam giai đoạn từ 1930 đến 1945 trong SGK Lịch sử lớp

12 (Chương trình chuẩn) ở trường THPT.