Siêu thị PDFTải ngay đi em, trời tối mất

Thư viện tri thức trực tuyến

Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật

© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam

sinh kế bền vững cho các khu bảo tồn biển việt nam
PREMIUM
Số trang
193
Kích thước
2.1 MB
Định dạng
PDF
Lượt xem
1004

sinh kế bền vững cho các khu bảo tồn biển việt nam

Nội dung xem thử

Mô tả chi tiết

SINH KẾ BỀN VỮNG CHO

CÁC KHU BẢO TỒN BIỂN

VIỆT NAM

Tháng 7/2007

Angus McEwin

Nguyễn Tố Uyên

Thẩm Ngọc Diệp

Hà Minh Trí

Keith Symington

Mục lục

Tóm

tắt��������������������������������������������������������������������������������������������������������

����������������������������������2

Chương 1: Giới thiệu

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������

�������5

1.1. Hợp phần Sinh kế bền vững trong và xung quanh các KBTB

���������������������������������������������5

1.2. Sinh kế và các KBTB

���������������������������������������������������������������������������������������������������������5

1.3. Mục

tiêu������������������������������������������������������������������������������������������������������

��������������������������6

1.4. Phương pháp nghiên cứu

������������������������������������������������������������������������������������������������7

Chương 2: Những bài học kinh nghiệm quốc tế về hỗ trợ sinh kế khu vực ven biển ���������9

2.1. Lý thuyết và các khái niệm về hỗ trợ sinh kế

��������������������������������������������������������������������9

2.2. Sinh kế bền vững vùng ven biển

������������������������������������������������������������������������������������12

2.3. Khái quát bài học kinh nghiệm quốc tế

���������������������������������������������������������������������������13

2.4. Các loại hình hỗ trợ sinh kế

����������������������������������������������������������������������������������������������13

2.5. Các loại hình hoạt động được chú trọng

���������������������������������������������������������������������������15

2.6. Hỗ trợ cấp cộng đồng và cấp hộ gia đình

�����������������������������������������������������������������������16

2.7. Các hoạt động tạo thu nhập thay thế

��������������������������������������������������������������������������������16

2.8. Quá trình hỗ trợ sinh kế bền vững vùng ven biển

�������������������������������������������������������������18

2.9. Quản lý chương trình và dự án

�����������������������������������������������������������������������������������������21

2.10. Tóm tắt các bài học chính

��������������������������������������������������������������������������������������������������24

Chương 3: Hỗ trợ sinh kế tìm kiếmnguồn thu nhập thay thế - Bài học từ Việt Nam����������29

3.1. Tổng quan về sinh kế tại vùng đảo và ven biển

�������������������������������������������������������������27

3.2 Nhóm kinh tế xã hội

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������

28

3.3 Những vấn đề cần lưu ý về đảo nhỏ

��������������������������������������������������������������������������������29

3.4. Nhóm mục tiêu

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������

�����30

3.5. Các loại hình hỗ trợ sinh kế - Tạo môi trường thuận lợi

������������������������������������������������32

3.6. Cải thiện sinh kế hiện tại

��������������������������������������������������������������������������������������������������36

3.7 Giới thiệu các sinh kế mới

����������������������������������������������������������������������������������������������37

3.8. Quá trình xây dựng và phê chuẩn SKTT

�����������������������������������������������������������������������������3

3.9. Tiếp cận bảo tồn biển dựa vào cộng đồng

�����������������������������������������������������������������������45

3.10 Bài học kinh nghiệm về hoạt động nâng cao nhận thức

������������������������������������������������49

3.11 Tóm tắt điểm chính và bài học kinh

nghiệm�����������������������������������������������������������������������51

3.12 Khuyến nghị trong hỗ trợ sinh kế

������������������������������������������������������������������������������������52

Chuơng 4: Đề xuất phương án quản lý quỹ giảm nghèo trong hợp phần LMPA

���������������61

4.1. Mục tiêu hỗ trợ sinh kế trong hợp phần LMPA

������������������������������������������������������������������59

4.2. Quỹ Xóa đói giảm nghèo LMPA

�����������������������������������������������������������������������������������������59

4.3. Loại hình hoạt động được Quỹ PRF cấp vốn

������������������������������������������������������������������60

4.4. Xác định và đề xuất hoạt động hỗ trợ sinh kế

������������������������������������������������������������������69

4.5. Nộp đơn xin vay vốn từ quỹ PRF

������������������������������������������������������������������������������������71

4.6. Quản lý Quỹ Giảm nghèo PRF

�����������������������������������������������������������������������������������������73

4.7. Giải ngân và sử dụng vốn ��������������������������������������������������������������������

4.8. Vận hành Hợp phần LMPA ������������������������� �������������������������������������������������������������������� �75

4.9. Các bước tiếp theo ��������������������������76

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������

86

Chương: Đánh giá và chiến lược tín dụng

��������������������������������������������������������������������������90

5.1. Những kinh nghiệm chung và bài học tại Việt Nam

���������������������������������������������������������88

5.2. Tiếp cận tín dụng và kinh nghiệm tại các điểm KBTB

����������������������������������������������������91

5.3. Khuyến nghị cơ chế tín dụng nhỏ cho Hợp phần LMPA

������������������������������������������������94

Chương 6: Giám sát và Đánh giá

�����������������������������������������������������������������������������������������100

6.1. Giới thiệu

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������

��������������98

6.2. Giám sát và đánh giá Qũy giảm nghèo PRF

������������������������������������������������������������������99

6.3. Giám sát và đánh giá ở cấp độ cộng đồng

�����������������������������������������������������������������������99

6.4. Sử dụng các kết quả của công tác Giám sát & Đánh giá

����������������������������������������������100

Phụ lục 1: Báo cáo thực địa

������������������������������������������������������������������������������������������������107

1. Thực địa tại KBTB Vịnh Nha Trang

������������������������������������������������������������������������������107

2� Thực địa tại KBTB Cù Lao Chàm

����������������������������������������������������������������������������������113

3. KBTB đang thành lập Côn Đảo

���������������������������������������������������������������������������������������121

4� KBTB Phú Quốc

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������

���128

5� KBTB đề xuất Bạch Long Vỹ

��������������������������������������������������������������������������������������������137

Tài liệu tham khảo

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������

�������149

Viết tắt

SKTT Sinh kế thay thế (Additional/Alternative Income Generation – AIG)

CLC Cù Lao Chàm

VNT Vịnh Nha Trang

Danida Danish International Development Aid / Quỹ hỗ trợ phát triển Đan Mạch

LMPA Hợp phần Sinh kế trong và xung quanh các Khu bảo tồn biển

KBTB Khu bảo tồn biển

NGO Tổ chức Phi chính phủ

WWF Quỹ quốc tế về bảo vệ thiên nhiên

CDF Quỹ phát triển cộng đồng

PIN Bản trích lục thông tin dự án

Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB

Lời cảm ơn

Nhóm nghiên cứu chân thành gửi lời cảm ơn tới nhóm cán bộ Hợp phần LMPA, Ban quản lý và

cán bộ tại các Khu bảo tồn biển Vịnh Nha Trang, Cù Lao Chàm, Phú Quốc, và Dự án Côn Đảo

đã tận tình giúp đỡ và hỗ trợ nhóm trong thời gian công tác. Chúng tôi cũng muốn gửi lời cảm

ơn tới các đồng nghiệp tại WWF cũng như các đồng nghiệp làm việc tại các tổ chức Phi chính

phủ khác

tại Việt Nam (CARE, Oxfam…) đã cung cấp những thông tin quý báu cho nghiên cứu này.

Tuy còn nhiều hạn chế và khó khăn trong quá trình làm việc, nhóm nghiên cứu đã cố gắng tổng

hợp từ các tài liệu hiện có và nghiên cứu thực địa những bài học và kinh nghiệm trong công tác

hỗ trợ sinh kế và hoạt động sinh kế thay thế tại Việt Nam. Trên cơ sở đó đưa ra các khuyến nghị

và hướng dẫn cho những hoạt động tiếp theo trong khuôn khổ Hợp phần “Sinh kế bền vững

cho cộng đồng sống trong và xung quanh các Khu bảo tồn biển”, cụ thể là việc quản lý Quỹ

Giảm nghèo. Nhóm nghiên cứu mong nhận được ý kiến góp ý quý báu cho báo cáo này để có

thể thực hiện tốt hơn các nhiệm vụ trong tương lai.

Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB

Tóm tắt

Chính Phủ Việt Nam đang xúc tiến một kế hoạch quan trọng nhằm thiết lập mạng lưới các Khu

bảo tồn biển (KBTB) nhằm bảo tồn đa dạng sinh học biển và đảm bảo tốt hơn việc sử dụng bền

vững tài nguyên biển trong tương lai. Phải nói rằng, để đạt được thành công tối ưu cho một

KBTB, chính quyền cần phải phối hợp với cộng đồng tại các KBTB nhằm đưa ra phương pháp

bảo tồn giúp giảm thiểu sự phụ thuộc của cộng đồng vào nguồn tài nguyên thiên nhiên đang

ngày càng cạn kiệt đồng thời vẫn có thể phát triển sinh kế một cách bền vững.

Vào tháng 1/2007, WWF Việt Nam tiến hành phối hợp với cán bộ Hợp phần Sinh kế bền vững

cho các Khu bảo tồn biển (LMPA) thuộc Bộ Thủy Sản (trước kia), nay là Bộ Nông nghiệp và

Phát triển Nông thôn, nhằm xây dựng một Kế hoạch Sinh kế Bền vững mà: 1) mang tính hệ

thống, đưa ra một hệ thống hướng dẫn sinh kế chung cho các KBTB trong mạng lưới ; và 2)

có khả năng thích nghi, thiết thực, và có thể áp dụng tại các KBTB – tất cả những gì thể hiện

đặc điểm

tự nhiên, kinh tế xã hội, và quản lý của từng địa phương.

Thông qua việc tổng hợp các “bài học kinh nghiệm” quốc tế và tại Việt Nam về nhiều loại hình

dự án liên kết bảo tồn với phát triển sinh kế, và đánh giá cụ thể tại các địa điểm KBTB Việt Nam,

nhóm tác giả đã đưa ra các nhận xét về kết quả thu thập được, kết luận và khuyến nghị.

Quan trọng nhất, nhóm nghiên cứu nhận thấy sinh kế và các kế hoạch KBTB cần phải nắm bắt

rõ hơn sự năng động và biến đổi của môi trường kinh tế xã hội tại các nước đang phát triển, nơi

mà người nghèo thường thiếu kỹ năng, kiến thức, hiểu biết về kinh doanh, thời gian, sự tự tin,

mạng lưới mua bán v.v… để có thể tận dụng các cơ hội tăng trưởng kinh tế và đầu tư kinh

doanh. Chỉ

khi nào nhận thức được rõ nét tính chất biến đổi này cũng những hạn chế và khó khăn nó gây ra,

lúc đấy “sinh kế thay thế” mới thực sự tạo ra sự khích lệ để người dân ngừng các hoạt động sinh

kế không bền vững của mình và chuyển sang các hoạt động khác bền vững hơn.

Trên cơ sở này, các chiến lược sinh kế cho Hợp phần LMPA cần tập trung nhiều hơn vào kiến

tạo một môi trường kinh tế thuận lợi cho cộng đồng, chứ không nên chỉ tập trung vào các

dự án tạo thu nhập nhỏ lẻ mang tính cá nhân. Một môi trường thuận lợi là cách tiếp cận bao

quát hơn, hướng tới cải thiện các nguồn lực sinh kế chung cho hộ gia đình và toàn thể cộng

đồng, giảm sự bấp bênh và tăng điều kiện sống cho họ với nhiều lựa chọn sinh kế mới. Hình

thức hỗ trợ sinh

kế này cần phải được ưu tiên hơn các dự án kinh doanh cá nhân nhỏ lẻ, bởi vì nó ít rủi ro

hơn và đặt trọng tâm giúp đỡ cộng đồng tự cải thiện các sinh kế của chính họ. Cách tiếp

cận này cũng cho phép kết hợp với các chương trình giảm nghèo và các hoạt động sinh kế

quan trọng khác tại Việt Nam, nó hướng tới tăng khả năng tiếp cận của người dân và cộng

đồng đến các chương trình này chứ không chỉ dựa vào và phụ thuộc chủ yếu vào ngân sách

Hợp phần LMPA.

Việc xây dựng các dự án Tạo nguồn thu nhập thay thế (AIG) cho cá nhân cần phải quả thật có

thể giúp hình thành chiến lược sinh kế thành công tại mỗi điểm KBTB. Nó cho phép thử nghiệm,

kiểm tra và cải tiến đối với mỗi dự án tạo thu nhập hướng đến những thành phần cụ thể trong

cộng đồng (VD: hộ ngư dân) đang có đời sống hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn tài nguyên đang

bị cạn kệt (thiếu bền vững), và/hoặc gây tác động xấu đến đa dạng sinh học. Tuy nhiên, hầu hết

Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB

2

Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB

các dự án SKTT tại các KBTB Việt Nam đều chưa thành công. Hàng loạt các yếu tố – bao

gồm tính không khả thi của dự án, cơ chế và hệ thống tín dụng không phù hợp, thiếu quản lý

hành chính và tài chính vững chắc, thiếu đánh giá chặt chẽ đối với các đề xuất, không giám

sát tính hiệu quả của dự án, nhận thức của cộng đồng còn kém, tổ chức và hỗ trợ chưa hiểu

quả, cùng hàng loạt các vấn đề khác – đã tạo ra các rào cản và trở ngại cho sự thành công và

bền vững của các dự án ngoài giới hạn của LMPA. Do đó chỉ nên thực hiện các SKTT mới sau

khi đã đánh giá một cách thấu đáo và triệt để.

Hỗ trợ sinh kế trong giai đoạn LMPA sẽ đem lại nhiều lợi ích hơn nếu tiếp cận theo hướng nhất

quán và có hệ thống nhằm đánh giá, lựa chọn và triển khai các dự án, cũng như giám sát tiến

độ. Để đạt được đieùe này, nhóm tác giả đề xuất phương án quản lý Quỹ Giảm nghèo (PRF)

cho hợp phần LMPA. Quỹ này cho phép tài trợ theo nhu cầu khi các điểm KBTB đề xuất dự

án lên văn phòng hợp phần. Các hoạt động tiềm năng sẽ được đánh giá về tính phù hợp và khả

thi theo

bộ 8 tiêu chí đã đưa ra (xem Chương 4). Việc đánh giá được thực hiện theo 2 giai đoạn: đánh giá

bước đầu bản Trích lục thông tin dự án (PIN), và đánh giá chi tiết Đề cương Dự án (PP).

Về mặt hoạt động, quá trình SKTT cần phải được hướng dẫn bởi cộng đồng và cộng đồng phải

đóng vai trò chủ đạo trong tất cả các bước. Về mặt này, cần thành lập một Tổ chức cộng

đồng (CBO) tại mỗi địa phương là đại diện của các nhóm đối tượng mục tiêu. Những tổ

chức cộng đồng này cần phải được tập huấn và nâng cao năng lực nhằm thúc đẩy, điều phối,

quản lý dự án

và chuẩn bị các bản đề xuất. Cần xây dựng Cẩm nang hoạt động để hướng dẫn Tổ chức cộng

đồng và các đối tác của họ khi tham gia quá trình PRF. Cần chú trọng để đảm bảo rằng Tổ

chức cộng đồng thực sự là đại diện của cộng đồng và đại diện cho quan tâm của các nhóm kinh

tế xã

hội khác nhau, đặc biệt là nhóm đối tượng mục tiêu. Cần lưu ý để nguồn tài trợ từ Quỹ PRF không

bị sử dụng vào các hoạt động khác như chi tiêu cho các dự án, kế hoạch sẵn có của nhà nước.

Cung cấp tín dụng cần được hợp phần LMPA coi là một hoạt động hỗ trợ sinh kế chủ chốt.

Nghiên cứu này cho thấy Hội Phụ nữ nên được trao vai trò làm cơ quan đối tác với LMPA để

quản lý các hoạt động cung cấp tín dụng cho các địa điểm KBTB trong hợp phần LMPA. Với

mạng lưới cơ sở rộng khắp, Hội phụ nữ có vai trò chủ động tại cộng đồng, có trách nhiệm và

quản lý hiệu quả đảm bảo nhóm đối tượng mục tiêu có thể tiếp cận và sử dụng nguồn tín dụng.

Ngân hàng và các đơn

vị tín dụng nhỏ khác hoạt động tại cấp cao hơn (huyện, tỉnh) thường không hiểu rõ tính chất của

cộng đồng, cũng như không có cơ chế giúp phân biệt các đối tượng hưởng lợi mục tiêu, không

trực tiếp hoặc gián tiếp tham gia vào quản lý KBTB giống như Hội phụ nữ.

Nói chung, từ những kinh nghiệm rút ra tại các KBTB, cơ chế tín dụng cần chú trọng tốt hơn đến

đối tượng hưởng lợi mục tiêu (tức là nhóm có đời sống bấp bênh nhất và bị ảnh hưởng nhất bởi

các quy chế và phân vùng của KBTB). Cần thiết lập các tiêu chí cho việc vay vốn đảm bảo rằng

vốn tín dụng được sử dụng một cách phù hợp với mục tiêu của KBTB và Hợp phần LMPA. Vốn

tín dụng có thể được cung cấp đồng thời với việc tập huấn và triển khai các dịch vụ khuyến nông

– lâm – ngư cũng như những hình thức hỗ trợ khác hướng tới phát triển “môi trường kinh tế

thuận lợi” , thí điểm các dự án SKTT có triển vọng đáp ứng các tiêu chí được xác định cho

Quỹ PRF. Cần tập huấn cho các cán bộ Hội Phụ nữ để họ có kỹ năng quản lý cần thiết đối với

chương trình

tín dụng – tiết kiệm và trợ giúp người vay vốn.

Các dự án sinh kế thường không hoặc chưa quan tâm đầy đủ đến các nhóm được hưởng lợi

mục tiêu. Các đối tượng mục tiêu trong hỗ trợ sinh kế, dù dưới hình thức tạo môi trường kinh tế

thuận lợi hay dự án SKTT, phải là các hộ hoặc cá nhân chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi

KBTB, hoặc những người đang tiến hành các hoạt động đánh bắt làm đe dọa đa dạng sinh

học và sự bền vững lâu dài của nguồn lợi.

Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB

Giám sát & đánh giá cần được thực hiện ở cấp Hợp phần, cấp cộng đồng, và cho từng hoạt động

cụ thể. Cần xác định mục tiêu (kết quả dự định) một cách rõ ràng, và lựa chọn những chỉ báo

phù hợp. Việc xác định và lựa chọn các chỉ báo ở cấp cộng đồng và cho từng hoạt động cần

tiến hành theo một quá trình có sự tham gia của người dân và liên kết một cách thống nhất với

các cộng cụ giám sát KBTB tiêu chuẩn (VD: các chỉ báo lý sinh, kinh tế xã hội và quản lý). Kế

hoạch Giám sát

& đánh giá, với những chỉ tiêu cụ thể, đối tượng sử dụng, thời gian và cách thức thu thập số liệu,

cần được xây dựng cho từng KBTB và đưa vào nội dung của kế hoạch quản lý KBTB.

Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB

Chương 1:

Giới thiệu

1.1. Hợp phần Sinh kế bền vững trong và xung quanh các KBTB

Hợp phần Sinh kế bền vững trong và xung quanh các KBTB (LMPA) trong khuôn khổ Chương

trình Môi trường của Quỹ Hợp tác Phát triển Việt Nam – Đan Mạch đang trong giai đoạn triển khai

từ năm 2005 đến 2010.

Mục đích chính của Hợp phần LMPA nhằm hỗ trợ Việt Nam phát triển mạng lưới các Khu bảo tồn

biển (KBTB) dựa trên khung pháp lý vững chắc tại cấp quốc gia và hệ thống quản lý hiệu quả tại

địa phương ở cấp tỉnh và các điểm hiện trường. Ba mục tiêu trước mắt của hợp phần dự án Sinh

kế bền vững trong và xung quanh KBTB là:

1. Một mạng lưới các KBTB bao gồm những vùng nước ven biển ưu tiên của Việt Nam được

tăng cường và các hệ thống quản lý hiệu quả được xây dựng phù hợp.

2. Những cộng đồng dễ bị tổn thương sống trong và quanh các KBTB trình diễn được chọn

có thể được đáp ứng nhu cầu sinh sống của họ mà không làm suy thoái tài nguyên biển

hoặc huỷ hoại môi trường.

3. Việt Nam thực hiện đầy đủ cam kết đối với những nỗ lực quốc tế nhằm phát triển các

mạng lưới KBTB và đóng góp kinh nghiệm về giải quyết những nhu cầu cho các cộng

đồng dễ bị tổn thương.

Hợp phần LMPA xác định 6 Đầu ra mong muốn, trong đó, Đầu ra 5 liên quan trực tiếp tới các hoạt

động hỗ trợ sinh kế và Quỹ xóa đói giảm nghèo:

Đầu ra 5: An ninh kinh tế-xã hội cho các cư dân sống trong và xung quanh các KBTB

trình diễn được cải thiện trên cơ sở quản lý tài nguyên thiên nhiên hợp lý và tạo nguồn

thu nhập đa dạng1

.

Phần đánh giá và chiến lược trình bày trong báo cáo này liên quan tới Mục tiêu 2 và Đầu ra 5 của

Hợp phần LMPA.

1.2. Sinh kế và các KBTB

Chúng ta có thể nhận thấy rằng để đảm bảo thành công đối với các KBTB và sinh kế cho các

cộng đồng địa phương cần có sự hỗ trợ nhằm cải thiện sinh kế và đảm bảo tính bền vững. Nói

tóm lại, hợp phần Sinh kế bền vững trong và xung quanh các KBTB sẽ cố gắng đảm bảo rằng:

Văn kiện Hợp phần LMPA, tháng 4/2005

Nghiên cứu WWF về Sinh kế bền vững cho các KBTB

“các cộng đồng dễ bị tổn thương sống trong và xung quanh các KBTB được lựa chọn có

thể đáp ứng những yêu cầu về sinh kế mà không làm cạn kiệt nguồn tài nguyên biển hoặc

làm suy thoái môi trường”

Nhìn chung, nguồn cá tại các KBTB Việt Nam đang bị suy thoái và ngày càng cạn kiệt chủ yếu

do khai thác và đánh bắt qúa mức. Phần lớn chúng ta đều chấp nhận rằng sự phát triển bền

vững của nghề cá phải dựa trên việc bảo vệ các sinh cảnh biển và ven biển cũng như giảm

mức khai thác các loài đã bị khai thác quá mức và/hoặc đang bị đe dọa. Sinh kế bền vững cho

cộng đồng ngư dân phụ thuộc lớn vào việc bảo vệ và sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên

biển.

Với công tác bảo vệ và quản lý nguồn tài nguyên biển, các

KBTB đóng vai trò quyết định đầu tiên nhằm đạt được sinh

kế bền vững tại các cộng đồng chịu ảnh hưởng. Vùng cấm

khai thác, hay các “khu dự trữ cá” bên trong KBTB đã

được kiểm nghiệm tại quốc tế về khả năng tăng trữ lượng

cá và hải sản khác (“hiệu ứng tràn”). Bảo vệ rạn san hô

và các sinh cảnh liên quan tại các KBTB sẽ làm tăng lợi

ích cho nghề cá, nhưng chỉ ở trung và dài hạn. Nhìn

chung, phải mất tối thiểu từ 2 đến 3 năm thì nguồn lợi

thủy sản mới có thể phục hồi trở lại mức tạo ra lợi ích rõ

ràng đối với các bên liên quan. Đan lưới cá (Bãi Hương, Cù Lao Chàm)

Bước tiếp theo để đạt được sinh kế bền vững trong các cộng đồng chịu ảnh hưởng là hỗ trợ đa

dạng hóa nguồn thu nhập nhằm giảm sự phụ thuộc của người dân vào nguồn lợi thủy sản.

Cộng đồng địa phương cần sự hỗ trợ để cải thiện sự bền vững đối với sinh kế của họ và để

phát triển thêm các hình thức khác ngoài nghề cá.

“Người dân nghèo thường là đối tượng phụ thuộc nhiều nhất vào môi trường và cũng là

đối tượng trực tiếp và gián tiếp sử dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên (ví dụ như

vùng duyên hải). Do đó, họ là đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất khi môi trường

bị suy thoái hoặc khi quyền tiếp cận của họ đối với nguồn tài nguyên thiên nhiên bị hạn

chế hoặc không được chấp thuận. Không chỉ có các hoạt động kinh tế của họ có liên

quan tới việc tiếp cận các nguồn tài nguyên, mà khả năng thực hiện các hoạt động kinh

tế của họ cũng

bị ảnh hưởng do chất lượng môi trường kém và tác động hệ quả đối với sức khỏe của họ.

(IDL và IUCN, 2004, trang 4)”.

1.3. Mục tiêu

Nghiên cứu này, được thực hiện bởi Hợp phần LMPA với sự hỗ trợ kỹ thuật của WWF Việt Nam,

nhằm mục tiêu:

• Tiến hành đánh giá các bài học kinh nghiệm về hoạt động Sinh kế thay thế tại Việt Nam,

bao gồm các trải nghiệm tại các KBTB và tại các khu vực khác (không thuộc ven biển)

liên quan tới phát triển sinh kế hỗ trợ, thay thế, chương trình tín dụng và công tác giảm

nghèo.

• Thực hiện đánh giá nhu cầu nhằm xác định nguyên nhân sâu xa gây nên tính dễ bị tổn

thương của các cộng đồng tại KBTB và xác định các ưu tiên cho việc hỗ trợ nhằm giảm

tính dễ bị tổn thương theo quan điểm cộng đồng và chính quyền địa phương.

• Đưa ra các khuyến nghị nhằm xây dựng phương pháp chuẩn cho việc đánh giá và giám

định các đề xuất dự án nghề nghiệp và Sinh kế thay thế từ phía các KBTB, trong đó bao

gồm các khuyến nghị về loại hình hoạt động SKTT nào là phù hợp/khả thi nhất, lời khuyên

về xây dựng chương trình tín dụng, phạm vi đề xuất dự án, mẫu đề xuất dự án, quy trình,

tiêu chí và các chỉ thị (indicator) nhằm lựa chọn và đánh giá các đề xuất dự án.

• Thiết kế một hệ thống giám sát và đánh giá (M&E) đơn giản nhằm đánh giá các tác

động của việc phát triển cộng đồng và sinh kế bền vững và cho phép việc điều chỉnh

các hành động đó một cách kịp thời trong quá trình thực hiện.

Các báo cáo tổng quan tại năm (05) KBTB chứa đựng thông tin tóm tắt về các vấn đề chủ yếu

và đặc điểm cụ thể của từng địa điểm. Mục đích là nhằm cung cấp khái quát về:

• Giai đoạn thực hiện hiện nay của các KBTB

• Các dữ liệu hiện có và phân tích về nền kinh tế cũng như sinh kế địa phương

• Hiện trạng và tiến độ hiện thời của các hoạt động hỗ trợ sinh kế

Ngoài ra, phân tích ngắn đã được thực hiện nhằm:

• Xác định và miêu tả các nhóm mục tiêu nhận hỗ trợ từ Hợp phần LMPA

• Xác định các vấn đề chính liên quan tới hỗ trợ nghề nghiệp và hoạt động SKTT

• Đề xuất các hỗ trợ nghề nghiệp và hoạt động SKTT tiềm năng

Không nên nhìn nhận các báo cáo thực địa như một phân tích sâu sắc về nghề nghiệp hay điều

tra kinh tế xã hội cơ bản. Chúng cũng không phải là đánh giá chi tiết về các hoạt động hỗ trợ sinh

kế. Những vấn đề đó đòi hỏi phải có khối lượng lớn nghiên cứu và phân tích. Tại một số điểm,

chẳng hạn Vịnh Nha Trang và Cù Lao Chàm, phần lớn những nghiên cứu và phân tích đã được

thực hiện, nhưng tại các điểm khác mới chỉ là bắt đầu. Báo cáo tổng quan thực địa trong nghiên

cứu này không nhằm lặp lại hay thay thế các đánh giá chi tiết và sâu sắc đó.

Có thể nhận thấy rằng một số các bên liên quan trông chờ nghiên cứu này xác định và đưa ra

những hỗ trợ nghề và hoạt động SKTT cho từng địa điểm (KBTB). Nhóm tác giả hy vọng rằng

nghiên cứu này đã cho thấy việc xác định, đánh giá và lựa chọn các hỗ trợ sinh kế bền vững và

hoạt động SKTT không phải là nhiệm vụ đơn giản. Để thành công, hỗ trợ sinh kế cần phải dựa

trên sự hiểu biết thấu đáo về nghề nghiệp địa phương và tình trạng kinh tế xã hội tại mỗi nơi.

Các

dự án tiềm năng cần phải được đánh giá cẩn trọng. Do đó, nghiên cứu này không nhằm lựa chọn

một dự án cụ thể nào, nhưng nó đưa ra các khuyến nghị chung về các ngành nghề và loại hình

có tính khả thi, đồng thời đề xuất các ý tưởng cho các bước nghiên cứu và điều tra tiếp theo.

1.4. Phương pháp nghiên cứu

Thông tin được thu thập từ nhiều nguồn thứ cấp và thông qua điều tra thực tế. Các báo cáo và

kinh nghiệm hỗ trợ nghề nghiệp, phát triển sinh kế bền vững trong nước và quốc tế, do chính phủ

và các tổ chức phi chính phủ tiến hành v.v… đã được chọn lọc và học hỏi nhằm có được cái nhìn

tổng quát và khách quan nhất về thực trạng, kết quả, cũng như bài học kinh nghiệm rút ra trong

công tác hỗ trợ sinh kế, giảm nghèo, tại các vùng duyên hải và đảo, cũng như các khu vực khác

(không thuộc duyên hải) tại Việt Nam.

7

Các chuyến thực địa ngắn đã được tiến hành vào giữa năm 2007. Tại mỗi địa điểm, các cuộc

họp được tổ chức với các bên liên quan chủ chốt, ví dụ Ban quản lý KBTB, các phòng ban

chính quyền địa phương. Họp nhóm cũng được tổ chức với cộng đồng địa phương. Nhóm

nghiên cứu cố gắng tìm hiểu về nhận thức và ý tưởng của người dân về KBTB và các hoạt động

hỗ trợ sinh kế.

Trọng tâm là nhằm tìm hiểu về quá trình (ai và như thế nào) trong đó:

• Cộng đồng và các nhóm mục tiêu được tham gia,

• Các cơ hội và nhu cầu được xác định,

• Các hoạt động tiềm năng được đánh giá và lựa chọn, và

• Các hoạt động này được thực hiện và giám sát như thế nào.

Nhóm đánh giá cũng đi đến cộng đồng và thảo luận nhóm với người dân địa phương đã tham

gia vào các hoạt động hỗ trợ nghề nghiệp, kể cả thành công và không thành công. Các câu hỏi

được đưa ra nhằm xác định phương thức các hộ gia đình đã được lựa chọn và tham gia vào

các chương trình này, đồng thời xác định xem họ có thực sự thuộc “nhóm mục tiêu” hay không.

Các

hộ không thuộc đối tượng được hỗ trợ cũng được tìm hiểu nhận thức của họ về KBTB và các

hoạt động hỗ trợ sinh kế. Cuối cùng, các cuộc phỏng vấn được tiến hành với các bên liên quan

chủ chốt tham gia và cung cấp tín dụng như Hội phụ nữ, hội nông dân.

Báo cáo này gồm 7 phần:

1. Giới thiệu

2. Đánh giá về những bài học kinh nghiệm quốc tế về hoạt động hỗ trợ sinh kế, đặc biệt đối

với các cộng đồng dân cư tại vùng duyên hải;

3. Đánh giá về những bài học kinh nghiệm trong nước về hoạt động hỗ trợ sinh kế, đặc biệt

đối với các cộng đồng dân cư tại vùng duyên hải;

4. Đề xuất chiến lược cho quản lý Quỹ Xóa đói giảm nghèo;

5. Phân tích tình hình cho vay tín dụng tại Việt Nam và đề xuất cơ chế tín dụng cho các

KBTB;

6. Các đề xuất về giám sát và đánh giá Quỹ XĐGN cùng các hoạt động hỗ trợ sinh kế;

Các khuyến nghị đối với hợp phần dự án Sinh kế bền vững trong và xung quanh các KBTB.

Chương 2:

Những bài học kinh nghiệm quốc tế

về hỗ trợ sinh kế khu vực ven biển

Hợp phần LMPA chủ trương thực hiện các chương trình can thiệp hỗ trợ sinh kế bền vững và

thành công nhằm đáp ứng những mục tiêu đặt ra cho hợp phần. Tuy nhiên, làm sao chúng ta

có thể bảo đảm rằng những chương trình đó là phù hợp và thành công? Tài liệu này tổng kết

các

bài học quốc tế cũng như ở Việt Nam, nhằm tăng cường sự hiểu biết của chúng ta đối với việc

hỗ trợ sinh kế và cung cấp định hướng cho hợp phần LMPA.

2.1. Lý thuyết và các khái niệm về hỗ trợ sinh kế

2. . . Sinh kế là gì?

Sinh kế bao gồm khả năng, nguồn lực (gồm các nguồn lực vật chất và xã hội) cùng các hoạt

động cần thiết làm phương tiện sống của con người. Sinh kế trở nên bền vững khi nó giải quyết

được những căng thẳng và đột biến, hoặc có khả năng phục hồi, duy trì và tăng cường khả

năng và nguồn lực hiện tại và tương lại mà không làm tổn hại đến cơ sở tài nguyên thiên nhiên

(DFID).

2. .2. Khung sinh kế bền vững

Khung sinh kế bền vững (SLF) do DFID và một số tổ chức xây dựng, là một phương tiện hữu ích

để phân tích và tư duy về sinh kế (xem Hình 2.1). Nó cũng giúp tổ chức nghiên cứu và xác định,

thiết kế các hoạt động hỗ trợ. Theo Khung này, các hộ gia đình đều có phương thức kiếm sống

dựa vào những nguồn lực sinh kế sẵn có trong một bối cảnh chính sách và thể chế nhất định ở

địa phương. Những nhân tố này cũng chịu ảnh hưởng của rủi ro như bão lụt, các khuynh hướng

và tác động theo thời vụ.

Chiến lược sinh kế là cách mà hộ gia đình, nhằm sử dụng các tài sản sẵn có để đáp ứng những

nhu cầu của cuộc sống (VD: một hộ ngư dân kiếm sống bằng nghề đánh cá). Để làm điều này,

hộ gia đình cần sử dụng một số nguồn lực sinh kế như:

 Nguồn lực vật chất – thuyền đánh cá, ngư cụ, bến tàu

 Nhân lực – tri thức và kinh nghiệm về khai thác cá, sức khỏe, nguồn lao động

 Nguồn lực xã hội – bán cá cho những đầu mối thị trường

 Tài nguyên thiên nhiên – bắt cá từ tự nhiên

 Nguồn lực tài chính – tiền vay từ ngân hàng, bà con thân thích, thương lái

Tải ngay đi em, còn do dự, trời tối mất!