Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam
Sáp nhập, hợp nhất và mua bán ngân hàng thương mại cổ phần ở Việt Nam
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH
________________________
PHAN DIÊN VỸ
SÁP NHẬP, HỢP NHẤT VÀ MUA BÁN
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN Ở
VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ
TP. HỒ CHÍ MINH - 2013
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH
________________________
PHAN DIÊN VỸ
SÁP NHẬP, HỢP NHẤT VÀ MUA BÁN
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN Ở
VIỆT NAM
LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ
Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng
Mã số: 62.34.02.01
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.,TS. NGUYỄN THỊ NHUNG
TP. HỒ CHÍ MINH - 2013
LỜI CAM ĐOAN
Tôi tên là: PHAN DIÊN VỸ
Sinh ngày 07 tháng 09 năm 1971
Quê quán: Quảng Trị
Hiện đang công tác tại: Viện Nghiên cứu Khoa học & Công nghệ ngân hàng – Đại
học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh.
Là nghiên cứu sinh khóa 15 của Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh
Cam đoan đề tài: Sáp nhập, hợp nhất và mua bán ngân hàng thương mại cổ
phần ở Việt Nam
Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng; Mã số: 62.34.02.01
Người hướng dẫn khoa học: PGS;TS. NGUYỄN THỊ NHUNG
Luận án được thực hiện tại Trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh.
Đề tài này là công trình nghiên cứu khoa học của tôi, là kết quả của một qúa trình
học tập, nghiên cứu có tính độc lập và nghiêm túc. Các số liệu, các nguồn trích
dẫn được chú thích nguồn gốc rõ ràng, minh bạch.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình.
TP.Hồ Chí Minh, ngày 09 tháng 07 năm 2013
Tác giả
Phan Diên Vỹ
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
TỪ VIẾT
TẮT
NGHĨA TIẾNG
NƯỚC NGOÀI NGHĨA TIẾNG VIỆT
Sacombank
Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn
Thương Tín
Southern bank Ngân hàng thương mại cổ phần Phương Nam
Techcombank Ngân hàng thương mại cổ phần Kỷ thương
Vietinbank
Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương
Việt Nam
ACB Asia Commercial
Bank Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu
BIDV
Bank for Investment
and Development of
Viet Nam
Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và
Phát triển Việt Nam
SCB Saigon Commercial
Bank Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn
SHB
Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn- Hà
Nội
VCB Vietcombank
Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương
Việt Nam
VP Bank
Ngân hàng thương mại cổ phần ngoài quốc
doanh ( nay đổi tên thành ngân hàng Thịnh
Vượng)
CNTT Công nghệ thông tin
CSTT Chính sách tiền tệ
DNNN Doanh nghiệp Nhà nước
EIB Eximbank
Ngân hàng thương mại cổ phần xuất nhập
khẩu Việt Nam
ICBC
International
Commercial Bank of
China Ngân hàng thương mại Trung Quốc
OTC Offshore Technology
Conference
Cổ phiếu sắp niêm yết trên thị trường không
chính thức
FCB First Commercial
Bank Ngân hàng thương mại cổ phần Đệ Nhất
FDIC Federal Deposit
Insurance Corporation Tập đoàn bảo hiểm tiền gửi Liên bang Mỹ
FED Federal Reserve
System Cục dự trữ liên bang Hoa Kỳ
HBB Habubank Ngân hàng thương mại cổ phần Nhà Hà Nội
HSBC Hongkong Shanghai
Banking Corporation Ngân hàng Hongkong và Thượng Hải
HTX TD Hợp tác xã tín dụng
NH TMCP Ngân hàng thương mại cổ phần
NHLD Ngân hàng liên doanh
NHNN Ngân hàng Nhà nước
NHNN VN Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
NHNNg Ngân hàng nước ngoài
NHTM Ngân hàng thương mại
NHTW Ngân hàng Trung ương
QTDND Qũy Tín dụng Nhân dân
QTDND Qũy Tín dụng Nhân dân
SME Small and Medium
Enterprises Doanh nghiệp vừa và nhỏ
TCTD Tổ chức tín dụng
TMCP Thương mại cổ phần
TTCK Thị trường chứng khoán
TW Trung ương
VAT Thuế giá trị gia tăng
APEC Asia Pacific Economic
Co-operation
Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình
Dương
ASEAN Association of South
East Asian Nations Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
ATM Automatic Teller
machine Máy rút tiền tự động
CAR Capital Adequacy
Ratio Hệ số an toàn vốn
CIC Credit Informations
Center Trung tâm Thông tin Tín dụng
CPI Consumer Price Index Chỉ số giá tiêu dùng
CRA Credit Rating Agency Tổ chức định giá mức độ tín nhiệm
IMF Internations Money
Fund Quỹ Tiền tệ Quốc tế
DEA Data Enveloment
Analysis Kỷ thuật quy hoạch tuyến tính
GDP Gross Dometis
Product Tổng sản phẩm quốc nội
M&A Mergers and
Acquisitions Sáp nhập, hợp nhất và mua bán
ROA Return on tatal assets Tỷ số lợi nhuận ròng trên tài sản
ROE Return on common
equity Tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu
PMI Post – Merger
Integration Hợp nhất sau sáp nhập
WB World Bank Ngân hàng thế giới
WTO World Trade
Organization Tổ chức Thương mại Thế giới
DANH MỤC BẢNG
STT
THỨ TỰ
BẢNG TÊN BẢNG TRANG
1 Bảng 2.1
Vốn điều lệ ngân hàng thương mại Việt Nam từ
năm 2008- 2012
54-55
2 Bảng 2.2
Tốc độ tăng vốn điều lệ của các ngân hàng
thương mại Việt Nam từ năm 2007-2012
55
3 Bảng 2.3
Hệ số CAR một số ngân hàng TMCP Việt Nam
từ năm 2007- 2012
58
4 Bảng 2.4
Cổ đông chiến lược nước ngoài ở ngân hàng
thương mại Việt Nam đến 31/12/2012
59
5 Bảng 2.5
Vốn điều lệ của một số ngân hàng thương mại
trong khu vực Châu Á đến 31/12/2012
60-61
6 Bảng 2.6
Hệ số CAR của các TCTD tại Việt Nam và một
số quốc gia trong khu vực Châu Á năm 2011-
2012
61
7 Bảng 2.7
Huy động vốn của một số ngân hàng TMCP Việt
Nam năm 2012
65
8 Bảng 2.8
Cho vay trong quan hệ so sánh với tổng tài sản
và tiền gửi từ năm 2008-2012
67
9 Bảng 2.9
Tốc độ tăng trưởng tín dụng và tăng trưởng tổng
tài sản giai đoạn 2007-2012
68
10 Bảng 2.10
Tỷ lệ nợ xấu của một số ngân hàng TMCP Việt
Nam từ năm 2007-2012
72
11 Bảng 2.11
Lợi nhuận trước thuế của các NHTM Việt Nam
từ năm 2007-2012
76
12 Bảng 2.12 Hệ số ROA, ROE của một số ngân hàng TMCP 77
Việt Nam từ năm 2007-2012
13 Bảng 2.13 Số vụ mua lại 5 lĩnh vực hàng đầu của Mỹ
84
14 Bảng 2.14 Một số chỉ tiêu của ngân hàng TMCP Sài Gòn
trước và sau sáp nhập
117
15 Bảng 2.15
Các thay đổi trong các tỉ số hoạt động tương đối
(CRORs) của SHB và HBB tham gia trong hoạt
động M&A
123
16 Bảng 3.1
Bảng xếp hạng các tổ chức tư vấn M&A hàng đầu
thế giới năm 2011 169
DANH MỤC HÌNH
STT
THỨ TỰ
HÌNH
TÊN HÌNH TRANG
1 Hình 1.1
Nhiều lĩnh vực của văn hóa trong môi trường ngân
hàng
43
2 Hình 2.1
Những mốc quan trọng ảnh hưởng đến lịch sử phát
triển hệ thống ngân hàng Việt Nam 51
3 Hình 2.2
Tốc độ tăng trưởng dư nợ của các ngân hàng TMCP
Việt Nam từ năm 2007-2012
69
4 Hình 2.3
Cơ cấu dư nợ ngắn hạn, trung dài hạn tại ngân hàng
TMCP Việt Nam từ năm 2007-2012
69
5 Hình 3.1 Quy trình M&A hướng đến hợp nhất sau sáp nhập 173
6 Hình 3.2 Chiến lược và hợp nhất sau sáp nhập 175
7 Hình 3.3 Khung xác định người chủ chốt 178
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
BẢNG CHỮ VIẾT TẮT
DANH SÁCH BẢNG
DANH SÁCH HÌNH
MỞ ĐẦU
CHƯƠNG
1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SÁP NHẬP, HỢP NHẤT VÀ
MUA BÁN NGÂN HÀNG 1
1.1 LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG SÁP NHẬP, HỢP NHẤT
VÀ MUA BÁN NGÂN HÀNG 1
1.1.1 Khái niệm và bản chất của sáp nhập, hợp nhất và mua bán
ngân hàng
1
1.1.2 Các hình thức sáp nhập, hợp nhất và mua bán ngân hàng 8
1.1.2.1 Giới hạn phạm vị lãnh thổ 8
1.1.2.2 Giới hạn mức độ liên kết 10
1.1.3 Các bên tham gia vào hoạt động sáp nhập, hợp nhất và
mua bán ngân hàng
12
1.2 CÁC PHƢƠNG THỨC THỰC HIỆN SÁP NHẬP, HỢP
NHẤT VÀ MUA BÁN NGÂN HÀNG 14
1.2.1 Thƣơng lƣợng 14
1.2.2 Thu gom cổ phiếu 15
1.2.3 Chào mua công khai cổ phiếu trên thị trƣờng chứng khoán 15
1.2.4 Lôi kéo cổ đông bất mãn 15
1.2.5 Mua lại tài sản 16
1.3 NỘI DUNG CỦA QUÁ TRÌNH SÁP NHẬP, HỢP NHẤT
VÀ MUA BÁN NGÂN HÀNG 16
1.3.1 Chuẩn bị đàm phán 16
1.3.2 Lập kế hoạch 17
1.3.3 Kiểm soát quá trình thực hiện 17
1.4 TÁC ĐỘNG CỦA SÁP NHẬP, HỢP NHẤT VÀ MUA
BÁN NGÂN HÀNG 20
1.4.1 Lợi ích của sáp nhập, hợp nhất và mua bán ngân hàng 20
1.4.1.1 Hiệu quả kinh tế do quy mô đem lại 20
1.4.1.2 Hiệu quả kinh tế do phạm vi kinh doanh 21
1.4.1.3 Hiệu ứng kế toán 21
1.4.1.4 Hiệu ứng quản lý 22
1.4.1.5 Tận dụng nguồn nhân lực 22
1.4.1.6 Tận dụng được hệ thống khách hàng 23
1.4.1.7 Tác động lên giá cổ phiếu ngân hàng 23
1.4.1.8 Tác động đến nhà nước 23
1.4.2 Hạn chế của sáp nhập, hợp nhất và mua bán ngân hàng 26
1.4.2.1 Quyền lợi của cổ đông thiểu số bị ảnh hưởng 26
1.4.2.2 Xung đột mâu thuẫn lợi ích của các cổ đông lớn 26
1.4.2.3 Văn hóa ngân hàng bị xáo trộn 26
1.4.2.4 Xu hướng dịch chuyển nhân sự 27
1.4.2.5 Sáp nhập, hợp nhất và mua bán thành công sẽ tạo ra tập
trung độc quyền trong cạnh tranh 27
1.5
KINH NGHIỆM VỀ HOẠT ĐỘNG SÁP NHẬP, HỢP
NHẤT VÀ MUA BÁN NGÂN HÀNG TRÊN THẾ GIỚI 28
1.5.1
Kinh nghiệm sáp nhập, hợp nhất và mua bán ngân hàng từ
hợp nhất vốn nhằm tăng quy mô hoạt động và duy trì sản
phẩm dịch vụ ngân hàng truyền thống có thế mạnh
29
1.5.2
Kinh nghiệm để trở thành ngân hàng nội địa có lƣợng tiền
gửi, vốn hóa thị trƣờng lớn nhất 32
1.5.3
Kinh nghiệm từ hỗ trợ xây dựng các thể chế tài chính lành
mạnh, mua lại chi nhánh ngân hàng nƣớc ngoài để mở 34
rộng mạng lƣới hoạt động
1.5.4
Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh từ cổ phần hóa
để bán cổ phiếu ngân hàng thƣơng mại lớn cho các đối tác
nƣớc ngoài
36
1.5.5 Kinh nghiệm từ mua lại tài sản và xử lý nợ xấu ngân hàng 36
1.5.6
Kinh nghiệm khắc sâu sự hiện diện của ngân hàng thƣơng
mại bán lẻ trên các thị trƣờng có chọn lọc
37
1.5.7
Kinh nghiệm xác lập sở hữu cổ phần để loại bỏ sở hữu
chéo nhằm minh bạch vốn chủ sở hữu ngân hàng 38
1.5.8 Hoạch định sáp nhập, hợp nhất và mua bán ngân hàng nhƣ
một chiến lƣợc kinh doanh cốt lõi để tìm kiếm lợi nhuận
từ các nhà đầu tƣ trong nƣớc đang đầu tƣ ở nƣớc ngoài
38
1.5.9 Kinh nghiệm vấn đề văn hóa ngân hàng sau sáp nhập, hợp
nhất và mua bán 40
Kết luận chƣơng 1 47
CHƯƠNG
2
THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG SÁP NHẬP, HỢP
NHẤT VÀ MUA BÁN NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
CỔ PHẦN VIỆT NAM
49
2.1
KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT
TRIỂN HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI Ở
VIỆT NAM
49
2.1.1 Thời kỳ trƣớc đổi mới kinh tế (tháng 5/1951 – tháng
2/1988)
49
2.1.2 Thời kỳ đổi mới kinh tế (từ tháng 3/1988 đến nay) 49
2.2
THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA
CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT
NAM
53
2.2.1 Vốn điều lệ 53
2.2.1.1
Một số ngân hàng thương mại cổ phần tăng vốn điều lệ
thông qua việc bán cổ phần cho các cổ đông nước ngoài 59
2.2.1.2
Vốn điều lệ của một số ngân hàng trong khu vực so với
một số ngân hàng thương mại cổ phần của Việt Nam 60
2.2.2 Năng lực quản trị điều hành 62
2.2.3 Huy động vốn 63
2.2.4 Hoạt động cho vay 66
2.2.5 Sản phẩm dịch vụ ngân hàng 73
2.2.6 Hiệu quả hoạt động kinh doanh 75
2.2.7 Tính tuân thủ và năng lực kiểm tra, kiểm soát 78
2.2.8 Một số nguyên nhân phát triển thiếu bền vững của các
ngân hàng thƣơng mại cổ phần Việt Nam
79
2.3
THỰC TRẠNG VỀ HOẠT ĐỘNG SÁP NHẬP, HỢP
NHẤT VÀ MUA BÁN CỦA CÁC NGÂN HÀNG
THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM
81
2.3.1 Hoạt động sáp nhập, hợp nhất và mua bán ngân hàng của
một số quốc gia trên thế giới 81
2.3.2 Cơ sở pháp lý cho hoạt động sáp nhập, hợp nhất và mua
bán ngân hàng tại Việt Nam
91
2.3.3
Thực trạng hoạt động sáp nhập, hợp nhất và mua bán của
các ngân hàng thƣơng mại cổ phần Việt Nam
96
2.3.3.1 Giai đoạn trước tái cơ cấu ngân hàng (1990-2003) 98
2.3.3.2
Giai đoạn trong quá trình tái cơ cấu ngân hàng (2004-
đến nay) 99
2.3.4 Thực trạng định giá tài sản trong hoạt động ngân hàng 124
2.3.5
Đánh giá hoạt động sáp nhập, hợp nhất và mua bán của các
ngân hàng thƣơng mại cổ phần Việt Nam
126
2.3.5.1 Những kết quả đạt được 126
2.3.5.2 Những hạn chế và nguyên nhân 129
Kết luận chƣơng 2 141
CHƯƠNG
3
GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY QUÁ TRÌNH SÁP NHẬP,
HỢP NHẤT VÀ MUA BÁN NGÂN HÀNG THƯƠNG
MẠI CỔ PHẦN Ở VIỆT NAM
142
3.1
SỰ CẦN THIẾT PHẢI THÚC ĐẨY QUÁ TRÌNH SÁP
NHẬP, HỢP NHẤT VÀ MUA BÁN NGÂN HÀNG
THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM
142
3.1.1 Ý nghĩa chung của hoạt động sáp nhập, hợp nhất và mua
bán ngân hàng
142
3.1.2
Ý nghĩa thực tiễn từ hoạt động ngân hàng thƣơng mại cổ
phần Việt Nam
143
3.2
ĐỊNH HƢỚNG HOẠT ĐỘNG SÁP NHẬP, HỢP
NHẤT VÀ MUA BÁN NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI
CỔ PHẦN Ở VIỆT NAM
144
3.2.1 Chiến lƣợc phát triển kinh tế-xã hội Việt Nam đến năm
2020
144
3.2.2
Chiến lƣợc phát triển ngành ngân hàng Việt Nam đến năm
2020
150
3.2.3
Những nhân tố chi phối xu hƣớng phát triển các ngân hàng
thƣơng mại cổ phần từ năm 2013 - 2020
154
3.2.4 Những thách thức chủ yếu 155
3.3
GIẢI PHÁP ĐẨY NHANH QUÁ TRÌNH SÁP NHẬP,
HỢP NHẤT VÀ MUA BÁN CÁC NGÂN HÀNG
THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN Ở VIỆT NAM
157
3.3.1 Giải pháp từ phía nhà nƣớc 158
3.3.1.1 Cần phải chuẩn hóa lộ trình sáp nhập, hợp nhất và mua
bán các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam từ nay 158
đến năm 2020
3.3.1.2 Chuẩn hóa, xây dựng nội dung quy định hoạt động sáp
nhập, hợp nhất, mua bán và phá sản ngân hàng bổ sung
vào Luật các tổ chức tín dụng
160
3.3.1.3 Nhanh chóng củng cố, hoàn chỉnh hệ thống pháp lý, sửa
đổi theo hướng phù hợp với các cam kết tự do hóa tài
chính mà Việt Nam đã tham gia ký kết song phương và đa
phương trong lộ trình hội nhập kinh tế
162
3.3.1.4 Ban hành những quy định về định giá tài sản trong hoạt
động ngân hàng
162
3.3.1.5 Chuẩn hóa khung pháp lý về phương thức, nội dung định giá tài
sản doanh nghiệp, đặc biệt doanh nghiệp là ngân hàng trong
các quy định pháp luật với các Luật có liên quan đến hoạt động
ngân hàng
164
3.3.1.6 Xây dựng quy trình chuẩn định giá tài sản ngân hàng có liên
quan đến cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, bán cổ phần
thuộc sở hữu nhà nước trước khi thực hiện giao dịch sáp nhập,
hợp nhất và mua bán
165
3.3.1.7 Xây dựng quy định chuẩn lựa chọn các tổ chức có uy tín, chuẩn
mực đạo đức hành nghề để thực hiện công tác định giá tài sản
ngân hàng
166
3.3.1.8 Cho phép nâng dần tỷ lệ sở hữu cổ phần của nhà đầu tư nước
ngoài tham gia sáp nhập, hợp nhất và mua bán với các ngân
hàng trong nước
166
3.3.1.9 Bắt buộc các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam
phải niêm yết giá cổ phiếu ngân hàng trên sàn giao dịch
chứng khoán, minh bạch và công khai thông tin tài chính
của ngân hàng trước khi thực hiện sáp nhập, hợp nhất và
167