Sổ tay thủy văn cầu đường - Dự báo quá trình diễn biến lòng sông part 1 pot

Ch­¬ng VI - dù b¸o qu¸ tr×nh diÔn biÕn lßng s«ng

§ 6.1. §Þnh nghÜa, nguyªn nh©n, ph©n lo¹i diÔn biÕn lßng s«ng

6.1.1 §Þnh nghÜa

DiÔn biÕn lßng s«ng lµ nh÷ng biÕn ®æi vÒ h×nh d¹ng, kÝch th­íc trªn mÆt

b»ng, trªn mÆt c¾t däc vµ trªn mÆt c¾t ngang cña lßng dÉn d­íi t¸c ®éng cña dßng

n­íc, trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn hoÆc khi cã t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè nh©n t¹o hay

c¸c yÕu tè thiªn t¹o ®ét xuÊt.

DiÔn biÕn lßng s«ng cã nghÜa réng vµ nghÜa hÑp.

- DiÔn biÕn lßng s«ng theo nghÜa réng lµ c¶ qu¸ tr×nh lÞch sö h×nh thµnh

vµ ph¸t triÓn lßng s«ng, bao gåm toµn bé thung lòng s«ng. VÊn ®Ò nµy thuéc ph¹m

trï ®Þa sö häc, ®Þa m¹o häc.

- DiÔn biÕn lßng s«ng theo nghÜa hÑp chØ h¹n chÕ trong nh÷ng biÕn ®æi

cËn ®¹i vµ b¶n th©n lßng dÉn. §©y lµ ®èi t­îng chÝnh cña ®éng lùc häc dßng s«ng.

Nh­ng nh÷ng biÕn ®æi cËn ®¹i vµ b¶n th©n lßng dÉn ®­îc triÓn khai trªn nÒn

c¸c biÕn ®æi lÞch sö vµ cña c¸c bé phËn cña thung lòng s«ng. V× vËy, chóng cã

mèi liªn hÖ néi t¹i víi nhau.

6.1.2 Nguyªn nh©n cña diÔn biÕn lßng s«ng

Nguyªn nh©n c¬ b¶n cña diÔn biÕn lßng s«ng lµ sù mÊt c©n b»ng trong t¶i

c¸t. Trong bÊt kú mét ®o¹n s«ng nµo, hoÆc trong bÊt kú mét vïng côc bé nµo ®ã

cña ®o¹n s«ng, d­íi mét ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, dßng ch¶y cã mét søc t¶i c¸t nhÊt

®Þnh. NÕu l­îng bïn c¸t ®Õn t­¬ng øng víi søc t¶i c¸t, th× dßng ch¶y ë tr¹ng th¸i

t¶i c¸t c©n b»ng, lßng dÉn sÏ kh«ng xãi còng kh«ng båi. Khi l­îng bïn c¸t ®Õn lín

h¬n søc t¶i c¸t cña dßng ch¶y, sè bïn c¸t mµ dßng ch¶y kh«ng thÓ mang thªm sÏ

®­îc båi l¾ng dÇn xuèng lµm cho lßng dÉn n©ng cao. Khi l­îng bïn c¸t ®Õn nhá

h¬n søc t¶i c¸t cña dßng ch¶y, sè bïn c¸t thiÕu hôt sÏ ®­îc dßng ch¶y bµo xãi lßng

dÉn ®Ó bæ sung, lµm cho lßng dÉn h¹ thÊp.

DiÔn biÕn lßng s«ng còng nh­ c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn ®éng c¬ häc kh¸c, c©n

b»ng chØ lµ t­¬ng ®èi, kh«ng c©n b»ng míi lµ tuyÖt ®èi. Lßng dÉn, tõng giê, tõng

phót lu«n lu«n ë trong tr¹ng th¸i biÕn ho¸ vµ ph¸t triÓn. Ngay trong c¸i gäi lµ ''c©n

b»ng t¶i c¸t'', trong toµn ®o¹n s«ng, trong mét thêi gian nµo ®ã lßng dÉn ®­îc coi

lµ æn ®Þnh, nh­ng ë tõng n¬i, sãng c¸t vÉn tån t¹i, vÒ thùc chÊt t¶i c¸t vÉn kh«ng

c©n b»ng.