Sinh kế của các hộ nông dân gắn với phát triển rừng bền vững tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

–––––––––––––––––

NGUYỄN DUY HÀ

SINH KẾ CỦA CÁC HỘ NÔNG DÂN GẮN VỚI

PHÁT TRIỂN RỪNG BỀN VỮNG

TẠI HUYỆN ĐỊNH HÓA, TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

–––––––––––––––––

NGUYỄN DUY HÀ

SINH KẾ CỦA CÁC HỘ NÔNG DÂN GẮN VỚI

PHÁT TRIỂN RỪNG BỀN VỮNG

TẠI HUYỆN ĐỊNH HÓA, TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 9.62.01.15

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Đỗ Anh Tài

2. TS. Trần Văn Túy

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân, các kết quả

nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng

được bảo vệ để lấy bất kì học vị nào ở trong và ngoài nước. Mọi sự giúp đỡ cho

việc thực hiện luận án đã được cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận án đều

được chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình nghiên cứu đề tài luận án “Sinh kế của các hộ nông dân

gắn với phát triển rừng bền vững tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên”, Tôi đã

nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, tạo điều kiện của tập thể Ban Giám hiệu; Bộ

phận sau đại học – Phòng Đào tạo; Khoa kinh tế, Trường Đại học Kinh tế & Quản

trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên và các Sở, ban, ngành thuộc tỉnh Thái

Nguyên. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành về sự giúp đỡ đó.

Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến: Cục Thống kê tỉnh Thái Nguyên; Sở Kế

hoạch và Đầu tư tỉnh Thái Nguyên; UBND huyện Định Hóa, các phòng: Thống kê;

Lao động thương binh và xã hội, Tài chính Kế hoạch; Giáo dục & Đào tạo; Tài

nguyên và Môi trường; Nông nghiệp và phát triển nông thôn; Chi cục Kiểm lâm

tỉnh Thái Nguyên; Ban quản lý rừng ATK huyện Định Hóa; Chính quyền địa

phương và bà con nhân dân các xã Phú Đình; Điềm Mặc; Bảo Cường; Phú Tiến;

Quy Kỳ, và Lam Vỹ đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập và

điều tra số liệu phục vụ cho nghiên cứu và hoàn thành luận án này.

Đăc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Đỗ Anh Tài và

TS. Trần Văn Túy là các nhà khoa học đã trực tiếp giúp đỡ, hướng dẫn và chỉ bảo

cho tôi trong quá trình thực hiện luận án.

Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo, các bạn, và đồng nghiệp

nơi tôi đang công tác đã động viên, khích lệ, tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt

quá trình thực hiện và hoàn thiện luận án này.

Cuối cùng, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè và người

thân, đặc biệt là vợ và con tôi, đã động viên, chia sẻ, tạo mọi điều kiện tốt nhất để

tôi hoàn thành luận án này./.

Tác giả

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN........................................................................................................ i

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................................... vii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ............................................................... ix

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

4. Những đóng góp mới của luận án ...........................................................................3

5. Kết cấu của luận án .................................................................................................4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ

PHÁT TRIỂN SINH KẾ GẮN VỚI PHÁT TRIỂN RỪNG BỀN VỮNG...........5

1.1. Tổng quan nghiên cứu..........................................................................................5

1.1.1.Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài về bảo tồn, phát triển, cải tạo

sinh kế nhằm phát triển bền vững rừng.......................................................................5

1.1.2. Các công trình trong nước.................................................................................7

1.1.3. Các công trình liên quan đến huyện Định Hóa, Thái Nguyên ........................13

1.1.4. Tóm tắt tổng quan và khoảng trống nghiên cứu .............................................17

1.2. Sinh kế và sinh kế của hộ nông dân ...................................................................18

1.2.1. Khái niệm sinh kế............................................................................................18

1.2.2. Sinh kế hộ nông dân ......................................................................................21

1.2.3. Các điều kiện đảm bảo sinh kế của hộ nông dân ............................................26

1.3. Phát triển rừng bền vững....................................................................................31

1.3.1. Khái niệm phát triển bền vững........................................................................31

1.3.2. Phát triển rừng bền vững.................................................................................34

1.3.3. Nội dung của phát triển rừng bền vững ..........................................................36

1.4. Các yếu tố tác động đến mối quan hệ giữa sinh kế hộ nông dân với phát

triển rừng bền vững ...................................................................................................37

1.4.1. Các yếu tố chủ quan ........................................................................................37

1.4.2. Yếu tố môi trường khách quan........................................................................41

1.5. Cơ sở thực tiễn về sinh kế của hộ nông dân gắn với phát triển rừng bền vững ........42

iv

1.5.1. Các kinh nghiệm về cải thiện và đảm bảo sinh kế hộ nông dân gắn với

phát triển rừng bền vững trên thế giới.......................................................................42

1.5.2. Các kinh nghiệm về cải thiện và đảm bảo sinh kế hộ nông dân gắn với

phát triển rừng bền vững ở Việt Nam .......................................................................46

1.5.3. Bài học kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn vận dụng cho huyện Định

Hóa, tỉnh Thái Nguyên trong việc cải thiện sinh kế cho người dân gắn với

phát triển rừng bền vững .........................................................................................52

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................................55

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................55

2.2. Phương pháp tiếp cận.........................................................................................55

2.2.1. Phương pháp tiếp cận chung ...........................................................................55

2.2.2. Phương pháp tiếp cận cụ thể .............................................................................55

2.3. Khung phân tích .................................................................................................57

2.4. Các phương pháp nghiên cứu.............................................................................60

2.4.1. Chọn điểm và mẫu điều tra .............................................................................60

2.4.2. Phương pháp thu thập số liệu..........................................................................62

2.4.3. Phương pháp phân tích số liệu ........................................................................63

2.5. Hệ thống chỉ tiêu phân tích về sinh kế ...............................................................70

2.5.1. Một số công cụ sử dụng trong nghiên cứu......................................................70

2.5.2. Một số chỉ tiêu đánh giá về sinh kế của người dân.........................................70

2.5.3. Các chỉ tiêu đo lường đánh giá phát triển rừng bền vững...............................72

2.5.4. Các chỉ tiêu phản ánh mối quan hệ giữa sinh kế và phát triển rừng bền vững.......72

2.5.5. Các chỉ tiêu phản ánh các hoạt động (chiến lược) sinh kế....................................73

Chương 3: THỰC TRẠNG SINH KẾ CỦA HỘ NÔNG DÂN GẮN VỚI PHÁT

TRIỂN RỪNG BỀN VỮNG HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN.............74

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu.............................................................................74

3.1.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................................74

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội................................................................................77

3.1.3. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội đối với quá trình phát

triển kinh tế cũng như phát triển rừng bền vững của huyện Định Hóa.....................78

3.2. Đánh giá thực trạng sinh kế của hộ nông dân nhằm phát triển rừng bền

vững ở huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên...............................................................80

3.2.1. Đặc điểm chung về hộ nông dân và các nguồn lực sinh kế của hộ nông

dân huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên ....................................................................80

3.2.2. Các hoạt động sinh kế hộ nông dân huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên.......84

v

3.2.3. Các chính sách gắn sinh kế của hộ nông dân với phát triển rừng bền vững

của huyện Định Hóa ..................................................................................................86

3.2.4. Thực trạng phát triển rừng bền vững ở huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên.........92

3.2.5. Đặc điểm chung về các nguồn lực sinh kế của hộ nông dân địa bàn nghiên cứu ..96

3.2.6. Đánh giá tác động các hoạt động sinh kế của các nhóm hộ nghiên cứu tới

phát triển rừng bền vững .........................................................................................117

3.2.7. Thu nhập từ các hoạt động sinh kế của các hộ nông dân..............................126

3.2.8. Kết quả phân tích sinh kế trong các vùng và giữa các nhóm hộ nghiên cứu.......133

3.2.9. Thực trạng mối quan hệ giữa sinh kế của các hộ nông dân với phát triển

rừng bền vững ở huyện Định Hóa ..........................................................................138

3.3. Đánh giá chung về thực trạng các hoạt động sinh kế của hộ nông dân gắn

với phát triển rừng bền vững tại huyện Định Hóa, Thái Nguyên ...........................148

Chương 4: QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU VÀ GIẢI PHÁP CẢI THIỆN, ĐẢM

BẢO SINH KẾ CHO HỘ NÔNG DÂN GẮN VỚI PHÁT TRIỂN RỪNG

BỀN VỮNG Ở HUYỆN ĐỊNH HÓA TỈNH THÁI NGUYÊN .........................151

4.1. Quan điểm, định hướng, mục tiêu....................................................................151

4.1.1. Quan điểm .....................................................................................................151

4.1.2. Định hướng, mục tiêu....................................................................................152

4.2. Giải pháp sinh kế cho hộ nông dân gắn với phát triển rừng bền vững ở

huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên ........................................................................153

4.2.1. Các giải pháp liên quan đến các hoạt động sinh kế của hộ nông dân có

ảnh hưởng tới phát triển rừng bền vững..................................................................153

4.2.2. Các giải pháp về thể chế, chính sách ............................................................157

4.2.3. Các giải pháp bảo đảm sinh kế cho hộ nông dân ..........................................158

4.2.4. Các giải pháp phát triển rừng bền vững ........................................................162

4.2.5. Nhóm giải pháp liên quan tới triển khai các chương trình dự án vào địa

bàn có gắn với hoạt động sinh kế tác động tới tài nguyên rừng .............................164

KẾT LUẬN............................................................................................................166

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN

ĐẾN LUẬN ÁN .....................................................................................................168

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................169

PHỤ LỤC...............................................................................................................175

vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt Viết đầy đủ/giải nghĩa

BQL Ban quản lý

BTTN Bảo tồn tự nhiên

CP Chính phủ

FAO Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc

GTZ Tổ chức Hợp tác kỹ thuật Đức

HBFM In the household-based forest management (HBFM)/giao

quyền quản lý rừng cho hộ

ITTO Tổ chức Gỗ nhiệt đới quốc tế

KBT Khu bảo tồn

LSNG Lâm sản ngoài gỗ

NĐ Nghị định

NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

QĐ Quyết định

QLBVR Quản lý bảo vệ rừng

QLRBV Quản lý rừng bền vững

REDD+ Reduced Emissions from Deforestation and Forest

Degradation/ Giảm phát thải từ mất rừng và suy thoái rừng

TTg Thủ tướng

UBND Ủy ban nhân dân

UNESCO Tổ chức giáo dục, khoa học và văn hóa Liên hợp quốc

VQG Vườn quốc gia

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Số lượng mẫu điều tra hộ trong đề tài nghiên cứu ...................................61

Bảng 2.2: Kết quả điều tra hộ nông dân theo thành phần dân tộc ............................62

Bảng 2.3: Mô tả các biến được sử dụng trong Phân tích hồi quy .............................67

Bảng 2.4: Mô tả hệ số và các biến số sử dụng trong xây dựng bài toàn QHTT

cho các hộ dân trên địa bàn nghiên cứu...................................................69

Bảng 3.1: Tình hình sử dụng đất đai của huyện Định Hoá năm 2015......................76

Bảng 3.2: Tăng trưởng kinh tế huyện Định Hóa giai đoạn 2007 - 2015 ..................77

Bảng 3.3: Số hộ có sinh kế gắn với rừng huyện Định Hóa.......................................81

Bảng 3.4: Hiện trạng đất lâm nghiệp huyện Định Hóa.............................................92

Bảng 3.5: Diện tích đất bình quân của các hộ điều tra..............................................96

Bảng 3.6: Kết quả đánh giá đối với nguồn lực rừng.................................................98

Bảng 3.7: Kết quả đánh giá đối với nguồn lực đất đai và nguồn nước...................100

Bảng 3.8: Một số thông tin chung của các nhóm hộ điều tra..................................101

Bảng 3.9: Trình độ học vấn của chủ hộ ..................................................................102

Bảng 3.10: Trình độ học vấn của vợ/chồng chủ hộ ................................................102

Bảng 3.11: Phân bố độ tuổi lao động trong các nhóm hộ .......................................103

Bảng 3.12: Kết quả đánh giá đối với thời gian và cơ hội việc làm thông qua các

hoạt động sinh kế ...................................................................................107

Bảng 3.13: Kết quả đánh giá hiệu quả các hoạt động cải thiện sinh kế về tầm

quan trọng của tài nguyên rừng và kỹ năng quản lý..............................109

Bảng 3.14a: Kết quả đánh giá đối với nguồn lực xã hội: Môi trường dân chủ

trong quản lý nguồn lực chung ..............................................................110

Bảng 3.14b: Kết quả đánh giá đối với nguồn lực xã hội: vai trò của các tổ chức

chính trị xã hội cấp thôn bản .................................................................111

Bảng 3.14c: Kết quả đánh giá đối với nguồn lực xã hội: an ninh và văn hóa

thôn bản .................................................................................................111

Bảng 3.15: Kết quả đánh giá về cơ sở hạ tầng nông thôn và tư liệu sản xuất của hộ..113

Bảng 3.16: Kết quả đánh giá về nguồn lực sản xuất của hộ ...................................114

viii

Bảng 3.17: Kết quả đánh giá về khả năng tiếp cận nguồn tài chính .......................115

Bảng 3.18: Kết quả đánh giá về khả năng chuyển đổi nguồn tài chính..................116

Bảng 3.19: Số hộ có hoạt động nương rẫy..............................................................117

Bảng 3.20: Nguồn gốc của đất trồng chè ................................................................119

Bảng 3.21: Phương thức chăn thả đại gia súc tại các hộ điều tra ...........................119

Bảng 3.22: Mật độ chăn thả đại gia súc trên đất lâm nghiệp ..................................121

Bảng 3.23: Mục đích khai thác gỗ của hộ nông dân ...............................................122

Bảng 3.24: Tình hình khai thác LSNG của hộ nông dân ........................................123

Bảng 3.25: Hoạt động săn bắt thú rừng của hộ nông dân .......................................126

Bảng 3.26: Thu nhập trung bình năm 2015 của ba nhóm hộ..................................127

Bảng 3.27: Doanh thu từ rừng bình quân một năm.................................................130

Bảng 3.28: Chi phí cho các hoạt động lâm nghiệp .................................................131

Bảng 3.29: Sử dụng tài nguyên rừng phân theo nhóm hộ.......................................132

Bảng 3.30: Tổng hợp kết quả điều tra chung đối với 5 nguồn lực của ba nhóm hộ.......133

Bảng 3.31: Bảng kết quả phân tích hồi qui về nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập hỗn

hợp của hộ điều tra huyện Định Hóa......................................................137

Bảng 3.32: Đánh giá mối quan hệ giữa hoạt động sinh kế của hộ nông dân và phát

triển rừng bền vững ở 3 khu vực nghiên cứu của huyện Định Hóa..............141

Bảng 3.33: Đánh giá các nguồn lực sinh kế của hộ gia đình ..................................148

Bảng 4.1: Kết quả chạy bài toán nâng cao hiệu quả sử dụng đất (SDĐ) nông hộ ..161

ix

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ VÀ SƠ ĐỒ

Biểu đồ:

Biểu đồ 3.1: Nghề nghiệp của chủ hộ trong mẫu điều tra.......................................104

Biểu đồ 3.2: Nghề nghiệp của vợ/chồng chủ hộ .....................................................105

Biểu đồ 3.3: Nghề nghiệp của các thành viên khác trong hộ..................................106

Biểu đồ 3.4: Các nguồn thu hàng năm của ba nhóm hộ năm 2015.........................129

Biểu đồ 3.5: Đánh giá tác động các nguồn lực tại địa bàn nghiên cứu...................134

Biểu đồ 3.6: Kết hợp sinh kế và bảo vệ rừng ..........................................................145

Biểu đồ 3.7: Tăng thu nhập từ rừng.........................................................................146

Biểu đồ 3.8: Tăng thu nhập từ lâm sản ngoại gỗ (LSNG).......................................146

Sơ đồ:

Sơ đồ 2.1. Khung phân tích sinh kế của hộ nông dân nhằm phát triển bền rừng

bền vững ở huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên ......................................59

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Rừng là nguồn tài nguyên quý giá, có ý nghĩa to lớn đối với môi trường cũng

như cuộc sống của con người. Đó là một thành phần của môi trường địa lý tham gia

vào vòng tuần hoàn vật chất sinh- địa-hóa trên trái đất, là nguồn tài nguyên thiên nhiên

quý giá và đa diện, bảo đảm nhu cầu nhiều mặt của con người. Ngày nay, do dân số

tăng nhanh, nhu cầu về các tài nguyên từ rừng ngày càng lớn, các hoạt động sinh kế

của hộ nông dân tại các khu vực có rừng ngày càng gia tăng đã tạo ra sức ép đối với

việc bảo vệ rừng và các tài nguyên từ rừng [72]. Vấn đề sinh kế của hộ nông dân có có

vai trò quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả công tác quản lý và phát triển rừng bền

vững. Đã có nhiều nghiên cứu đã chỉ ra vai trò này như: Theo Sato (2000): “Đời sống

của người dân miền núi gắn kết chặt chẽ với rừng và sự gia tăng nhu cầu từ các sản

phẩm rừng nhanh hơn sự gia tăng của các sản phẩm rừng làm cho sinh kế từ rừng

ngày càng suy giảm. Do đó để phát triển bền vững rừng cần phải đảm bảo và cải thiện

sinh kế bền vững cho người dân”. Theo Ngô Quang Sơn và cộng sự (2014): “Cuộc

sống của đồng bào dân tộc thiểu số luôn gắn bó mật thiết với tự nhiên, đặc biệt là 3

nguồn tài nguyên: rừng, đất đai và nguồn nước. Vì thế việc khai thác, sử dụng, bảo vệ

và quản lý các nguồn tài nguyên luôn được coi trọng. Để khai thác, sử dụng các

nguồn tài nguyên hợp lý thì vấn đề ổn định sinh kế được đặt lên hàng đầu” [45]. Từ

lâu, vấn đề sinh kế của hộ nông dân gắn với phát triển rừng bền vững trở thành vấn đề

quan trọng, cấp bách của Việt Nam nói chung, của các khu vực có rừng của Thái

Nguyên nói riêng.

Định Hóa là huyện miền núi có diện tích đất lâm nghiệp lớn nhất của tỉnh Thái

Nguyên. Đến năm 2015 diện tích đất lâm nghiệp của huyện là 33.595ha (độ che phủ của

rừng đạt 65,5%), trong đó rừng sản xuất có 20.262 ha; rừng phòng hộ có 5.537 ha và rừng

đặc dụng có 7.795ha. Dân số của huyện chủ yếu là đồng bào các dân tộc thiểu số, đời

sống chủ yếu dựa vào sản xuất nông - lâm nghiệp. Trong hàng chục thập kỷ qua rừng là

nguồn cung cấp chính các sản phẩm phục vụ cuộc sống của người dân nơi đây. Ngày nay

các khu vực rừng của huyện không những đảm bảo một phần sinh kế cho người dân mà

2

còn là tiềm năng và thế mạnh thúc đẩy phát triển kinh tế thông qua các hoạt động tham

quan du lịch - dịch vụ [72].

Hiện nay diện tích rừng ở Thái Nguyên nói chung và ở khu vực huyện Định Hóa

nói riêng đang bị suy giảm do các hoạt động sinh kế thiếu bền vững của con người tác

động đến. Các hộ đang sống trong và gần rừng với chủ yếu là các hộ đồng bào dân tộc

thiểu số, hộ nghèo với tập quán sinh sống và canh tác dựa vào rừng như khai thác lâm

sản, du canh phát rẫy, cộng với sự gia tăng dân số đã là một trong những thách thức

đối với nguồn tài nguyên rừng ngày càng bị cạn kiệt và điều này cũng đã ảnh hưởng

đến phát triển rừng bền vững. Trong những năm gần đây, Đảng, Nhà nước cũng như

chính quyền các cấp, các ngành của tỉnh Thái Nguyên, huyện Định Hóa đã có nhiều

chủ trương, chính sách tác động trực tiếp tới sinh kế của người dân. Các chính sách

này nhằm đa dạng hóa các hoạt động sinh kế của người dân hướng người dân sử dụng,

khai thác rừng có hiệu quả góp phần phát triển rừng bền vững.

Tuy nhiên thực tế hiện nay cho thấy với những sức ép từ sự phát triển, từ lương

thực, sự gia tăng dân số làm cho các hoạt động khai thác và khai thác trái phép các tài

nguyên từ rừng vẫn còn tiếp diễn ảnh hưởng đến phát triển rừng bền vững. Tình hình

trên có những nguyên nhân như: một bộ phận dân cư đời sống còn nhiều khó khăn, tập

quán sinh sống và canh tác của đồng bào dân tộc chưa được thay đổi triệt để, các chính

sách chưa hướng tới đảm bảo sinh kế bền vững cho người dân… [72]. Vì vậy giải quyết

tốt các mối quan hệ giữa sinh kế và giữ gìn, duy trì vốn rừng và làm cho rừng phát triển

bền vững là một thách thức với những nhà quản lý, với chính người dân bản địa.

Xuất phát từ đó tôi lựa chọn hướng nghiên cứu: “Sinh kế của các hộ nông dân

gắn với phát triển rừng bền vững tại huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Phân tích thực trạng sinh kế của các hộ dân trên địa bàn huyện Định Hóa, tỉnh Thái

Nguyên từ đó xác định được mối quan hệ, những tác động và ảnh hưởng của sinh kế hiện

tại đến phát triển rừng bền vững trên địa bàn huyện. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải

3

pháp chủ yếu nhằm đảm bảo gắn sinh kế của hộ dân với phát triển triển rừng bền vững

trên địa bàn huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên.

2.2. Mục tiêu cụ thể

Hệ thống hoá và phát triển một bước lý luận về sinh kế hộ nông dân gắn với phát triển

rừng bền vững.

Phân tích, đánh giá thực trạng sinh kế của các hộ nông dân huyện Định Hóa, tỉnh

Thái Nguyên và mối quan hệ với sử dụng rừng và phát triển rừng.

Phân tích tác động hoạt động sinh kế của hộ nông dân tới phát triển rừng bền

vững trên địa bàn huyện.

Đề xuất những giải pháp nhằm cải thiện, đảm bảo sinh kế của hộ nông dân gắn

với phát triển rừng bền vững ở huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Các vấn đề về lý luận và thực tiễn liên quan đến sinh kế của các hộ dân gắn với

phát triển rừng bền vững tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

* Phạm vi không gian: Đề tài được tiến hành nghiên cứu tại huyện Định Hóa,tỉnh

Thái Nguyên

* Phạm vi thời gian: Để phục vụ nghiên cứu đề tài tác giả tiến hành thu thập

thông tin thứ cấp giai đoạn 2012 - 2015 và thông tin sơ cấp năm 2015.

* Phạm vi nội dung: nghiên cứu “sinh kế của hộ dân (gồm nguồn lực sinh kế,

chiến lược sinh kế, kết quả sinh kế) và tác động của nó đến phát triển rừng bền vững”.

4. Những đóng góp mới của luận án

Thứ nhất, trên cơ sở các định nghĩa và cách tiếp cận của các nghiên cứu trước,

nghiên cứu sinh đã: Luận giải rõ ràng hơn các khái niệm về sinh kế, phát triển bền

vững, mối quan hệ giữa sinh kế và phát triển bền vững, các yếu tố tác động đến sinh

kế; Đưa ra khái niệm mới về phát triển rừng bền vững, chỉ ra ba quan hệ chính trong

mối quan hệ giữa sinh kế và phát triển rừng bền vững.

4

Thứ hai, Luận án chỉ rõ năm nguồn lực sinh kế của các hộ nông dân địa bàn

nghiên cứu và mối quan hệ giữa các nguồn lực sinh kế này với phát triển rừng bền

vững qua bài toán quy hoạch tuyến tính đa mục tiêu.

Thứ ba, Luận án đề xuất bốn nhóm giải pháp nhằm cải thiện sinh kế cho hộ nông

dân gắn với phát triển rừng bền vững tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên.

5. Kết cấu của luận án

Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận án được kết cấu gồm 04 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về phát triển sinh kế gắn với phát

triển rừng bền vững.

Chương 2: Phương pháp nghiên cứu.

Chương 3: Thực trạng sinh kế của hộ nông dân gắn với phát triển rừng bền vững ở

huyện Định Hoá, tỉnh Thái Nguyên.

Chương 4: Quan điểm, mục tiêu và giải pháp cải thiện, đảm bảo sinh kế cho hộ

nông dân gắn với phát triển rừng bền vững ở huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên.