skkn bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 5 giải toán về chuyển động đều

Néi dung vµ ph¬ng ph¸p båi dìng häc sinh giái líp 5 gi¶i c¸c bµi to¸n vÒ chuyÓn ®éng ®Òu

trêng tiÓu häc thÞ trÊn v¬ng

PhÇn 1: PhÇn më ®Çu

I. LÝ do chän ®Ò tµi:

TrÞnh ThÞ §Æng - Trêng TiÓu häc ThÞ trÊn V¬ng

Néi dung vµ ph¬ng ph¸p båi dìng häc sinh giái líp 5 gi¶i c¸c bµi to¸n vÒ chuyÓn ®éng ®Òu

Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, dï trong hoµn c¶nh nµo,

§¶ng vµ Nhµ níc ta lu«n coi träng gi¸o dôc ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, lµ

nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn sù hng thÞnh cña níc nhµ. §Æc biÖt trong giai

®o¹n hiÖn nay, ®Êt níc ta ®ang trong giai ®o¹n ®æi míi s©u s¾c nÒn kinh tÕ x· héi,

c«ng cuéc ®æi míi ®ßi hái nh÷ng c«ng d©n cã tri thøc khoa häc kü thuËt cã n¨ng

lùc chñ ®éng, s¸ng t¹o, d¸m nghÜ, d¸m lµm ®¸p øng yªu cÇu cña ®êi sèng x· héi

®ang thay ®æi tõng ngµy, tõng giê, nhiÖm vô ph¸t hiÖn tµi n¨ng, båi dìng nh©n tµi

cµng trë lªn quan träng tõ nh÷ng yªu cÇu thùc tiÔn cña cuéc sèng, môc tiªu gi¸o

dôc nãi chung vµ môc tiªu BËc TiÓu häc nãi riªng còng cÇn cã sù thay ®æi.

Nh÷ng nÐt ®Æc trng vµ ®æi míi cña môc tiªu gi¸o dôcTiÓu häc t¹o ra lµ

nh÷ng con ngêi n¨ng ®éng, tù chñ, s¸ng t¹o, s½n sµng thÝch øng víi sù ®æi míi

cña x· héi, ph¸t triÓn hµi hoµ víi ®êi sèng ngµy cµng ®a d¹ng, phøc t¹p vµ héi

nhËp cña x· héi hiÖn ®¹i.

Nh÷ng ®æi míi cña môc tiªu gi¸o dôc ®· dÉn ®Õn sù thay ®æi tÊt yÕu cña

néi dung vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc. §æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc t¹o ®iÒu kiÖn c¸

thÓ ho¸ qu¸ tr×nh d¹y häc nh»m tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh, ngêi

gi¸o viªn ®ãng vai trß híng dÉn, ®iÒu khiÓn gióp häc sinh tù t×m tßi kiÕn thøc

ph¸t huy ®îc trÝ lùc cña c¸c ®èi tîng häc sinh, trong ®ã cã häc sinh kh¸ giái.

Trong ch¬ng tr×nh tiÓu häc, To¸n häc lµ mét m«n häc chiÕm vÞ trÝ quan

träng, kiÕn thøc To¸n trong TiÓu häc cã nhiÒu øng dông trong cuéc sèng hµng

ngµy. Chóng cÇn thiÕt cho mäi ngêi lao ®éng vµ chuÈn bÞ c¬ së ®Ó tiÕp tôc häc c¸c

m«n häc kh¸c vµ häc lªn bËc trªn. M«n To¸n cã kh¶ n¨ng næi tréi trong viÖc h×nh

thµnh vµ rÌn luyÖn c¸c n¨ng lùc t duy trõu tîng ho¸, kh¸i qu¸t ho¸, kÝch thÝch trÝ

tëng tîng vµ ph¸t triÓn kh¶ n¨ng rÌn luyÖn suy luËn ph¬ng ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò

®Ó gãp phÇn h×nh thµnh nh÷ng phÈm chÊt cña ngêi lao ®éng míi: th«ng minh ,

s¸ng t¹o, cÇn cï, vît khã…

Ta còng cÇn nhËn thøc mét c¸ch ®óng ®¾n r»ng môc ®Ých ch¬ng tr×nh TiÓu

häc míi hiÖn hµnh cã Ýt bµi to¸n n©ng cao, bµi tËp khã lµ ®Ó phï hîp víi ®èi tîng

häc sinh ®¹i trµ chø kh«ng ph¶i lµ kh«ng cÇn thiÕt, kh«ng t¹o c¬ héi cho häc sinh

lµm quen víi nh÷ng bµi to¸n khã. ViÖc d¹y gi¶i to¸n khã ®èi víi häc sinh TiÓu

häc lµ hÕt søc cÇn thiÕt, nÕu ®îc khai th¸c ®óng lóc, ®óng møc sÏ gióp häc sinh

ph¸t triÓn t duy mét c¸ch v÷ng ch¾c. Trong qu¸ tr×nh d¹y gi¶i nh÷ng bµi to¸n

n©ng cao sÏ dÔ dµng ph¸t hiÖn ®îc nh÷ng häc sinh cã n¨ng khiÕu. Thùc tÕ trong

viÖc d¹y vµ häc To¸n hiÖn nay, cã mét bé phËn kh«ng nhá häc sinh vµ phô huynh

TrÞnh ThÞ §Æng - Trêng TiÓu häc ThÞ trÊn V¬ng

Néi dung vµ ph¬ng ph¸p båi dìng häc sinh giái líp 5 gi¶i c¸c bµi to¸n vÒ chuyÓn ®éng ®Òu

häc sinh cã nhu cÇu ®îc häc to¸n n©ng cao, ®©y còng lµ mét nhu cÇu hÕt søc

chÝnh ®¸ng, phï hîp víi sù ph¸t triÓn vµ yªu cÇu gi¸o dôc ®µo t¹o con ngêi trong

giai ®o¹n míi hiÖn nay.

§Ó ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña x· héi vµ môc tiªu gi¸o dôc trong nhµ trêng

TiÓu häc hiÖn nay th× cÇn ph¶i chó ý ®µo t¹o vµ båi dìng n¨ng lùc ®éi ngò gi¸o

viªn, muèn d¹y giái, muèn ®µo t¹o ®îc nh÷ng häc sinh giái, ngêi gi¸o viªn kh«ng

thÓ tù tho¶ m·n víi m×nh khi chØ gi¶i ®îc nh÷ng bµi to¸n cho ®èi tîng häc sinh

®¹i trµ vµ c¶m thÊy b»ng lßng khi nh÷ng bµi to¸n n©ng cao mµ m×nh kh«ng gi¶i ®-

îc nay ®· ®îc gi¶m t¶i mµ ph¶i kh«ng ngõng häc hái, t×m tßi nghiªn cøu…

Nh÷ng tµi n¨ng cÇn ph¶i ®îc ph¸t hiÖn vµ båi dìng sím. Do vËy båi dìng

häc sinh giái, ®Æc biÖt häc sinh giái to¸n lµ viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt. §Ó c«ng

viÖc nµy cã hiÖu qu¶, ®ßi hái ph¶i cã sù ®Çu t tèt vÒ nh©n lùc, ph¶i tiÕn hµnh th￾êng xuyªn khoa häc vµ ®Æc biÖt cÇn ph¶i cã nh÷ng nghiªn cøu vÒ n«Þ dung vµ ph-

¬ng ph¸p d¹y to¸n.

XuÊt ph¸t tõ lÝ do trªn víi tr¸ch nhiÖm cña ngêi gi¸o viªn trùc tiÕp ®øng líp

tham gia båi dìng häc sinh giái t«i ®· lùa chän ®Ò tµi: “Néi dung vµ ph¬ng ph¸p

båi dìng häc sinh giái líp 5 gi¶i c¸c bµi to¸n vÒ chuyÕn ®éng ®Òu.” ®Ó nghiªn cøu

vµ hi väng sÏ cã nh÷ng øng dông thiÕt thùc cho viÖc båi dìng häc sinh giái líp 5

ë trong trêng TiÓu häc.

II. Môc ®Ých, nhiÖm vô nghiªn cøu:

Trong qu¸ tr×nh båi dìng häc sinh giái nhiÒu gi¸o viªn giíi thiÖu bµi cßn lÎ

tÎ, häc sinh gi¶i bµi nµo biÕt bµi ®ã chø cha cã c¸i nh×n kh¸i qu¸t mét sè ph¬ng

ph¸p chung víi d¹ng to¸n nµy. Qua qu¸ tr×nh båi dìng häc sinh giái ë trêng TiÓu

häc ThÞ trÊn V¬ng, t«i thÊy cã mét sè t×nh tr¹ng phæ biÕn lµ häc sinh cßn c¶m

thÊy khã kh¨n v× kh«ng nhËn diÖn ®îc bµi to¸n dÉn ®Õn viÖc bÕ t¾c kh«ng t×m ra

®îc c¸ch gi¶i. Do ®ã viÖc nhËn d¹ng, ph©n lo¹i vµ lùa chän ph¬ng ph¸p thÝch hîp

®Ó t×m ra lêi gi¶i cho c¸c bµi to¸n vÒ chuyÓn ®éng ®Òu cho häc sinh giái líp 5 lµ

hÕt søc cÇn thiÕt. Nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c båi dìng häc sinh giái, gióp

cho gi¸o viªn hiÓu ®îc mét sè vÊn ®Ò chung vÒ c¸c bµi to¸n n©ng cao cã néi dung

vÒ chuyÓn ®éng, thÊy ®îc vÞ trÝ vµ tÇm quan träng cña d¹ng to¸n nµy. Cã c¸ch

nh×n ®Çy ®ñ vÒ hÖ thèng kiÕn thøc, néi dung ch¬ng tr×nh, c¸c d¹ng c¬ b¶n nhÊt

cña kiÓu bµi to¸n cã néi dung chuyÓn ®éng, trªn c¬ së n¾m b¾t ®îc s©u s¾c vÒ néi

dung, ph©n d¹ng c¸c bµi to¸n vÒ chuyÓn ®éng, ®Ò ra ph¬ng ph¸p gi¶i víi mçi

d¹ng bµi cô thÓ.

TrÞnh ThÞ §Æng - Trêng TiÓu häc ThÞ trÊn V¬ng

Néi dung vµ ph¬ng ph¸p båi dìng häc sinh giái líp 5 gi¶i c¸c bµi to¸n vÒ chuyÓn ®éng ®Òu

III. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:

- Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lÝ luËn.

- Ph¬ng ph¸p quan s¸t.

- Ph¬ng ph¸p ®µm tho¹i.

- Ph¬ng ph¸p tæng kÕt kinh nghiÖm.

- Ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm s ph¹m.

IV. §èi tîng nghiªn cøu:

§Ò tµi ®îc nghiªn cøu ®èi víi häc sinh giái líp 5 t¹i trêng TiÓu häc ThÞ trÊn

V¬ng - Tiªn L÷ - Hng Yªn.

PhÇn 2: Néi dung

Ch¬ng I: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi

1. VÞ trÝ, tÇm quan träng cña c¸c bµi to¸n vÒ chuyÓn ®éng:

Trong ch¬ng tr×nh líp 5 , mét trong nh÷ng néi dung míi mµ c¸c em ®îc

häc ®ã lµ to¸n chuyÓn ®éng ®Òu. §©y lµ lo¹i to¸n khã, nhê cã c¸c t×nh huèng

chuyÓn ®éng hÕt søc ®a d¹ng trong ®êi sèng nªn néi dung cña nã rÊt phong phó.

§ång thêi c¸c bµi to¸n chuyÓn ®éng ®Òu cã rÊt nhiÒu kiÕn thøc ®îc ¸p dông

trong cuéc sèng, chóng cung cÊp lîng vèn sèng hÕt søc cÇn thiÕt cho häc sinh.

Khi häc d¹ng to¸n nµy c¸c em cßn ®îc cñng cè nhiÒu kiÕn thøc kü n¨ng kh¸c

nh: C¸c ®¹i lîng cã quan hÖ tØ lÖ; kü n¨ng tãm t¾t bµi to¸n b»ng s¬ ®å ®o¹n th¼ng

; kü n¨ng tÝnh to¸n ;…

Bµi to¸n chuyÓn ®éng ®Òu lµ bµi to¸n cã chøa ba ®¹i lîng: Qu·ng ®êng(s),

vËn tèc(v), thêi gian(t) liªn hÖ víi nhau bëi quan hÖ:

s = v x t (HoÆc v = s : t hay t = s : v)

Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn, d¹ng to¸n nµy cã vai trß tÝch cùc xÐt trªn nhiÒu

b×nh diÖn. VÒ mÆt gi¸o dôc c¸c bµi to¸n vÒ chuyÓn ®éng gióp häc sinh vËn dông

tèt kiÕn thøc vµo cuéc sèng ( ®¬n gi¶n nh tÝnh thêi gian, vËn tèc hay qu·ng ®êng

tõ nhµ tíi trêng .....)

2. Néi dung vµ ph¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n vÒ chuyển động đều:

C¸c bµi to¸n n©ng cao vÒ chuyÓn ®éng cã thÓ ®· cã s½n d¹ng ®iÓn h×nh

hoÆc cha nhng nãi chung, ta thêng gÆp c¸c ®¹i lîng sau:

- ChuyÓn ®éng th¼ng ®Òu cña mét ®éng tö.

- ChuyÓn ®éng th¼ng ®Òu cã hai ®éng tö ( cïng chiÒu hoÆc ngîc chiÒu).

- ChuyÓn ®éng trªn dßng níc.

TrÞnh ThÞ §Æng - Trêng TiÓu häc ThÞ trÊn V¬ng