Rèn luyện tư thế cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua một số bài tập phát triển thể chất.

1

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC – MẦM NON

----------

NGUYỄN TRÀ MY

Rèn luyện tư thế cho trẻ mẫu giáo lớn thông

qua một số bài tập phát triển thể chất

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

2

PHẦN MỞ ĐẦU

I. Lý do chọn đề tài

Chăm sóc - giáo dục trẻ em ngay từ những tháng năm đầu tiên là một việc

làm hết sức cần thiết và có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong sự nghiệp chăm lo

đào tạo và bồi dưỡng thế hệ trẻ trở thành những con người tương lai của đất

nước. Trẻ em hôm nay là thế giới ngày mai, trẻ em sinh ra có quyền được chăm

sóc và bảo vệ, được tồn tại, được chấp nhận trong gia đình và cộng đồng. Vì thế,

giáo dục trẻ ở lứa tuổi mầm non vừa là quyền lợi, vừa là nghĩa vụ của mỗi con

người đối với xã hội, đối với cộng đồng. Nhận thức được điều đó, Đảng và Nhà

nước ta trong những năm gần đây cũng đã đặc biệt chú trọng tới công tác chăm sóc

và giáo dục trẻmầm non.

Trong nghị quyết Trung Ương IV về những vấn đề cấp bách của sự nghiệp

chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ của nhân dân có ghi rõ: “Sức khoẻ là cái vốn quý

nhất của mỗi con người và của toàn xã hội, là nhân tố quan trọng trong sự

nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Rèn luyện tư thế là một trong những bộ

phận quan trọng của giáo dục phát triển toàn diện, có mối quan hệ mật thiết với

giáo dục đạo đức, thẩm mỹ, ngôn ngữ và lao động. Hơn nữa, rèn luyện tư thế

cho trẻ mầm non càng có ý nghĩa quan trọng hơn bởi cơ thể trẻ đang dần hoàn

thiện về cơ và xương. Hệ vận động của trẻ còn non yếu vì thế rất dễ bị phát triển

lệch lạc, mất cân đối hoặc nếu không được chăm sóc giáo dục đúng đắn thì có

thể gây nên những thiếu sót trong sự phát triển cơ thể trẻ mà không thể khắc

phục được.

Đối với trẻ ở lứa tuổi Mẫu giáo lớn, các cơ quan trong hệ vận động đang

dần được hoàn thiện, hệ cơ và hệ xương của trẻ còn rất yếu, nếu trẻ không được

hướng dẫn, điều chỉnh và giáo dục thì sẽ ảnh hưởng đến tư thế sau này, đặc biệt

là sai lệch tư thế như: gù vai, gù lưng, vẹo lưng, ưỡn bụng…Những tư thế sai

lệch này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến chức năng của các cơ quan trong cơ thể như

làm cản trở hoạt động của tim, phổi, sự tiêu hóa thức ăn, giảm sự trao đổi khí ở

phổi, giảm sự trao đổi chất trong cơ thể, xuất hiện hiện tượng đau đầu gia tăng

mệt mỏi, sợ các trò chơi vận động…

3

So với các bậc học khác, bậc học Mầm non có ý nghĩa đặc biệt quan trọng

đặt nền móng, cơ sở cho sự hình thành và hoàn thiện các cơ quan trong cơ thể,

hình thành các tư thế vận động. Nếu vấn đề giáo dục tư thế được quan tâm, xem

xét và cho trẻ được rèn luyện ngay từ nhỏ thì sẽ hình thành được cho trẻ các tư

thế đúng, đẹp tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan khác trong cơ thể hoạt

động thuận lợi góp phần phát triển không chỉ về mặt vận động thể chất mà còn

phát triển toàn diện nhân cách cho trẻ về tất cả các mặt: thể chất, nhận thức,

ngôn ngữ, tình cảm – xã hội và thẩm mỹ.

Việc giáo dục tư thế cho trẻ không được tiến hành cụ thể trong một hoạt

động dạy học có chủ đích ở trường Mầm non mà được lồng ghép, đan xen vào

các hoạt động chung có mục đích học tập. Ngoài ra, giáo viên cũng thường

xuyên giáo dục tư thế cho trẻ thông qua một số bài tập phát triển thể chất ở

trường mầm non nhằm mục đích giúp cho hệ vận động của trẻ phát triển hoàn

thiện.

Thực trạng về việc giáo dục tư thế cho trẻ ở trường Mầm non cho thấy có

không ít trẻ đã và đang mắc các tật về tư thế, vận động. Một trong những nguyên

nhân là do giáo viên và phụ huynh chưa quan tâm đúng mức đến việc rèn luyện

và hình thành các tư thế cho trẻ, chưa biết cách khai thác và vận dụng các biện

pháp rèn luyện tư thế cho trẻ, các điều kiện để đảm bảo và chăm sóc sức khoẻ

của trẻ còn nhiều thiếu thốn. Cơ sở vật chất ở các trường và gia đình còn hạn chế,

chưa đảm bảo tốt môi trường cho trẻ sinh hoạt, học tập.

Tuy nhiên, do đặc điểm về sinh lí, hệ vận động của trẻ lúc này vẫn đang

dần hoàn thiện và đang trên đà phát triển vì thế chúng ta có thể có những biện

pháp rèn luyện, điều chỉnh và phòng ngừa sai lệch tư thế cho trẻ nhằm tránh các

hậu quả của sai lệch tư thế, ảnh hưởng đến cuộc sống sau này của trẻ, tạo điều

kiện cho trẻ phát triển một cách thuận lợi.

Xuất phát từ những lí do trên nên chúng tôi chọn đề tài “Rèn luyện tư thế

cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua một số bài tập phát triển thể chất” .

4

II. Mục đích nghiên cứu đề tài

Nhằm tìm hiểu thực trạng giáo dục tư thế tại các trường mầm non, đồng

thời tìm ra nguyên nhân và đề ra một số biện pháp cụ thể để hình thành thói

quen tư thế cho trẻ Mẫu giáo góp phần nâng cao chất lượng giáo dục cho trẻ.

III. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

III.1. Đối tượng nghiên cứu:

Một số biện pháp rèn luyện tư thế cho trẻ ở một số trường mầm non.

III.2. Khách thể nghiên cứu:

Quá trình rèn luyện tư thế cho trẻ Mẫu giáo thông qua một số bài tập phát

triển thể chất.

IV. Phạm vi nghiên cứu

Một số trường Mầm non trên địa bàn Quận Hải Châu_TP Đà Nẵng (Trường MN

Tiên Sa và Trường MN 19/5).

V. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Tìm hiểu cơ sở lí luận

- Nghiên cứu thực trạng giáo dục tư thế ở một số trường Mầm non

- Xây dựng biện pháp rèn luyện tư thế cho trẻ Mẫu giáo lớn thông qua một số

bài tập phát triển thể chất.

- Thực nghiệm một số biện pháp rèn luyện tư thế cho trẻ Mẫu giáo lớn thông

qua một số bài tập phát triển thể chất.

VI. Đóng góp của đề tài

Qua đề tài này, chúng tôi mong muốn một số biện pháp được đưa ra sẽ có

hiệu quả trong quá trình rèn luyện tư thế cho trẻ Mẫu giáo lớn góp phần hình

thành cho trẻ thói quen tốt về tư thế nói riêng và nhân cách con người nói chung.

VII. Phương pháp nghiên cứu

- Phương pháp nghiên cứu lí luận về vấn đề rèn luyện tư thế cho trẻ mẫu giáo

lớn thông qua một số bài tập phát triển thể chất.

- Phương pháp quan sát sư phạm để xác định thực trạng rèn luyện tư thế ở

trường mầm non.

5

- Phương pháp điều tra để tìm hiểu thực trạng rèn luyện tư thế ở một số trường

mầm non.

- Phương pháp thực nghiệm sư phạm để thực hành các biện pháp rèn luyện tư

thế cho trẻ nhằm tìm ra những biện pháp rèn luyện tư thế hiệu quả nhất.

- Phương pháp thống kê toán học nhằm thống kê các số liệu điều tra được.

VIII. Cấu trúc của đề tài

Ngoài phần mở đầu, kết luận, phần phụ lục… phần nội dung chính của đề

tài gồm có ba chương:

Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài

Chương 2: Một số biện pháp rèn luyện tư thế cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua

một số bài tập phát triển thể chất

Chương 3: Thực nghiệm sư phạm

6

PHẦN NỘI DUNG

Chương 1

CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

1.1.1. Trên thế giới

Lợi ích của việc rèn luyện tư thế thông qua các bài tập thể dục thể thao đã

được biết đến từ xa xưa. Marcus Cicero, khoảng năm 65 trước công nguyên đã

tuyên bố rằng: “Những bài tự tập hỗ trợ tinh thần, giữ trí óc khỏe mạnh” ("It is

exercise alone that supports the spirits, and keeps the mind in vigor").

Tuy nhiên sự liên hệ giữa sức khỏe thể chất và tập luyện (hay không tập

luyện) chỉ được phát hiện vào năm 1949 và báo cáo năm 1953 bởi nhóm dẫn đầu

là Jerry Morris. Tiến sĩ Morris lưu ý rằng những người của tầng lớp xã hội và

nghề tương tự (người bán vé xe buýt và người lái xe) có tỉ lệ khác biệt rõ rệt của

bệnh đau tim, phụ thuộc vào mức luyện tập họ thực hiện bởi vì như chúng ta

thấy người lái xe buýt có một công việc ít di chuyển họ chỉ ngồi một chỗ nên sẽ

có tỉ lệ mắc phải bệnh tim cao hơn, trong khi đó người bán vé xe buýt bắt buộc

phải đi lại và di chuyển liên tục nên sẽ có tỉ lệ mắc bệnh tim thấp hơn. Sự liên hệ

này trước kia chưa từng được lưu ý và sau này được xác nhận bởi những nghiên

cứu khác.

Thế kỷ XIX, ở chân Âu đã xuất hiện một thuật ngữ “Thể dục” (Physical

education - Giáo dục thể chất), hàm nghĩa của nó là một loại hình giáo dục nhằm

duy trì và phát triển cơ thể. Cùng với sự tiến bộ không ngừng của tiến bộ loài

người và thực tiễn thể dục thể thao ngày càng phong phú thì khái niệm thể dục

thể thao với hàm nghĩa bên trong và bên ngoài của nó cũng không ngừng thay

đổi.

Ngày nay hàm nghĩa thể dục với nghĩa rộng lớn là một quá trình giáo dục

đồng thời cũng là một hoạt động văn hoá xã hội, lấy sự phát triển cơ thể, tăng

cường thể chất, nâng cao sức khoẻ làm đặc trưng cơ bản. Nó là hiện tượng xã

hội đặc thù bao hàm giáo dục thể chất, thể dục thể thao thành tích cao và rèn

luyện thân thể. Thể dục thể thao là những hoạt động phục vụ cho một nền chính

7

trị, xã hội, kinh tế nhất định, đồng thời cũng chịu sự ảnh hưởng và hạn chế của

nền kinh tế, chính trị, xã hội đó.

Trong tác phẩm “Khám phá của trẻ” Maria Montessori viết: “Nếu chúng ta

ngẫm nghĩ nghiêm túc thì những bài tập trong đời sống thực tế là thể dục thực

thụ, do vậy mà những công việc thường lệ xung quanh ta là trường học để hoàn

thiện các vận động…Cuộn tấm thảm sàn lại, rửa sạch giày, chìu bồn rửa hay

chìu sàn, trải bàn ăn, mở hay đóng nắp hộp, mở hay đóng cửa ra vào và cửa sổ,

dọn vệ sinh phòng, xếp ghế lại cho gọn, kéo lại màn cửa, chuyển dời đồ gỗ trong

nhà…là những bài tập mà toàn bộ cơ thể, các loại vận động được hoàn thiện.

Nhờ công việc hàng ngày mà trẻ tập vận động bằng ngón tay và các ngón, phát

triển các cơ bắp nhanh hơn là khi tập thể dục”. Hoàn thể các vận động phối hợp

vận động kiểm tra là nhu cầu cấp thiết cho sự tồn tại của con người, đặc biệt là

trong thời kỳ thơ ấu. Như trong giai đoạn từ 1 đến 4 tuổi, trẻ đặc biệt lĩnh hội rất

nhạy các hình thức vận động có liên quan tới việc hoàn thiện các loại vận động.

Các vận động này có thể được phân chia thành một loạt những hành động đơn

giản hơn cái nọ nối tiếp theo cái kia. Sự chia nhỏ như thế được M. Montessori

gọi là sự phân tích các vận động. Như đã biết, trẻ em không chỉ quan tâm tới kết

quả công việc, mà còn tới quá trình, tới chính bản thân của hoạt động. Tuy nhiên

sự chính xác trong việc thực hiện các hành động lại giữ vai trò rất quan trọng đối

với trẻ. Trẻ lau bàn hay xắt rau củ làm nộm bởi vì chúng thích lau chùi và xắt

nhỏ. Theo những quan sát của Montessori thì một trong những khuynh hướng

phát triển chất người là việc trẻ phấn đấu đạt mức chính xác cùng với sự làm

việc và tìm tòi. Các bài tập trong đời sống thực tế ở trường Mẫu giáo cho trẻ cơ

hội thực hiện nhu cầu nội tại của nó, dần dần trẻ có kỹ năng điều khiển không

chỉ những vận động của bản thân mà cả hành vi nữa. Năng lực tự quản lý mình,

điều khiển cảm xúc và những cơn bột phát một trong những tiền đề cơ bản của

hành vi xã hội tích cực. Dưới góc nhìn này chúng ta nên xem xét tới những lời

của Montessori: “Đáp ứng những như cầu trí tuệ cho con người, làm họ được

thỏa mãn có nghĩa là thúc đẩy cơ bản việc giáo dục đạo đức.

8

1.1.2. Tại Việt Nam

Trong vài thập kỷ gần đây, cùng với sự chuyển biến về mọi mặt của xã hội

và nhất là sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế - xã hội trẻ em đã có điều kiện được

chăm sóc tốt hơn, dẫn đến nhiều thực trạng kèm theo như: trẻ thừa cân, béo phì,

lười vận động…Trên thực tế có nhiều ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển của

trẻ như: kinh tế, xã hội, chất lượng môi trường sống, song yếu tố chính vẫn là

hình thức tổ chức giáo dục, rèn luyện và phát triển thể chất, tư thế cho trẻ.

Dân tộc Việt Nam từ thời xa xưa đã có truyền thống thượng võ, biết dùng

thể dục thể thao để rèn luyện thân thể, rèn luyện tư thế, nâng cao sức khỏe và

đặc biệt là rèn luyện thể lực trong quân đội để chống giặc ngoại xâm. Cho đến

nay, các hình thức thể dục thể thao dân tộc mà ta khai thác rất phong phú như:

cung, nõ, côn, quyền, đánh đu, đá cầu, đua thuyền, kéo co, ném còn của các dân

tộc miền núi, hội võ vật đầu xuân ở nhiều tỉnh khắp đất nước vẫn tồn tại và phát

triển. Tuy nhiên, lịch sử thể dục thể thao ở nước ta cho đến nay vẫn chưa được

nghiên cứu một cách đầy đủ và toàn diện. Sau Cách mạng tháng tám hệ thống

giáo dục thể chất Việt Nam là một thể thống nhất những cơ sở tư tưởng, phương

pháp khoa học trong giáo dục thể chất, đồng thời đó cũng là sự thống nhất giữa

những tổ chức và cơ quan có trách nhiệm thực hiện, kiểm tra giáo dục thể chất

cho mọi công dân Việt Nam. Hệ thống giáo dục thể chất ở nước ta là sự kết hợp

hài hòa giữa các yếu tố dân tộc với tính tiến bộ hiện đại của phát triển thể chất

trên toàn thế giới, cũng như việc mở rộng giao lưu với thế giới. Thông qua bộ

môn này việc chú trọng đến vấn đề rèn luyện tư thế đang rất đáng được quan

tâm.

Đã có rất nhiều nghiên cứu về vần đề tư thế, rèn luyện tư thế và phát triển

thể chất, cụ thể như sau:

Theo tác giả Hoàng Thị Phương “Việc củng cố cơ quan vận động trụ cột

nhằm tạo điều kiện cần thiết cho sự tăng trưởng và phát triển toàn cơ thể nói

chung và hình thành tư thế nói riêng” [141,142;5]

Trong cuốn sách phương pháp hình thành kĩ năng, kĩ xảo vận động cho trẻ

mầm non do tác giả Đặng Hồng Phương biên soạn cũng đã nêu rõ các phương

9

pháp hình thành kĩ năng kĩ xảo vận động, qua việc hình thành các kĩ năng này

chúng ta có thể rèn luyện tư thế cho trẻ để tư thế cũng có thể trở thành một kĩ

năng kĩ xảo khi trẻ vận động. “Phát huy tính tích cực trong luyện tập của học

sinh chính là tạo điều kiện để học sinh có tinh thần hứng thú thật sự trong tập

luyện, phải lựa chọn hình thức, phương pháp đa dạng, tránh đơn điệu dễ gây

buồn chán”. Đó là quan điểm của tác giả trong cuốn sách Phát triển tính tích cực

vận động cho trẻ mầm non. Nhà xuất bản đại học sư phạm, Hà nội 2008. Trong

giáo trình lí luận và phương pháp giáo dục thể chất cho trẻ em lứa tuổi mầm

non. Nhà xuất bản đại học sư phạm, Hà nội 2008, có đề cập đến hai vấn đề, đó

là lí luận giáo dục thể chất và quá trình giáo dục thể chất cho trẻ ở trường mần

non. Ngoài ra trong cuốn sách này cũng có đề cập đến một số vấn đề về tư thế

như: Ngồi, đứng, đi, tư thế chuẩn bị trong các bài tập vận động…vv

Với tác giả Lê Thanh Vân “Tư thế là phong thái quen thuộc khi ngồi, đứng, đi

và nó bắt đồ được hình thành từ rất sớm”. Bà cũng đã đề cập đến các vấn đề về

sai lệch tư thế và các biện pháp nhằm chỉnh sửa các loại tư thế sai lệch trong

cuốn giáo trình Sinh lí học trẻ em. Nhà xuất bản đại học quốc gia, Hà Nội 2006

Như vậy đã có rất nhiều tài liệu nghiên cứu về vấn đề tư thế và rèn luyện

tư thế nhưng vẫn chưa tìm hiểu chuyên sâu về vấn đề này, do đó tôi chọn đề tài

“Rèn luyện tư thế cho trẻ Mẫu giáo lớn thông qua một số bài tập phát triển thể

chất” để nghiên cứu.

1.2. Một số khái niệm có liên quan đến đề tài

1.2.1. Tư thế

1.2.1.1. Khái niệm

Theo Hoàng Thị Phương “Tư thế là vị trí bình thường của cơ thể khi ngồi,

đứng, đi, được hình thành từ lứa tuổi nhà trẻ. Tư thế bình thường và đúng sẽ

đảm bảo điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động của hệ vận động nói riêng và

toàn bộ cơ thể nói chung”.

Còn đối với tác giả Lê Thanh Vân “Tư thế là phong thái quen thuộc khi

ngồi, đứng, đi và nó bắt đầu được hình thành từ rất sớm. Tư thế bình thường là

tư thế thuận lợi nhất đối với bộ máy vận động cũng như toàn bộ cơ thể thực hiện

10

các chức năng vận động. Tư thế bình thường được đặc trưng bởi các dấu hiệu

sau: Độ cong tự nhiên của cột sống, hai xương bả vai nằm cân xứng nhau, hai

vai mở rộng, chân thẳng, còn gan bàn chân phát triển bình thường”.

Như vậy, khái niệm tư thế về sinh học nhìn chung đó chính là sự duy trì các

phần của hệ xương ở một vị trí nhất định hay tư thế là mối tương quan giữa các

bộ phận của cơ thể trong không gian.

1.2.1.2. Tư thế đúng

Tư thế đúng có đặc điểm:

- Cột sống có đường cong tự nhiên vừa phải

- Hai xương bả vai được bố trí song song và đối xứng nhau (không chìa các

cạnh ra rõ)

- Hai vai mở rộng

- Hai chân thẳng

- Hai bàn chân bình thường

Những người có tư thế đúng thường có thân hình cân đối: đầu giữ thẳng,

các cơ chắc và co giãn dễ dàng, bụng thon, vận động dứt khoát, nhanh nhẹn và

tự tin.

Ví dụ: Tư thế đúng khi đi: Đầu ngực phải hướng thẳng về phía trước một

cách tự nhiên để tác động tới việc thở đúng, đánh tay nhịp nhàng theo bước đi.

Đi bình thường, đi đúng sẽ củng cố các nhóm cơ chân và tay, tăng cường sự hoạt

động của tim, phổi và không gây mệt mỏi.

Tư thế đúng biểu hiện sự phát triển thể chất tốt. Khi thể trạng cơ thể giảm

sút, sẽ làm biến dạng các vị trí khác nhau của hệ xương, phát triển không đầy đủ

hoặc không đều của các cơ, giảm trương lực cơ…thường đẫn đến sai lệch tư thế.

Tư thế cơ thể khi thực hiện các bài tập phát triển thể chất: Cơ thể hoặc các

bộ phận của nó không những chuyển động một cách tương đối với nhau, mà nó

còn có sự duy trì có ý thức một tư thế tĩnh tại nào đó nhờ sự căng cơ tĩnh lực.

Cho nên trong kĩ thuật các bài tập phát triển thể chất cần thiết phải phân biệt tư

thế cơ thể và quỹ đạo (đường đi) chuyển động của cơ thể hoặc bộ phận của nó

như một yếu tố độc lập của kỹ thuật, vì tư thế cơ thể và quỹ đạo chuyển động